Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

habeo aliquid

  • 1 habeo

    uī, itum, ēre
    1)
    а) держать (aliquid manibus O; перен. aliquem in vinculis Sl)
    arma procul h. Tизбегать войны
    quinquaginta milia in armis h. Lсодержать 50-тысячную армию
    б) удерживать, задерживать ( milites in castris Sl)
    2) носить (anulum in digito Ter; tunĭcam, mitram, gladium C)
    3) сохранять, брать ( sibi aliquid C)
    res tuas tibi habeas (тж. habe и habeto) Pl, C etc. — возьми себе то, что твоё; но
    conjugem suas res sibi h. jubere C — велеть жене забрать свои вещи, т. е. объявить ей о разводе
    5) (о заседаниях, собраниях) проводить (h. contionem, senatum C)
    6) содержать, заключать в себе (epistula nihil habet C; domus tres habuit thalamos O)
    7) устраивать, предпринимать (negotium, disputationem, censum C)
    8) совершать, проделывать, производить
    alicui honorem h. T etc. — воздавать (оказывать) кому-л. почести или C выплачивать гонорар
    rationem h. Cподсчитывать
    h. aliquid curae Q, Nep — заботиться о чём-л.
    anxium aliquem h. PJ, T, bAfr — тревожить кого-л.
    certamen h. Flдать сражение
    dolorem h. C — причинять боль, доставлять огорчение
    h. aliquem despicātui Pl (ludibrio Ter) — презирать (высмеивать) кого-л.
    aliquem (in) magno honore h. Cs etc. — глубоко чтить кого-л.
    aliquem in odio h. C — ненавидеть кого-л.
    urbem in obsidione h. Cподвергать город осаде
    aliquem falsum h. O — обманывать кого-л.
    aliquem cognītum h. C, Nep etc. — хорошо знать кого-л.
    vectigalia redempta h. Csдержать подати на откупе
    9) (про)жить, проводить (vitam in obscuro Sl; aetatem a re publica procul Sl)
    10) обращаться, поступать, обходиться (h. aliquem male Cs, benigne Sl; aliquem servorum loco h. Cs)
    11)
    а) рассматривать, считать (aliquem pro amico Cs; aliquid pro certo C)
    h. aliquid in aliquā re (inter aliquas res или alicui rei) C, L etc. — считать что-л. чём-л.
    et est turpe et apud omnes habetur Sen — это постыдно, да таким оно всеми и признаётся
    aliquid aegre ( graviter) h. Sl, L — быть недовольным чём-л., но
    б) pass. haberi быть на (хорошем) счету, пользоваться влиянием, иметь вес
    habes, habeberis Pt и quantum habeas, tanti habeāris погов. LM — есть у тебя кое-что, тогда и ты будешь кое-кем
    12)
    а) иметь, обладать (unicam filiam, magnam pecuniam C)
    h. cuncta neque haberi Sl — владеть всем, но не быть подвластным никому
    amor habendi V etc. — любостяжание, стяжательство
    in matrimonio (или uxorem) aliquam h. C etc. — быть женатым на ком-л.
    h. timorem Cбояться
    aliquem obvium h. O — встречать кого-л.
    (in) animo h. Cнамереваться
    в) pass. haberi принадлежать (agri regi Apioni quondam habĭti T) или находиться, быть
    13) населять, жить, обитать, занимать (Capuam L; castra, tecta urbis Nep etc.)
    Syracusis h. Plжить в Сиракузах
    14) разводить, держать ( pecora Ph)
    15) лелеять, питать, испытывать ( odium in aliquem C — ср. 17.; amorem erga aliquem C; fidem alicui L; spem alicujus rei Sl etc.)
    h. spem de aliquo C — возлагать надежду на кого-л.
    16) быть в состоянии, мочь ( haec habeo affirmare L)
    17) причинять, вызывать, внушать ( laetitiam C)
    admirationem h. Cвнушать удивление
    habet hoc virtus, ut... C — особенность добродетели состоит в том, что...
    19) долженствовать, считать нужным ( habeo respondendum T)
    20) знать, быть знакомым (h. sententias C, consilia alicujus Su)
    non habeo, quod dicam C — не знаю, что мне сказать
    habendum est... C — следует иметь в виду...
    21) ( чаще se h. или haberi) чувствовать себя, находиться в каком-л. состоянии, обстоять (se bene, male h. Pl, Ter, C, L etc.)
    ut nunc res se habet C — так, как дело обстоит сейчас
    se graviter h. C и male morbo haberi Ap — быть тяжело больным; но
    facile haberi sine damno Sl — легко отделаться, не потерпеть никакого ущерба
    bene (se) habet C, L, Pt — хорошо, всё в порядке
    22) с part. pf. в значении прошедшего совершённого (зародыш прошедшего составного современных романских и германских языков, типа passe compose и past perfect)
    aliquid habeo ab aliquo emptum C — я что-л. купил у кого-л.
    habeo aliquid comprensum C — я что-л. понял

    Латинско-русский словарь > habeo

  • 2 habeo

    hăbĕo, ēre, bŭi, bĭtum    - tr. qqf. intr. -    - haben = habesne, Plaut. Ps. 1163; Trin. 89,- 964; Truc. 680 --- arch. habessit = habuerit, Cic. Leg. 2, 19 --- inf. passif haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111.    - voir l'article habeo de Gaffiot. [st1]1 [-] avoir, posséder, garder, tenir; être maître de, tenir, contenir, retenir, renfermer.    - habere fundum, Cic.: posséder un domaine.    - habere sibi hereditatem, Cic.: garder pour soi un héritage.    - habere aliquem collegam: avoir qqn pour collègue.    - (animus) habet cuncta neque ipse habetur, Sall.: (l'esprit) est maître de tout et lui-même n'a pas de maître.    - habeo, non habeor a Laide, Cic. Fam. 9, 26, 2: je suis le maître et non l'esclave de Laïs.    - jaculum quod manibus habemus, Ov.: le javelot que nous tenons à la main.    - nihil epistula habebat, Cic.: la lettre ne renfermait rien.    - fere totius ulterioris Hispaniae regio difficilem habet oppugnationem, Caes.: presque toute l'Espagne ultérieure présente une attaque difficile.    - opinio manebat eum cum rege habere societatem, Nep.: on persistait à croire qu'il s'entendait bien avec le roi. - intr. - habere in Bruttiis, Cic.: avoir des propriétés dans le Bruttium.    - habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis, Cic. Verr. 2, 3: il a de l'argent dans ses coffres, il a des maisons.    - non habentes, Lact.: les indigents.    - avec un adjectif ou un nom attribut.    - aliquem sollicitum habere: [tenir qqn inquiet] = tenir qqn dans l'inquiétude.    - mare infestum habere, Cic.: [tenir la mer infestée] = infester la mer.    - obvium habere aliquem, Quint.: [avoir qqn en face, sur la route] rencontrer qqn.    - Matonem et Pollionem inimicos habet Fadius, Cic. Fam. 9: Fadius a Maton et Pollion comme ennemis.    - praeposteros habes tabellarios, Cic. Fam. 15: tu as des messagers qui agissent en dépit du bon sens.    - aliquem collegam habere: avoir qqn comme collègue.    - avec un participe c. attribut.    - aciem instructam habere: tenir l'armée rangée en bataille.    - aliquid cogitat et habet navem paratam, Cic. Fam. 9: il a quelque chose en tête et il a préparé un bateau.    - regis salutem a senatu commendatam habebam, Cic.: j'avais du sénat la recommandation de sauver le roi.    - aliquid cognitum (compertum, exploratum) habeo: je tiens qqch pour connu (assuré, certain).    - aliquid perspectum habeo: je connais qqch à fond.    - perfidiam Aeduorum perspectam habebat, Caes. BG. 7: il voyait bien la perfidie des Eduens.    - Clodi animum perspectum habeo, cognitum, judicatum, Cic.: quant au caractère de Clodius, je l'ai sondé, étudié, jugé.    - de Caesare satis dictum habebo, Cic. Phil. 5: j'en aurai assez dit sur César.    - domitas habere libidines, Cic. de Or. 1, 43, 194: tenir les passions sous le joug.    - vectigalia redempta habere, Caes. BG. 1: avoir pris à ferme les impôts indirects.    - neque ea res falsum (part. passé passif) me habuit: et cela ne m'a pas trompé.    - habuit plebem in clientelas principum descriptam, Cic. Rep. 2: (Romulus) a voulu que la plèbe fût rangée dans la clientèle des hommes de haut rang.    - avec un adj. verbal.    - nihil excusandum habes, Tac.: tu n'as aucune excuse à donner.    - sua voce respondendum habere, Tac.: avoir à répondre de vive voix.    - enitendum habemus ut... Plin. Ep. 1: nous devons travailler à...    - hoc habet: - [abcl]a - [il a ce coup] = il est touché (en parl. d'un gladiateur). - [abcl]b - il est pris (en parl. d'un amoureux). - [abcl]c - Plaut. ça va bien (le coup a porté).    - hoc habet: repperi qui senem ducerem, Plaut. Most.: c'est gagné: j'ai trouvé comment faire marcher ce vieillard. [st1]2 [-] avoir en soi, avoir sur soi, porter (un vêtement...).    - habere coronam in capite: porter une couronne sur la tête.    - habere anulum in digito, Ter.: porter un anneau au doigt.    - vestis bona quaerit haberi, Ov. Am. 1: un beau vêtement demande à être porté. [st1]3 [-] avoir pour conséquence, comporter, occasionner.    - hoc nihil utilitatis habet: cela n'offre rien d'utile.    - pons magnum circuitum habebat, Caes.: le pont occasionnait un long détour. [st1]4 [-] susciter (un sentiment), être l'objet de, éprouver, ressentir, supporter, endurer, subir.    - laetitiam (timorem) habere: susciter la joie (la peur).    - multi injurias gravius aequo habuere, Sall. C.: beaucoup ressentent les injustices plus vivement qu'il ne faudrait.    - invidiam habere: être l'objet de l'envie.    - suspicionem habere, Nep.: être soupçonné.    - quae in praesens Tiberius civiliter habuit, Tac. An. 4: pour le moment, Tibère supporta cela en bon citoyen.    - non tantum maleficium impune habendum, Tac. An. 3: on ne doit pas laisser impuni un tel forfait.    - nec ita aegre habuit filium id pro parente ausum, Liv. 7: il ne sut pas mauvais gré au fils de ce qu'il avait osé pour son père. [st1]5 [-] entrer en possession de, prendre, garder.    - habere aliquid sibi (secum): prendre qqch pour soi.    - formule de divorce - res tuas tibi habeas (habe, habeto): garde pour toi ce qui t'appartient (reprends ton bien).    - mimulam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2: il ordonna à sa comédienne de reprendre ses effets (= de s'en aller).    - res tuas habe: - [abcl]a - reprends ton bien (garde ce qui te revient). - [abcl]b - va-t-en, déloge.    - haec tu tecum habeto, Cic.: garde cela pour toi (= sois discret). [st1]6 [-] tenir (une région...), occuper, gouverner, administrer, gérer.    - rem publicam habere: administrer les affaires publiques.    - Siciliam et Sardiniam per legatos habuit, Flor.: il fit administrer la Sicile par des gouverneurs.    - urbem Romanam a principio reges habuere, Tac. An. 1: la ville de Rome fut d'abord gouvernée par des rois.    - Hispaniae tribus (legionibus) habebantur, Tac. An. 4: L'Espagne était occupée par trois légions. [st1]7 [-] avoir dans son esprit, savoir, avoir à, pouvoir.    - habes consilia nostra, Cic. Att. 5: tu connais mes intentions.    - obscura est historia Romana, siquidem istius regis matrem habemus, ignoramus patrem, Cic. Rep. 2: l'histoire romaine est obscure: s'il est vrai que nous connaissons la mère de ce roi (Ancus), nous ne savons pas qui était son père.    - sic habeto: sache-le bien.    - habes rationem mei consilii, Cic. Fam. 9, 2, 4: tu sais la raison de ma conduite.    - de Dolabella, si quid habes novi, facies me certiorem, Cic.: à propos de Dolabella, si tu sais quelque chose de nouveau, tiens-moi au courant.    - habes de Vatinio, Cic. Fam. 1: voilà pour ce qui concerne Vatinius.    - habere + inf.: avoir à, pouvoir.    - cf. gr. οὐδὲν ἀντειπεῖν ἔχω: je n'ai rien à répondre.    - habeo etiam dicere quem de ponte in Tiberim dejecerit, Cic. Am.: je peux même citer un homme qu'il a précipité du haut du pont dans le Tibre.    - haec fere dicere habui de natura deorum, Cic. Nat. 3: voilà à peu près ce que j'avais à dire sur la nature des dieux.    - de re publica nihil habeo ad te scribere, Cic. Att. 2, 22, 6: je n'ai rien à te dire de la république.    - habere + inter. indir.: savoir.    - de quibus habeo ipse quid sentiam, Cic. Nat. 3: je sais ce que je dois penser d'eux.    - nihil habeo quid dicam: je ne sais que dire.    - nihil habeo quod dicam: je n'ai rien à dire.    - quo me conjectura ducat habeo, Cic. Fam. 9, 2, 4: je sais où me conduit ma conjecture.    - quod exspectem istinc magis habeo quam quod ipse scribam, Cic. Att. 3, 10: j'ai plus de nouvelles à attendre de toi, là-bas, que moi, je n'en ai à t'écrire. [st1]8 [-] traiter (qqn), se conduire envers, tenir pour, regarder comme.    - aliquem bene (male) habere: traiter bien (mal) qqn.    - uti me habueris, Plaut.: comme tu m'auras traité.    - eos habere necessarios: les traiter en amis intimes, les considérer comme des amis intimes.    - satin' habes, si feminarum nulla'st quam aeque diligam? Plaut. Amph.: [ne considères-tu pas comme assez...] ne te suffit-il pas que tu sois pour moi la plus chère des femmes?    - id quidem nostris moribus nefas habetur, Nep.: ce (genre d'union), selon nos moeurs, est considéré comme abominable.    - aliquem pro amico (pro hoste) habere: regarder qqn comme ami (comme ennemi).    - habere pro certo: tenir pour certain.    - incognita habere pro cognitis, Cic. Off. 1, 18: tenir pour connu l'inconnu.    - habere aliquem amici loco (in amici loco, in amici numero ou amici numero): traiter qqn comme un ami.    - habere aliquid pro nihilo: ne faire aucun cas de qqch.    - avec un gén. de prix.    - habere aliquid magni: faire grand cas de qqch.    - non habeo nauci aliquem, Cic.: je ne fais aucun cas de qqn.    - habitus magnae auctoritatis, Caes.: considéré comme un homme de grande considération.    - avec datif.    - eam rem habere religioni, Cic.: se faire un scrupule de cela.    - aliquem ludibrio habere: se moquer de qqn.    - virtutem ludibrio habere: se moquer de la vertu, tourner la vertu en dérision.    - aliquid honori habere: s'honorer de qqch, considérer qqch comme un titre d'honneur.    - habere rem publicam quaestui: trafiquer de la chose publique.    - au passif être regardé comme, passer pour.    - militibus habebatur fortissimus (compl. d'agent au dat. après habeor): il était regardé comme très brave par les soldats.    - omnes et dicuntur et habentur tyranni qui... Nep.: on les appelle tyrans et ils passent pour tels tous ceux qui...    - ea spolia opima habentur, quae... Liv.: ces dépouilles passent pour opimes, qui... [st1]9 - tr. et intr. - tenir (un lieu), détenir, occuper, habiter, demeurer.    - hanc habeo sedem, Ov.: j'habite cette demeure.    - in delubro habere, Varr.: habiter dans un temple.    - qui Syracusis habet, Plaut.: qui habite à Syracuse.    - quis istic habet? Plaut. Bacch.: qui demeure là? [st1]10 [-] passer (le temps...).    - in obscuro vitam habere: passer sa vie dans l'obscurité.    - habere aetatem procul a republica, Sall. C. 4, 1: passer sa vie loin de la république. [st1]11 [-] faire, exécuter; tenir (une assemblée), convoquer.    - habere supplicationes: faire des prières publiques.    - habere delectum: procéder à une levée de troupes.    - habere delectum + gén.: faire un choix entre.    - habere contionem: tenir une assemblée, prononcer une harangue.    - habere senatum: tenir la séance du sénat.    - habere comitia: tenir (présider) les comices.    - habere orationem: prononcer un discours.    - verba habere: tenir des propos, prononcer des paroles. [st1]12 [-] soigner, entretenir.    - qui cultus habendo sit pecori, hinc canere incipiam, Virg. G. 1: quelle sollicitude il faut apporter au troupeau que l'on doit soigner, voilà ce que maintenant je vais chanter. [st1]13 [-] se trouver, être dans tel ou tel état.    - (se) habere: se trouver, être.    - graviter se habere, Cic.: être gravement malade.    - ego me bene habeo: moi, je vais bien (je me porte bien).    - bene habet: tout va bien, c'est bon, c'est bien.    - sic (ita) res habet: il en est ainsi (voilà où en sont les choses).    - cf. gr. οὕτως ἔχει [s.-ent. τὰ πράγματα]: il en est ainsi.    - sic habemus, Cic.: voilà dans quelles situation nous nous trouvons.    - male se res habet, Cic.: les choses vont mal.    - Tullia recte valet; Terentia minus belle habuit, Dolab. ap. Cic. Fam. 9: Tullia va bien; Térentia s'est moins bien portée.    - sic profecto se res habet ut: les choses vont de telle façon que.
    * * *
    hăbĕo, ēre, bŭi, bĭtum    - tr. qqf. intr. -    - haben = habesne, Plaut. Ps. 1163; Trin. 89,- 964; Truc. 680 --- arch. habessit = habuerit, Cic. Leg. 2, 19 --- inf. passif haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111.    - voir l'article habeo de Gaffiot. [st1]1 [-] avoir, posséder, garder, tenir; être maître de, tenir, contenir, retenir, renfermer.    - habere fundum, Cic.: posséder un domaine.    - habere sibi hereditatem, Cic.: garder pour soi un héritage.    - habere aliquem collegam: avoir qqn pour collègue.    - (animus) habet cuncta neque ipse habetur, Sall.: (l'esprit) est maître de tout et lui-même n'a pas de maître.    - habeo, non habeor a Laide, Cic. Fam. 9, 26, 2: je suis le maître et non l'esclave de Laïs.    - jaculum quod manibus habemus, Ov.: le javelot que nous tenons à la main.    - nihil epistula habebat, Cic.: la lettre ne renfermait rien.    - fere totius ulterioris Hispaniae regio difficilem habet oppugnationem, Caes.: presque toute l'Espagne ultérieure présente une attaque difficile.    - opinio manebat eum cum rege habere societatem, Nep.: on persistait à croire qu'il s'entendait bien avec le roi. - intr. - habere in Bruttiis, Cic.: avoir des propriétés dans le Bruttium.    - habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis, Cic. Verr. 2, 3: il a de l'argent dans ses coffres, il a des maisons.    - non habentes, Lact.: les indigents.    - avec un adjectif ou un nom attribut.    - aliquem sollicitum habere: [tenir qqn inquiet] = tenir qqn dans l'inquiétude.    - mare infestum habere, Cic.: [tenir la mer infestée] = infester la mer.    - obvium habere aliquem, Quint.: [avoir qqn en face, sur la route] rencontrer qqn.    - Matonem et Pollionem inimicos habet Fadius, Cic. Fam. 9: Fadius a Maton et Pollion comme ennemis.    - praeposteros habes tabellarios, Cic. Fam. 15: tu as des messagers qui agissent en dépit du bon sens.    - aliquem collegam habere: avoir qqn comme collègue.    - avec un participe c. attribut.    - aciem instructam habere: tenir l'armée rangée en bataille.    - aliquid cogitat et habet navem paratam, Cic. Fam. 9: il a quelque chose en tête et il a préparé un bateau.    - regis salutem a senatu commendatam habebam, Cic.: j'avais du sénat la recommandation de sauver le roi.    - aliquid cognitum (compertum, exploratum) habeo: je tiens qqch pour connu (assuré, certain).    - aliquid perspectum habeo: je connais qqch à fond.    - perfidiam Aeduorum perspectam habebat, Caes. BG. 7: il voyait bien la perfidie des Eduens.    - Clodi animum perspectum habeo, cognitum, judicatum, Cic.: quant au caractère de Clodius, je l'ai sondé, étudié, jugé.    - de Caesare satis dictum habebo, Cic. Phil. 5: j'en aurai assez dit sur César.    - domitas habere libidines, Cic. de Or. 1, 43, 194: tenir les passions sous le joug.    - vectigalia redempta habere, Caes. BG. 1: avoir pris à ferme les impôts indirects.    - neque ea res falsum (part. passé passif) me habuit: et cela ne m'a pas trompé.    - habuit plebem in clientelas principum descriptam, Cic. Rep. 2: (Romulus) a voulu que la plèbe fût rangée dans la clientèle des hommes de haut rang.    - avec un adj. verbal.    - nihil excusandum habes, Tac.: tu n'as aucune excuse à donner.    - sua voce respondendum habere, Tac.: avoir à répondre de vive voix.    - enitendum habemus ut... Plin. Ep. 1: nous devons travailler à...    - hoc habet: - [abcl]a - [il a ce coup] = il est touché (en parl. d'un gladiateur). - [abcl]b - il est pris (en parl. d'un amoureux). - [abcl]c - Plaut. ça va bien (le coup a porté).    - hoc habet: repperi qui senem ducerem, Plaut. Most.: c'est gagné: j'ai trouvé comment faire marcher ce vieillard. [st1]2 [-] avoir en soi, avoir sur soi, porter (un vêtement...).    - habere coronam in capite: porter une couronne sur la tête.    - habere anulum in digito, Ter.: porter un anneau au doigt.    - vestis bona quaerit haberi, Ov. Am. 1: un beau vêtement demande à être porté. [st1]3 [-] avoir pour conséquence, comporter, occasionner.    - hoc nihil utilitatis habet: cela n'offre rien d'utile.    - pons magnum circuitum habebat, Caes.: le pont occasionnait un long détour. [st1]4 [-] susciter (un sentiment), être l'objet de, éprouver, ressentir, supporter, endurer, subir.    - laetitiam (timorem) habere: susciter la joie (la peur).    - multi injurias gravius aequo habuere, Sall. C.: beaucoup ressentent les injustices plus vivement qu'il ne faudrait.    - invidiam habere: être l'objet de l'envie.    - suspicionem habere, Nep.: être soupçonné.    - quae in praesens Tiberius civiliter habuit, Tac. An. 4: pour le moment, Tibère supporta cela en bon citoyen.    - non tantum maleficium impune habendum, Tac. An. 3: on ne doit pas laisser impuni un tel forfait.    - nec ita aegre habuit filium id pro parente ausum, Liv. 7: il ne sut pas mauvais gré au fils de ce qu'il avait osé pour son père. [st1]5 [-] entrer en possession de, prendre, garder.    - habere aliquid sibi (secum): prendre qqch pour soi.    - formule de divorce - res tuas tibi habeas (habe, habeto): garde pour toi ce qui t'appartient (reprends ton bien).    - mimulam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2: il ordonna à sa comédienne de reprendre ses effets (= de s'en aller).    - res tuas habe: - [abcl]a - reprends ton bien (garde ce qui te revient). - [abcl]b - va-t-en, déloge.    - haec tu tecum habeto, Cic.: garde cela pour toi (= sois discret). [st1]6 [-] tenir (une région...), occuper, gouverner, administrer, gérer.    - rem publicam habere: administrer les affaires publiques.    - Siciliam et Sardiniam per legatos habuit, Flor.: il fit administrer la Sicile par des gouverneurs.    - urbem Romanam a principio reges habuere, Tac. An. 1: la ville de Rome fut d'abord gouvernée par des rois.    - Hispaniae tribus (legionibus) habebantur, Tac. An. 4: L'Espagne était occupée par trois légions. [st1]7 [-] avoir dans son esprit, savoir, avoir à, pouvoir.    - habes consilia nostra, Cic. Att. 5: tu connais mes intentions.    - obscura est historia Romana, siquidem istius regis matrem habemus, ignoramus patrem, Cic. Rep. 2: l'histoire romaine est obscure: s'il est vrai que nous connaissons la mère de ce roi (Ancus), nous ne savons pas qui était son père.    - sic habeto: sache-le bien.    - habes rationem mei consilii, Cic. Fam. 9, 2, 4: tu sais la raison de ma conduite.    - de Dolabella, si quid habes novi, facies me certiorem, Cic.: à propos de Dolabella, si tu sais quelque chose de nouveau, tiens-moi au courant.    - habes de Vatinio, Cic. Fam. 1: voilà pour ce qui concerne Vatinius.    - habere + inf.: avoir à, pouvoir.    - cf. gr. οὐδὲν ἀντειπεῖν ἔχω: je n'ai rien à répondre.    - habeo etiam dicere quem de ponte in Tiberim dejecerit, Cic. Am.: je peux même citer un homme qu'il a précipité du haut du pont dans le Tibre.    - haec fere dicere habui de natura deorum, Cic. Nat. 3: voilà à peu près ce que j'avais à dire sur la nature des dieux.    - de re publica nihil habeo ad te scribere, Cic. Att. 2, 22, 6: je n'ai rien à te dire de la république.    - habere + inter. indir.: savoir.    - de quibus habeo ipse quid sentiam, Cic. Nat. 3: je sais ce que je dois penser d'eux.    - nihil habeo quid dicam: je ne sais que dire.    - nihil habeo quod dicam: je n'ai rien à dire.    - quo me conjectura ducat habeo, Cic. Fam. 9, 2, 4: je sais où me conduit ma conjecture.    - quod exspectem istinc magis habeo quam quod ipse scribam, Cic. Att. 3, 10: j'ai plus de nouvelles à attendre de toi, là-bas, que moi, je n'en ai à t'écrire. [st1]8 [-] traiter (qqn), se conduire envers, tenir pour, regarder comme.    - aliquem bene (male) habere: traiter bien (mal) qqn.    - uti me habueris, Plaut.: comme tu m'auras traité.    - eos habere necessarios: les traiter en amis intimes, les considérer comme des amis intimes.    - satin' habes, si feminarum nulla'st quam aeque diligam? Plaut. Amph.: [ne considères-tu pas comme assez...] ne te suffit-il pas que tu sois pour moi la plus chère des femmes?    - id quidem nostris moribus nefas habetur, Nep.: ce (genre d'union), selon nos moeurs, est considéré comme abominable.    - aliquem pro amico (pro hoste) habere: regarder qqn comme ami (comme ennemi).    - habere pro certo: tenir pour certain.    - incognita habere pro cognitis, Cic. Off. 1, 18: tenir pour connu l'inconnu.    - habere aliquem amici loco (in amici loco, in amici numero ou amici numero): traiter qqn comme un ami.    - habere aliquid pro nihilo: ne faire aucun cas de qqch.    - avec un gén. de prix.    - habere aliquid magni: faire grand cas de qqch.    - non habeo nauci aliquem, Cic.: je ne fais aucun cas de qqn.    - habitus magnae auctoritatis, Caes.: considéré comme un homme de grande considération.    - avec datif.    - eam rem habere religioni, Cic.: se faire un scrupule de cela.    - aliquem ludibrio habere: se moquer de qqn.    - virtutem ludibrio habere: se moquer de la vertu, tourner la vertu en dérision.    - aliquid honori habere: s'honorer de qqch, considérer qqch comme un titre d'honneur.    - habere rem publicam quaestui: trafiquer de la chose publique.    - au passif être regardé comme, passer pour.    - militibus habebatur fortissimus (compl. d'agent au dat. après habeor): il était regardé comme très brave par les soldats.    - omnes et dicuntur et habentur tyranni qui... Nep.: on les appelle tyrans et ils passent pour tels tous ceux qui...    - ea spolia opima habentur, quae... Liv.: ces dépouilles passent pour opimes, qui... [st1]9 - tr. et intr. - tenir (un lieu), détenir, occuper, habiter, demeurer.    - hanc habeo sedem, Ov.: j'habite cette demeure.    - in delubro habere, Varr.: habiter dans un temple.    - qui Syracusis habet, Plaut.: qui habite à Syracuse.    - quis istic habet? Plaut. Bacch.: qui demeure là? [st1]10 [-] passer (le temps...).    - in obscuro vitam habere: passer sa vie dans l'obscurité.    - habere aetatem procul a republica, Sall. C. 4, 1: passer sa vie loin de la république. [st1]11 [-] faire, exécuter; tenir (une assemblée), convoquer.    - habere supplicationes: faire des prières publiques.    - habere delectum: procéder à une levée de troupes.    - habere delectum + gén.: faire un choix entre.    - habere contionem: tenir une assemblée, prononcer une harangue.    - habere senatum: tenir la séance du sénat.    - habere comitia: tenir (présider) les comices.    - habere orationem: prononcer un discours.    - verba habere: tenir des propos, prononcer des paroles. [st1]12 [-] soigner, entretenir.    - qui cultus habendo sit pecori, hinc canere incipiam, Virg. G. 1: quelle sollicitude il faut apporter au troupeau que l'on doit soigner, voilà ce que maintenant je vais chanter. [st1]13 [-] se trouver, être dans tel ou tel état.    - (se) habere: se trouver, être.    - graviter se habere, Cic.: être gravement malade.    - ego me bene habeo: moi, je vais bien (je me porte bien).    - bene habet: tout va bien, c'est bon, c'est bien.    - sic (ita) res habet: il en est ainsi (voilà où en sont les choses).    - cf. gr. οὕτως ἔχει [s.-ent. τὰ πράγματα]: il en est ainsi.    - sic habemus, Cic.: voilà dans quelles situation nous nous trouvons.    - male se res habet, Cic.: les choses vont mal.    - Tullia recte valet; Terentia minus belle habuit, Dolab. ap. Cic. Fam. 9: Tullia va bien; Térentia s'est moins bien portée.    - sic profecto se res habet ut: les choses vont de telle façon que.
    * * *
        Habeo, habes, habui, habitum, pen. cor. habere. Plau. Avoir.
    \
        Habere. Plaut. Traicter.
    \
        Is vti tu me hic habueris, perinde illum illic curauerit. Plaut. Ainsi que tu me traicteras, Ainsi que tu me feras.
    \
        Nunquam secus habui illam, ac si ex me esset nata. Terent. Jamais je ne la traictay autrement, que si elle eust esté ma fille.
    \
        - semper parce ac duriter Se habere. Terent. Vivre chichement.
    \
        Nimium te habui delicatam. Plaut. Je t'ay traictee trop delicatement.
    \
        AEgre habere. Liu. Estre marri.
    \
        Habet illum arcte, contenteque. Plaut. Elle le tient de court, En subjection.
    \
        Quae res eos magno diuturnoque bello inter se habuit. Sallust. Les entreteint en guerre.
    \
        Habet eos somnus. Ouid. Ils dorment.
    \
        Antiqui tales aegros in tenebris habebant. Celsus. Les tenoyent en lieux obscurs.
    \
        Habere aliquem in luce, vel lumine. Cels. Le tenir en lieu cler et au jour.
    \
        Habere. Habiter Demourer.
    \
        Qui mortales in initio Africam habuerint. Sallust. Ont habité en Afrique au commencement.
    \
        Habet se erga aedem. Plaut. Elle demeure, etc.
    \
        - meretrix Quae hic habet. Plaut. Qui demeure ci.
    \
        De Rep. nihil habeo ad te scribere. Cic. Je n'ay rien que je te puisse escrire.
    \
        Habere, Reputer, Estimer. Quintil. An habendum sit adulterium in lupanari.
    \
        Haec habui de amicitia quae dicerem. Ci. Voila ce que je scavoye pour vous dire, touchant le faict d'amitié.
    \
        Sicuti pleraque mortalium habentur. Sallust. Comme la plus part des choses mortelles se conduisent, ou comme advient le plus souvent aux choses humaines, ou és choses de ce monde.
    \
        Quid habeo aliud deos immortales precari, quam vt, etc. Sueton. Quelle autre requeste ay je à faire à Dieu, Qu'ay je autre chose à prier à Dieu, Que doy je autre chose prier à Dieu, sinon que, etc.
    \
        Audire habeo quid hic sentiat. Cic. J'ay à ouir.
    \
        Quum deponendum haberet. Pli. Quand il falloit qu'elle l'ostast.
    \
        Praecipendum habeo. Colum. J'ay à commander.
    \
        Respondendum habere. Tacit. Avoir à respondre.
    \
        Vt ante Cal. Sex. omnes decumas ad aquam deportatas haberent. Cic. Qu'ils eussent porté sur le bord.
    \
        Habere accessum ad aliquem. Colu. Avoir accez et entree.
    \
        Eo die acerbum habuimus Curionem. Cice. Nous fut fort contraire.
    \
        Aditum habere dicitur locus. Caes. Avoir passage pour entrer.
    \
        Aditum ad aliquem, per translationem. Caes. Avoir entree et facile accez.
    \
        Habet haec res admirationem. Plin. Elle ha quelque cas dont on s'esmerveille.
    \
        Habere aetatem procul a Rep. Sallust. Passer son aage sans se mesler des affaires publiques.
    \
        Habere bene aetatem suam. Plaut. Se bien traicter.
    \
        Quos habuit amantissimos sui. Cic. Qui ont esté grandement ses amis.
    \
        Habere pro ancilla. Plaut. Ne hanc ille habeat pro ancilla sibi. Qu'il ne s'en serve pour chambriere.
    \
        Animum alienum ab aliquo habere. Cic. Estre courroucé contre quelqu'un. \ Bonum animum. Liu. Avoir bon courage.
    \
        Habe quietum animum. Plaut. Ne te soulcie.
    \
        Tantummodo in animis habetote, non me, etc. Sallu. Estimez et pensez.
    \
        Hoc neque transire habebat in animo, neque, etc. Caes. Il n'avoit point d'affection de, etc.
    \
        Istum exhaeredare in animo habebat. Cic. Il avoit en la fantasie de, etc. Il avoit affection et volunté de, etc.
    \
        Sic in animo habeto, vti ne cupide emas. Cato. Ayes ceste fantasie de, etc. Ayes en memoire et souvenance de, etc.
    \
        Anxium me haec res habet. Plin. iunior. Me chagrine et me tient en soulci.
    \
        Semper eos accolae Galli in armis habebant. Liu. Les contraignoyent d'estre tousjours en armes et se tenir sur leurs gardes.
    \
        Disserendi artem nullam habuit. Cicero. Il ne scavoit point l'art de disputer.
    \
        Vana sunt ista, quae nos attonitos habent. Seneca. Qui nous rendent esbahiz et estonnez, Qui nous estonnent.
    \
        Auratam mulierem habere. Plaut. La bien garnir de dorures.
    \
        Authorem habere aliquem. Terent. Ensuyvre.
    \
        Quo maiorem authoritatem haberet oratio. Ci. Qu'elle fust plus grave et de plus d'authorité.
    \
        Authoritatem apud aliquem habere. Caes. Avoir credit envers aucun, Estre prisé et estimé par aucun.
    \
        Minimam authoritatem habere. Cic. Estre en fort petite estime, N'avoir point d'authorité envers aucun.
    \
        Belle habere. Cic. Se porter bien.
    \
        Bene habet. Liu. Tout va bien, Tout se porte bien, C'est bien faict.
    \
        Pro beneficio habere. Brutus Ciceroni. Estimer plaisir ou bien faict.
    \
        Quae nihil aliud in bonis habet, nisi honestum. Cice. Qui parmi les biens ne met autre chose fors ce qui est honneste.
    \
        Voluptas in rebus bonis habenda non est. Cic. Il ne la fault pas compter au nombre des bonnes choses, Ne doibt pas estre comptee, etc.
    \
        Bonum caelum ager habere dicitur. Cato. Quand l'air en est sain.
    \
        Quum Caesar ad oppidum castra haberet. Cic. Pendant qu'il avoit son camp, ou campoit devant, etc.
    \
        Castra in radicibus Amani habuimus apud aras Alexandri quatriduum. Cic. Nous campasmes.
    \
        Casum habere, dicitur res aliqua. Cic. Estre en dangier.
    \
        Causam habere. Caes. Avoir occasion et cause.
    \
        Censum. Caesar. Cic. Faire le denombrement des hommes, Mettre par compte et denombrement combien il y a de gens en une ville ou contree.
    \
        Certandum habere. Plin. iunior. Avoir à debatre et desmesler quelque chose.
    \
        Certamen cum aliquo. Liu. Magno certamine cum Praetore habito, tenuerunt causam. Apres avoir long temps debatu avec le Preteur, ils gaignerent leur cause.
    \
        Certi aliquid habere. Cic. Avoir quelque certitude et asseurance de quelque chose.
    \
        Certam rem habere. Cic. Scavoir certainement.
    \
        Pro certo. Cic. Scavoir certainement.
    \
        Charum aliquem habere. Terent. L'aimer.
    \
        Quae in praesens Tiberius ciuiliter habuit. Tacit. Porta et endura civilement.
    \
        Nullam mei cogitationem habuit. Seneca. Il n'a point eu d'esgard à moy.
    \
        Cognitam amicitiam. Cic. Quam nec vsu, nec ratione habent cognitam. De laquelle n'ont aucune congnoissance, ne par usage, ne par apprentissage.
    \
        Crebra inter se colloquia milites habebant. Caes. Ils parlementoyent souvent ensemble.
    \
        Comitia habere. Sallust. Faire assemblee de peuple pour traicter des affaires publiques, ou pour eslire quelque Magistrat.
    \
        Matrem meosque tibi commendatos habe. Trebonius ad Ciceronem. Ayes les pour recommandez.
    \
        Commercium cum aliquo habere. Cic. Avoir quelque affaire, accointance, trafique, ou intelligence avec aucun.
    \
        Quatuor frondarias fiscinas complere in die iustum habet. Plin. C'est sa tasche d'emplir, etc. Il doibt emplir, etc.
    \
        Compertum habere. Liu. Scavoir certainement.
    \
        Comprehensam animo sententiam aliquam. Cic. Tenir et embrasser une opinion.
    \
        Nihil comprehensi habere. Cic. N'avoir rien sceu comprendre.
    \
        Concilium habere. Plaut. Quand le magistrat assemble une partie du peuple pour traicter des affaires publiques.
    \
        Extemplo Gallorum et Ligurum concilium habuit. Liu. Il assembla les, etc.
    \
        Conscientiam conditionis suae. Traianus ad Plinium. Avoir congnoissance de son estat.
    \
        Nequem conscium suorum haberet. Liu. A fin que nul des siens ne sceust son secret.
    \
        Consilium habere. Caes. Consulter.
    \
        In consilio aliquem habere. Plin. iunior. Avoir aucun au nombre de son conseil, ou pour son conseil.
    \
        Vt intrantium, exeuntiumque conspectum habeat. Colu. A fin qu'il voye ceulx qui entreront et sortiront.
    \
        Constitutum habere. Caelius ad Ciceronem. Avoir proposé, deliberé, et arresté.
    \
        Controuersias habere. Caes. Avoir debat et estre en different de quelque chose avec aucun.
    \
        Ii perpetuas controuersias inter se habebant, vter alteri anteferretur. Caes. Ils avoyent continuelle noise et debat sans cesse entre eulx qui, etc.
    \
        Conuiuium. Plin. Faire banquet à autruy.
    \
        Eos couenire habeo, quos cognoui. Cic. Il fault que je parle à ceulx que j'ay congneu, ou J'ay à parler à, etc.
    \
        Meam culpam habeto, nisi perexcruciauero. Plaut. Di que c'est ma faulte si, etc.
    \
        Cultu liberali aliquem habere. Liu. Le vestir et traicter honnestement et en enfant de bonne maison.
    \
        Curae rem aliquam habere. Plautus. Soigner d'elle, En avoir soing, L'avoir pour recommandee.
    \
        Boues maxima diligentia curatos habeto. Cato. Ayes soing que les boeufs soyent bien pensez soingneusement.
    \
        Curam vestri habeo. Gell. J'ay soing de vous.
    \
        Nam et Asiae reges serendi curam habuerunt. Plin. Ils se sont meslez eulx mesmes, et ont eu soing de semer.
    \
        In cura aliquid habere. Plin. Avoir soing de quelque chose.
    \
        Cursum secundum habere dicuntur naues. Caes. Quand elles ne trouvent point d'empeschement en leur navigation.
    \
        In custodia aliquem. Liu. Le tenir en prison.
    \
        Neque te in decurionibus habebam. Cic. Je ne pensoye pas que tu fusses Decurio.
    \
        Delectum habere. Cic. Avoir le chois, Eslire, Choisir.
    \
        Delectum habere. Caes. Faire amas de gens de guerre, et prendre d'entre eulx ceulx qui sont les plus propres pour la guerre.
    \
        In deliciis habere Cic. Aimer fort, et y prendre grand plaisir.
    \
        Habere in deliciis. Senec. Traicter delicatement.
    \
        Derelictui vineam habere. Gell. Ne tenir compte de sa vigne, et la laisser sans labourer.
    \
        Pro derelicto. Cic. Tenir aucune chose pour delaissee.
    \
        Despicatum. Terent. Despriser et ne tenir compte d'aucun.
    \
        De Caesare satis dictum habeo. Cic. J'ay assez dict.
    \
        Haec fere dicere habui de natura deorum. Cic. Voila que je scavoye pour vous dire quant à la nature des dieux.
    \
        Pro non dicto habere. Liu. Tenir pour non dict, Estimer autant que s'il n'en avoit esté rien dict.
    \
        - is me dignum cui concrederet Habuit. Plaut. Il m'a estimé digne.
    \
        Currenti atque properanti, haud quisquam dignum habet decedere. Plaut. Il n'y a nul qui daigne, etc.
    \
        Dignitatem alicui habere. Plin. Faire estime d'aucun, L'avoir en estime et reputation.
    \
        Verbum ipsum voluptatis non habet dignitatem. Cice. N'est pas honneste.
    \
        Diligentiam in re aliqua. Cic. Avoir soing de quelque chose.
    \
        Antiqua disciplina milites habuerat. Tacit. Il avoit traicté et entretenu ses gensdarmes selon l'ancienne discipline militaire.
    \
        Disputationem habere. Cic. Disputer.
    \
        Habeat meipsum sibi documento. Cic. Qu'il me prenne pour exemple.
    \
        An tu dubium habebis, etiam sancte quum ego iurem tibi? Plaut. Doubteras tu, etc.
    \
        Non habuit dubium quin, etc. Hirtius. Il ne doubta point.
    \
        Haec autem habere dubia, neque, etc. Avoir en doubte.
    \
        Pro haud dubio habere. Liu. Croire pour tout certain.
    \
        Habere alicui editionem. Plaut. Luy faire un edict.
    \
        Psilothri effectum habet. Plin. Il ha l'effect et la vertu de Psilothrum.
    \
        Habere effectum, Participium. Caesar. Avoir faict.
    \
        Foliorum latitudo peltae effigiem Amazonicae habet. Plin. Resemble à, etc.
    \
        Excusationem habere. Cic. Avoir excuse.
    \
        Habet bonorum exemplum. Terent. Il ha les bons pour exemple et patron.
    \
        Cuius rei exemplum si non haberemus, tamen, etc. Caes. Si nous n'en avions point d'exemple.
    \
        Expertem consiliorum habere aliquem. Liu. Luy celer son secret, Ne se descouvrir point à luy de son secret, Ne luy communiquer rien de son conseil, et l'estranger.
    \
        Exploratum habere. Cic. Estre seur et asseuré, Scavoir certainement.
    \
        Expurgationem habere. Plaut. S'excuser et purger.
    \
        Factionem testamenti habere. Cic. Avoir povoir par les loix de faire testament.
    \
        In iudiciis vulgo fas habetur indulgere aliquid studio suo. Quintil. On estime licite.
    \
        Febrem habere. Cic. Avoir la fievre.
    \
        Habere fidem apud aliquem. Plin. Luy apporter seureté, L'asseurer, Donner asseurance.
    \
        Fidem alicui. Cic. Croire aucun et se fier en luy.
    \
        Neque in hac, neque in illa parte fidem habens. Sallust. Ne se fiant ne d'un costé ne d'autre.
    \
        Si fidem habeat, se iri praepositum tibi Apud me. Teren. S'il scavoit certainement que, etc.
    \
        Tibi eam fiduciam diligentiae habeo, vt credam te omni ratione id acturum. Plin. iunior. Je suis si asseuré de ta diligence, que etc.
    \
        Fiduciam alicuius rei faciendae habere. Caesar. Esperer de pouvoir faire quelque chose.
    \
        Et habuisset tanto impetu coepta res fortunam, nisi, etc. Liu. La chose fut venue à bien, si, etc.
    \
        Gloriam cum modo habere. Tacit. Garder mesure et moyen en gloire, Ne se glorifier oultre mesure.
    \
        Habere gratiam dicuntur lapilli et gemmae pretiosissimae. Plin. Avoir grace, Plaire et avoir une singuliere excellence.
    \
        Quod apud alios gratiam, apud alios offensionem habet. Plin. Laquelle chose plaist aux uns, et desplaist aux autres.
    \
        Gratiam habere alicui. Quintil. Luy scavoir bon gré.
    \
        Habeo grates Neptuno. Plaut. Je remercie, ou je rends grace à Neptunus.
    \
        Quicquid est quod dabitur, gratum habebo. Plaut. Je l'auray pour aggreable.
    \
        Gratissimum habere debitorem. Plin. iunior. Recongnoissant.
    \
        Grauem rem aliquam habere. Cic. L'estimer grande.
    \
        Habemus hominem ipsum. Terent. Nous le tenons.
    \
        Honorem alicui habere. Cic. Le priser, Luy faire et porter honneur.
    \
        Deo honorem. Cic. Le remercier, et luy rendre graces.
    \
        Quos praecipuo semper honore Caesar habuit. Caesar. Ausquels Cesar portoit le plus d'honneur.
    \
        Honores alicui habere. Cic. Luy adjuger quelque honneur: comme de povoir triompher, ou autre chose.
    \
        In honore habere. Cic. Avoir en honneur, Estimer et priser.
    \
        Pro hoste habere. Sallust. Tenir pour son ennemi.
    \
        Habeo huic, non tibi. Terent. C'est pour cestuy ci que je l'ay, non pas pour toy.
    \
        Immunitatem habere. Caes. Avoir exemption, Estre exempt.
    \
        Imperium in beluas. Terent. En avoir le gouvernement.
    \
        Impetrandumque a bonitate tua per nos habet, quod illifortunae malignitas denegauit. Plin. iunior. Qu'il impetre par nostre moyen, Nous voulons impetrer de toy pour luy.
    \
        Impune aliquid habere. Terent. En demourer impuni.
    \
        Etsi semper pro indignissimo habuerant, se patrio regno tutoris fraude pulsos, etc. Liu. Avoyent tousjours estimé chose indigne.
    \
        Infamiam habere. Caesar, Latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cuiusque ciuitatis fiunt. Ne sont point blasmez et estimez meschants.
    \
        Vias latrociniis, pascuaque publica infesta habuerant. Liu. Avoyent infesté et gasté, et rendu dangereux à passer.
    \
        Ingrata bona habere. Plaut. Ne prendre point en gré.
    \
        Potius quam te inimicum habeam, faciam vt iusseris. Terent. Plustost que d'avoir ta male grace.
    \
        Ea tum cura maxime intentos habebat Romanos. Liu. Les chagrinoit bien et soulcioit.
    \
        Intimum aliquem habere. Terent. Faire grande privaulté à aucun, et luy monstrer grand signe de familiarité.
    \
        - nihil est quod dicas mihi Alium quaerebam, iter hac habui. Terent. Je passoye par ci.
    \
        Iter ad legiones habebat. Caesar. Il s'en alloit, etc.
    \
        Dixerunt Caesarem iter habere Capuam. Cic. Que Cesar vouloit aller en Capue.
    \
        Propterea quod iter haberent nullum aliud. Caes. Ils n'avoyent point d'autre chemin pour passer.
    \
        Laudem habere de aliquo. Ouid. Avoir louange.
    \
        Habeto laudationem istam tibi. Cic. Pren ceste louange pour toy.
    \
        Habere alicui laudem. Tacit. Le louer et collauder.
    \
        Buprestim magna inconstantia Graeci in laudibus ciborum etiam habuere. Plin. L'ont compté entre les bonnes viandes.
    \
        Nullas adhuc a te literas habebamus. Cic. Nous n'avions point encore receu lettres de toy.
    \
        Loco filii habere aliquem. Plancus Ciceroni. Le tenir pour filz, L'aimer autant que son propre filz.
    \
        Mercis loco habebatur. Plin. Estoit estimé pour marchandise.
    \
        Nullo loco habere rem aliquam. Cic. Ne l'estimer rien.
    \
        Cur eos habes in loco patrui? Cic. Pourquoy les estimes tu, etc.
    \
        Loco patris habere. Brutus ad Atticum. Estimer pour pere.
    \
        Luculente diem aliquem habere. Plaut. Vivre un jour magnifiquement, Faire grand chere.
    \
        Ludibrio aliquem habere. Liu. Se mocquer de quelqu'un.
    \
        Habere mandata a Pompeio ad Caesarem. Caes. Avoir creance de par Pompee, Avoir quelque creance d'un seigneur à autre, Avoir mandement et charge de luy dire aucune chose de par Pompee.
    \
        Ex iis libris ad eos, quos in manibus habeo. Cic. Que j'ay entre les mains, et que j'escri.
    \
        Habebamus in manibus Antonii concionem habitam decimo Cal. Cic. Je lisoye, etc.
    \
        In matrimonio mulierem aliquam habere. Cic. Avoir espousé une femme, Avoir en mariage.
    \
        Si ita me haberem, vt, etc. Cic. Si mon cas se portoit tellement que, etc.
    \
        Ni ita se haberet, vt animi immortales essent, etc. Cic. Si ce n'estoit que, etc. S'il n'estoit ainsi que, etc.
    \
        Hoc male habet virum. Terent. C'est cela dequoy il est marri.
    \
        Vnus scrupulus restat, qui me male habet. Terent. Qui me grieve et tormente, Me chagrine, Me fasche.
    \
        Quae te nunc habet solicitudo? Plaut. Dequoy te soulcies tu maintenant? Quel chagrin as tu?
    \
        Ita me habuit. Plaut. Tellement m'a traicté.
    \
        Me sibi habeto. Plaut. Je suis content d'estre son serviteur.
    \
        An melius quis habet suadere? Horat. Est il aucun qui puisse donner meilleur conseil?
    \
        Habeo in memoria. Plaut. Il m'en souvient.
    \
        Mentem habere. Cic. Avoir entendement.
    \
        Mentionem. Liu. Faire mention.
    \
        Aliquem miserum habere. Plaut. Faire grand ennuy à aucun, et le rendre ou faire miserable.
    \
        Habeo mittendos legatos. Sen. J'ay à envoyer des ambassadeurs.
    \
        Modum habere. Terent. Avoir et tenir moyen.
    \
        Quum ad beatam vitam nullum momentum res haberet. Ci. N'eust aucune importance, et n'y servist de rien, ou n'y feist rien.
    \
        Moram. Cassius Ciceroni. Estre retardé.
    \
        Habet sibi morae imperium herile. Plaut. Il est long à faire le commandement de son maistre.
    \
        Aliquem mortuum habere. Cic. Tenir pour mort.
    \
        Habeo hunc morem, vel hoc moris. Plaut. Plin. iunior. C'est ma maniere de faire.
    \
        Multa habere. Gell. Estre riche.
    \
        Habere naturam alicuius. Plin. Estre de sa nature.
    \
        Necesse habere. Cic. Estre contrainct.
    \
        Quem AEgyptii nefas habent nominare. Cic. Reputent illicite et mal faict de le nommer.
    \
        De pueris quid agam non habeo. Ci. Je ne scay que j'en doy faire.
    \
        Notam impudentiae. Plin. Avoir ou porter un signe ou marque d'estre effronté et eshonté.
    \
        Negotium. Plaut. Avoir quelque affaire, Estre empesché.
    \
        In magno negotio habuit obligare semper annuos magistratus. Sueton. Il fut fort soigneux de, etc.
    \
        Noctem plenam timoribus habere. Cic. Craindre toute la nuict.
    \
        Notum habere. Plin. iunior. Congnoistre et scavoir.
    \
        Ex tot generibus nullum est animal praeter hominem, quod habeat notitiam aliquam Dei. Cic. Qui ayt congnoissance de Dieu.
    \
        Notitiam foeminae habere. Caesar. Congnoistre charnellement une femme.
    \
        Ea res capitali noxae habetur. Liu. C'est un cas capital où la vie pend.
    \
        Numerum habere. Plaut. Avoir memoire du nombre, Se souvenir du nombre.
    \
        Haberi aliquo numero. Var. Estre aucunement prisé et estimé.
    \
        Habere aliquem in hostium numero. Cic. L'estimer et tenir nostre ennemi.
    \
        Eos in numero sapientum non habent. Cic. Ils ne les comptent pas au nombre des sages.
    \
        Indagatio ipsa rerum habet oblectationem. Cic. Resjouit.
    \
        Obstrictos suo beneficio habere. Caesar. Tenir obligez.
    \
        Obtentum aliquem habere. Tacit. Avoir quelque couleur et couverture. \ Habere obuiam. Gell. Rencontrer.
    \
        Oculos suos in oculis alterius habere. Plaut. Avoir l'oeil sur autruy.
    \
        Ante oculos habere aliquem. Ouid. Penser tousjours à luy.
    \
        Odium in aliquem. Cic. Hair, Avoir en haine.
    \
        Sibi odio habere aliquid. Plaut. Hair.
    \
        Quod apud alios gratiam, apud alios offensionem habet. Plin. Desplaist aux autres.
    \
        Habuerunt officia mea in secundis, habuerunt in aduersis. Plin. iunior. J'ay faict mon debvoir envers elles, Je leur ay aydé.
    \
        Orationem ad populum. Cic. Faire une harangue, ou oraison.
    \
        Orationem cum aliquo. Caes. Tenir quelque propos avec aucun.
    \
        In ore aliquid habere. Cic. Tousjours parler d'une chose.
    \
        Ab aliquo otium ad aliquid faciendum habere. Terent. Avoir loisir.
    \
        Expositis quae pacta iam cum Marcello haberent, etc. Liu. Qu'ils avoyent accordé et arresté avec Marcel.
    \
        Palmam habere. Plin. Emporter le bruit, Estre le plus renommé.
    \
        Habet partes in hac comoedia seruus. Plaut. Il est du jeu, Il joue son rolle.
    \
        In partibus aliquem habere. Tacit. L'avoir de sa bande.
    \
        Parum habuit hoc facere. Sallust. Il ne se contenta pas d'avoir faict cela.
    \
        Pecuniam numeratam non habere in praesentia. Cic. Ne point avoir argent comptant pour le present.
    \
        Prorsus neque dicere, neque facere, quicquam pensi habebat. Sallust. Il ne luy challoit qu'il dist, ne qu'il feist, Il n'avoit point d'esgard, ne de consideration à ce qu'il disoit ou faisoit.
    \
        In perditis et desperatis habere. Cice. Estimer estre perdu et n'en avoir point d'esperance.
    \
        Periculum habere. Colum. Estre en danger.
    \
        Si non periculum a pecore habeat. Colum. S'il n'est point en danger des brebis.
    \
        Clodii animum perspectum habeo. Cic. Je congnoy la deliberation de Clodius.
    \
        Persuasum habere. Plin. Estre tout seur et asseuré.
    \
        Habeo polliceri. Cic. J'ay à promettre, ou Il fault que je promette.
    \
        Pondus habere. Cic. Avoir pris ou authorité, et estre estimé.
    \
        Potestatem summam. Cic. Avoir souveraine puissance et povoir.
    \
        Quod Remp. priuatis simultatibus potiorem habuisset. Liu. Qu'il avoit eu plus cher.
    \
        Praedam cum cura habere. Tacit. Garder sa proye bien et soigneusement.
    \
        Praedae habere magistratum. Sallust. Se servir d'une office publique pour instrument de piller, Piller et desrobber soubs ombre et par le moyen de son office.
    \
        Narrauit modo, quo pacto me habueris praepositam amori tuo. Terent. Comment tu as mis arriere l'amour de la fille pour l'amour de moy, Comment tu m'as preferé à celle que tu aimois.
    \
        Habent pretia in odoribus syluae. Plin. L'odeur des forests ou bois est fort prisee.
    \
        Optimi thuris libra, XVI pretium habet. Plin. Elle se vend.
    \
        Quod habui summum pretium, persolui tibi. Terent. Je t'ay guerdonné du plus grand loyer que je povoye.
    \
        Suauia in praesentia quae essent, prima habere. Terent. Plus estimer, et en tenir plus de compte.
    \
        Principatum habere. Plin. Estre le plus excellent.
    \
        Sine illum prioreis parteis hosce aliquot dies Apud me habere. Terent. Laisse luy avoir le grand credit envers moy, etc.
    \
        Existimationis meae procurationem susceptam velim habeas. Cic. Je desire fort que tu prennes la charge de, etc.
    \
        Processum aliquem in literis habere. Sueton. Estre avancé et avoir prouffité és lettres.
    \
        In prodigiis habere. Plin. Estre reputé et estimé, etc.
    \
        - semper tibi promissum Habeto hac lege, dum superes datis. Plaut. Tien le pour tout promis, par tel si que, etc.
    \
        Habeo in promptu. Cic. Je l'ay tout prest et appareillé, Je l'ay en main.
    \
        Propitium aliquem. Plin. iunior. Estre en la grace d'aucun, et l'avoir favorable.
    \
        Tentandum Caesar existimauit quidnam Pompeius propositi aut voluntatis ad dimicandum haberet. Caes. Quel propos il avoit.
    \
        Habere quaestui Remp. Cic. Tourner à son prouffit particulier l'administration et gouvernement de la republique.
    \
        Quaestionem habere de viri morte instituit. Cic. Elle se delibera de scavoir la verité de la mort de son mari par la bouche et confession de ses serfs, en leur baillant la question et torture.
    \
        Querimoniam de re aliqua. Cic. Se complaindre.
    \
        Quod gaudeamus, vel quid sequamur, habemus. Ci. Nous avons dequoy nous resjouir.
    \
        Rationem alicuius non habere. Liu. Le declarer non recevable à povoir estre esleu, ou pourveu de quelque estat, comme indigne et incapable d'iceluy.
    \
        Rationem habetis quomodo vnum amiserit. Plaut. Voila la maniere comment, etc. Vous entendez la maniere comment, etc.
    \
        Rationem procreandi. Cic. Avoir esgard à la, etc.
    \
        Habenda ratio valetudinis. Cic. Il fault prendre garde, ou avoir esgard à sa santé.
    \
        Quod posteaquam iste cognouit, hanc habere rationem coepit. Cic. Il commenca à penser en soymesme, etc.
    \
        Rationem habere cum terra. Cic. Labourer la terre, Avoir affaire avec la terre.
    \
        Rationem cum musis. Cic. Estudier.
    \
        Receptum. Liu. Avoir retraicte.
    \
        Receptum ad gratiam alicuius. Caes. Povoir retourner en la grace, Avoir moyen de retourner en la grace d'aucun.
    \
        Regressum. Colum. Avoir reculee, Se retirer et reculer.
    \
        Religioni habere. Cic. Faire conscience.
    \
        In remediis habere. Plin. Avoir et prendre pour remede.
    \
        Ita vt sese habet, narrato. Terent. Comme l'affaire va.
    \
        Rem cum aliquo habere. Terent. Avoir affaire avec luy.
    \
        - habe Rem pactam sic futurum, si do tibi operam hanc Modo. Plaut. Sois tout asseuré que ainsi sera, si, etc.
    \
        Habes omnem rem. Terent. Tu ois et entends tout l'affaire.
    \
        Habeo tibi res solutas. Plaut. Je t'ay satisfaict à ta demande, Tu es payé.
    \
        Scis quomodo tibi res habet? Plaut. Scais tu comment te vont tes besongnes? comment ton cas se porte?
    \
        Rem antiquissimam habere. Cice. Laisser toutes autres choses pour ceste là, Entendre à icelle par dessus toutes les autres, L'avoir plus chere, et en plus grande recommendation que toutes les autres.
    \
        Quum respectum ad Senatum et ad bonos non haberet. Cic. N'ayant point d'esgard au Senat.
    \
        Habere reuerentiam alicui. Plin. iunior. Luy porter honneur et reverence.
    \
        Satis habebant, sine detrimento discedere. Caesar. Il leur suffisoit, Ce leur estoit assez.
    \
        Satin'habes si foeminarum nulla est quam aeque diligam? Plaut. Ne te doibt il pas suffire, si, etc.
    \
        Illud notasse satis habeo. Quintil. Il me suffit d'avoir, etc. Ce m'est assez.
    \
        Longe aliter res se habet ac tibi videatur. Cic. La chose va bien autrement, ou est bien autre que tu ne penses.
    \
        Se belle habere. Cic. Se porter bien.
    \
        Quanquam videbatur se non grauiter habere, tamem sum solicitus. Cic. Ia soit qu'il ne semblast point se porter si mal, etc.
    \
        Se male habere. Caes. Se porter mal.
    \
        Se munditer. Plaut. Se tenir nettement.
    \
        Se parce. Terent. Vivre chichement.
    \
        Nunquum secus habui illam, ac si ex me esset nata. Terent. Jamais je ne luy feis autrement qu'à ma propre fille.
    \
        Superbia in superciliis sedem habet. Plinius. Est logee, ou se tient, etc.
    \
        Senatum. Cic. Assembler le Senat.
    \
        Sermonem. Ci. Parler et deviser avec aucun, Tenir propos avec luy.
    \
        Referam sermones eos, quos de agricultura habuimus nuper. Varro. Les parolles que nous dismes, etc. Les propos que nous teismes de, etc.
    \
        Sermonem apud populum habere. Plin. iunior. Porter une parolle devant le peuple, Haranguer.
    \
        Multum is mecum sermonem habuit et perhumanum de discordiis mulierum nostrarum. Cic. Il me parla fort long temps et humainement de, etc. Il me teint long propos et fort humain, de, etc.
    \
        In sermonibus homines habebant, quos in annum Consules, ad finiendum tandem id bellum crearent. Liu. Parloyent ensemble, et devisoyent qui, etc.
    \
        In seruitiis habere. Plin. Avoir pour serviteur.
    \
        Iste Epicratis bona Bidinos omnia possidere et sibi habere iussit. Cic. Leur commande de les prendre pour eulx.
    \
        Sibi habeant sapientiae nomen. Cic. Qu'ils gardent bien leur tiltre de sagesse tant qu'ils vouldront, il ne m'en chault.
    \
        Sic habeto, non esse te mortalem, sed corpus hoc. Cic. Scache certainement que, etc. Tien pour certain que, etc.
    \
        De me autem sic habetote, etc. Cic. Quand est de moy, scachez que, etc.
    \
        Sine sic habere. Plaut. Pren le cas qu'il soit ainsi.
    \
        Quod ego sub signo habeo, seruoque diligentissime. Cic. Lequel j'ay enfermé à la clef.
    \
        Olorum similitudinem onocrotali habent. Plin. Resemblent.
    \
        Simultates cum aliquo habere. Cic. Avoir quelque picque et quelque rancune contre luy.
    \
        Societatem cum aliquo. Plin. Avoir quelque communication ensemble.
    \
        Solenne habere. Plin. Avoir de coustume, Estre coustumier.
    \
        Aliquem solicitum. Terent. Ci. Chagriner et mettre en grand soulci.
    \
        Spatium deliberandi habuerunt, quem potissimum vitae cursum sequi vellent. Cice. Ils ont eu l'espace, le temps, et le loisir de, etc.
    \
        Speciem alicuius rei habere. Colum. Luy resembler.
    \
        Speciem habet honesti. Cic. Il ha apparence d'honnesteté.
    \
        Spem. Cic. Avoir esperance.
    \
        Statiua. Liu. Passer son esté en quelque lieu.
    \
        Statutum. Cic. Avoir arresté en soymesme.
    \
        Qui bona sua pro stercore habet. Plaut. Qui ne les estime non plus que fient.
    \
        Studio habere. Terent. Faire à bon escient en pensant bien faire, De faict a pensé, Faire expresseement, De propos deliberé.
    \
        Sumptus cum aliquo. Cic. Faire sa despense avec luy.
    \
        Superuacuum. Plin. Estimer superflu.
    \
        Supplicationes. Liu. Faire processions et prieres publiques.
    \
        Suspectum. Liu. Tenir pour suspect.
    \
        Susque deque habeo. Gel. Il ne m'en chault, Je ne m'en soulcie point.
    \
        Hoc tu tecum tacitum habeto. Plaut. Tien ceci secret.
    \
        Dum habes tempus. Plaut. Ce pendant que tu as le temps et le loisir.
    \
        Testes ad aliquam rem. Plaut. Avoir tesmoings.
    \
        Habe tibi. Plaut. Pren la pour toy.
    \
        Habe tibi centum minis. Plaut. Je te la laisse pour cent mines.
    \
        Habere vacationem. Cic. Cesser de besongner, Avoir relasche.
    \
        Vacationem militiae, aut alicuius muneris. Plin. Estre exempté d'aller à la guerre, ou faire quelque autre charge.
    \
        Multis verbis vltro citroque habitis. Cic. Apres avoir eu beaucoup de parolles d'un costé et d'autre.
    \
        Habere verecundiam alicuius. Liu. Le craindre et reverer.
    \
        Haec mihi videntur habitura vetustatem. Cic. Il me semble qu'il sera memoire de ces choses d'ici à long temps, Qu'il en sera parlé à l'advenir.
    \
        Ad nostras aedeis hic quidem habet rectam viam. Plaut. Il va droict à nostre maison.
    \
        Victoriam habere. Plaut. Liu. Avoir la victoire, Estre victorieux.
    \
        Vim. Cic. Avoir force et vertu.
    \
        Habent vim antidoti. Plin. Servent pour contrepoison et preservatif, Ont la vertu de preserver.
    \
        Vires habere. Plin. Avoir force.
    \
        Perfecta quidem sapientia sumus, si nihil habeat res vitii. Cic. Pourveu qu'ils ne vueillent octroyer ne requerir chose meschante l'un à l'autre.
    \
        Voluptati habere aliquid. Sallust. Prendre grand plaisir et esbat à quelque chose.
    \
        Habere votum. Senec. Desirer, Souhaiter.
    \
        Myrobalano in vnguentis similem proximumque vsum habet palma in AEgypto. Plin. Elle ha un mesme usage, et sert à ce mesme que sert le Myrobalan.
    \
        Vsum ex aliqua re habere. Cic. Se servir de quelque chose.
    \
        Vsum multarum rerum. Cic. Avoir grande experience, Avoir beaucoup veu et congneu, Estre fort experimenté.
    \
        Vsum in re aliqua. caesar. Estre usité et exercité en quelque chose.
    \
        Vsum belli. Caes. Estre exercité au faict de la guerre.
    \
        In vsu habere quod docemus. Plin. iunior. Exercer et mettre en effect et usage ce que nous enseignons, Practiquer.
    \
        In vsu habere aliquem. Plin. iunior. Se servir d'aucun, Avoir affaire avec luy.
    \
        Vtilem aliquem habere. Plaut. Recevoir quelque prouffit d'aucun.
    \
        Habet vtilitatem haec res. Cic. Ha du prouffit, Est utile et prouffitable.
    \
        Spero me habere qui hunc meo excruciem modo. Terent. Je pense avoir occasion de, etc.
    \
        Quid ego agam habeo. Terent. Je scay bien que je doy faire.
    \
        Habet quod det. Terent. Il ha dequoy donner.
    \
        Habent tibi bene principia. Terent. Tu as bien commencé, Ton commencement se porte bien.
    \
        Habes nescio quid. Plaut. Tu as je ne scay quoy.
    \
        De me sic habetote: ego si, etc. Cic. Quand est de moy, scachez que, etc.
    \
        Habeatur sane orator, sed de minoribus. Cic. Qu'il soit reputé et estimé orateur.
    \
        Miserrimum istuc verbum et pessimum est, habuisse, et nil habere. Plaut. Avoir eu dequoy, et n'avoir plus rien.
    \
        Sine te exorem. T. age, habe, abi impune. Plautus. Je te l'octroye.
    \
        - certe captus est, Habet. Terent. Il en ha, Il est frappé ou attainct.
    \
        Sic habendum est, nullam in amicitiis pestem esse maiorem, quam adulationem. Cice. Il fault ainsi penser et estimer que, etc.
    \
        Amor sceleratus habendi. Ouid. D'avoir des biens, D'en avoir.
    \
        - modus omnibus In rebus soror est optimum habitu. Plaut. Il fait tresbon avoir moyen en toutes choses.

    Dictionarium latinogallicum > habeo

  • 3 habeo

    hăbĕo, ui, itum, 2 (archaic perf. subj. habessit, Cic. Leg. 2, 8, 19; inf. haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111), v. a. and n. [etym. dub.; cf. Gr. kôpê, handle; Lat. capio; Germ. haben, Haft; Engl. have], to have, in the widest sense of the word, to hold, keep, possess, cherish, entertain, occupy, enclose, contain (cf.: teneo, possideo, etc.).
    I.
    In gen.
    A.
    Of personal subjects.
    1.
    With persons or things as objects: SI INTESTATO MORITVR, CVI SVVS HERES NEC SIT, AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO, Fragm. XII. Tab. ap. Ulp. Fragm. 26, 1: ex tui animi sententia tu uxorem habes? Cato ap. Cic. de Or. 2, 64, 260; cf.:

    aliquam habere in matrimonio, Cic. Scaur. § 8: ipsum ex Helvetiis uxorem habere,

    Caes. B. G. 1, 18, 6:

    si et prudentes homines et non veteres reges habere voluerunt,

    Cic. Rep. 1, 37 fin.:

    quae cum patrem clarissimum, amplissimos patruos, ornatissimum fratrem haberet,

    id. Rosc. Am. 50, 147:

    cum ille haberet filium delicatiorem,

    id. de Or. 2, 64, 257:

    quod non ingenuous habeat clarosque parentes,

    Hor. S. 1, 6, 91:

    habebat saepe ducentos, saepe decem servos,

    id. ib. 1, 3, 11:

    fundum habere, Cic. Tull. § 14: cur pecuniam non habeat mulier?

    id. Rep. 3, 10:

    tantas divitias habet,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 99; so,

    aurum,

    id. ib. 2, 3, 35; and:

    vectigalia magna Divitiasque,

    Hor. S. 2, 2, 101:

    tantum opum,

    Cic. Rep. 1, 48:

    classes,

    id. Phil. 9, 2, 4:

    naves,

    id. Verr. 2, 5, 40, § 104:

    denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus, Pauperiem metuas minus,

    Hor. S. 1, 1, 92:

    tacitus pasci si posset corvus, haberet Plus dapis,

    id. Ep. 1, 17, 50:

    Dionysii equus quid attulit admirationis, quod habuit apes in juba?

    Cic. Div. 2, 31, 67: faenum habet in cornu;

    longe fuge,

    Hor. S. 1, 4, 34:

    leges in monumentis habere,

    Cic. Rep. 2, 14:

    hostis habet muros,

    Verg. A. 2, 290:

    hostis habet portus,

    Val. Fl. 3, 45 al.:

    quam vellem Panaetium nostrum nobiscum haberemus,

    Cic. Rep. 1, 10:

    Ciceronem secum,

    id. Att. 4, 9, 2; cf.:

    ea legione, quam secum habebat,

    Caes. B. G. 1, 8, 1:

    secum senatorem,

    Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77; cf.

    also: magnum numerum equitatus circum se,

    Caes. B. G. 1, 18, 5:

    haec si habeat aurum, quod illi renumeret, faciat lubens,

    Plaut. Bacch. 1, 1, 12; cf.:

    quid non habuisti quod dares? Habuisse se dicet, Cic. Scaur. § 19: quod non desit, habentem,

    Hor. Ep. 2, 2, 52:

    qui in foro turbaque, quicum colloqui libeat, non habeant,

    Cic. Rep. 1, 17.—
    2.
    With abstr. objects: quid illos, bono genere gnatos, opinanimi animi habuisse atque habituros dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

    quod uno et eodem temporis puncto nati dissimiles et naturas et vitas et casus habent,

    Cic. Div. 2, 45, 95:

    febrim,

    id. Fam. 7, 26, 1:

    instrumenta animi,

    id. Rep. 3, 3:

    nec vero habere virtutem satis est, quasi artem aliquam, nisi utare,

    id. ib. 1, 2:

    in populos perpetuam potestatem,

    id. ib. 2, 27; cf.:

    in populum vitae necisque potestatem,

    id. ib. 3, 14; so,

    potestatem,

    id. ib. 2, 29; 32;

    36: eo plus auctoritatis,

    id. ib. 3, 16:

    ornamenta dicendi,

    id. de Or. 2, 28, 122; cf.:

    summam prudentiam summamque vim dicendi,

    id. ib. 1, 20, 89:

    Q. Lucilius Balbus tantos progressus habebat in Stoicis, ut, etc.,

    id. N. D. 1, 6, 15:

    neque quem usum belli haberent aut quibus institutis uterentur, reperiri poterat,

    Caes. B. G. 4, 20 fin.:

    nonnullam invidiam ex eo, quod, etc.,

    Cic. de Or. 2, 70, 283: nimiam spem, Cato ap. Gell. 13, 17, 1:

    spem in fide alicujus,

    Cic. Inv. 1, 39, 71; cf.:

    tantum spei ad vivendum,

    id. Att. 15, 20, 2; id. N. D. 3, 6, 14; cf.

    also: summam spem de aliquo,

    id. Lael. 3, 11:

    odium in equestrem ordinem,

    id. Clu. 55, 151:

    metum,

    Prop. 3, 11 (4, 10), 6: consolationem [p. 834] semper in ore atque in animo, Cic. Fam. 5, 16, 2; cf. Varr. L. L. 6, § 56 Mull.:

    rogavi, ut diceret, quid haberet in animo,

    Cic. Att. 8, 10:

    neque modum neque modestiam victores habere,

    observe no bounds, Sall. C. 11, 4;

    v. modus: haec habebam fere, quae te scire vellem,

    Cic. Att. 1, 6; cf.:

    haec habui de amicitia quae dicerem,

    this is what I had to say, id. Lael. 27 fin.: fidem, gratiam, honorem, rationem; v. these nouns.—In a play on the word lumen: Arge, jaces; quodque in tot lumina lumen habebas Exstinctum est, the light for so many lights ( eyes), Ov. M. 1, 720.—
    (β).
    With inf. (analog. to the Gr. echô), to have something to do, be able to do something:

    habeo etiam dicere quem contra morem majorum dejecerit, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 35, 100:

    de re publica nihil habeo ad te scribere,

    id. Att. 2, 22, 6.—So with inf. or with the part. fut. pass. (ante-class. and post-Aug.), to have or be obliged to do something, I must do something:

    rogas, ut id mihi habeam curare,

    Varr. R. R. 1, 1, 2:

    filius hominis, quod carne indui haberet in terra,

    Lact. 4, 12, 15:

    habemus humiliare eum in signo,

    id. 4, 18, 22:

    quod plurimae haereses haberent existere,

    id. 4, 30, 2:

    etiam Filius Dei mori habuit,

    Tert. Hab. Mul. 1:

    si inimicos jubemur diligere, quem habemus odisse?

    id. Apol. 37:

    de spatiis ordinum eatenus praecipiendum habemus, ut intelligant agricolae, etc.,

    Col. 5, 5, 3:

    praesertim cum enitendum haberemus, ut, etc.,

    Plin. Ep. 1, 8, 12:

    si nunc primum statuendum haberemus,

    Tac. A. 14, 44:

    cum respondendum haberent,

    id. Or. 36.—
    B.
    Of inanim. or abstr. subjects:

    prima classis LXXXVIII. centurias habeat,

    Cic. Rep. 2, 22:

    locus ille nihil habet religionis,

    id. Leg. 2, 22, 57:

    humani animi eam partem, quae sensum habeat,

    id. Div. 1, 32, 70:

    animus incorruptus agit atque habet cuncta, neque ipse habetur,

    Sall. J. 2, 3:

    divinus animus mortale nihil habuit, Cic. Scaur. § 50: habet statum res publica de tribus secundarium,

    id. Rep. 1, 42; cf.:

    nullum est genus illarum rerum publicarum, quod non habeat iter ad finitimum quoddam malum,

    id. ib. 1, 28:

    ipsa aequabilitas est iniqua, cum habeat nullos gradus dignitatis,

    id. ib. 1, 27:

    nulla alia in civitate...ullum domicilium libertas habet,

    id. ib. 1, 31:

    nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

    id. ib. 1, 4; cf.:

    viri excellentis ancipites variique casus habent admirationem,

    id. Fam. 5, 12, 5:

    habet etiam amoenitas ipsa illecebras multas cupiditatum,

    id. Rep. 2, 4:

    quid habet illius carminis simile haec oratio?

    id. ib. 1, 36:

    magnam habet vim disciplina verecundiae,

    id. ib. 4, 6 et saep.:

    quomodo habere dicimur febrem, cum illa nos habeat,

    Sen. Ep. 119 med.; cf.:

    animalia somnus habebat,

    Verg. A. 3, 147; Ov. M. 7, 329:

    me somno gravatum Infelix habuit thalamus,

    Verg. A. 6, 521; cf.:

    non me impia namque Tartara habent,

    id. ib. 5, 734:

    habentque Tartara Panthoiden,

    Hor. C. 1, 28, 9:

    qui (metus) major absentes habet,

    id. Epod. 1, 18; Sen. Const. Sap. 7:

    et habet mortalia casus,

    Luc. 2, 13:

    terror habet vates,

    Stat. Th. 3, 549.
    II.
    In partic.
    A.
    Pregn., to have or possess property (mostly absol.):

    miserum istuc verbum et pessumum'st, habuisse et nihil habere,

    Plaut. Rud. 5, 2, 34; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10: qui habet, ultro appetitur: qui est pauper, aspernatur, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 792 P.:

    habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis,

    Cic. Verr. 2, 3, 86, § 199; so,

    in nummis,

    id. Att. 8, 10:

    in Salentinis aut in Brutiis,

    i. e. to have possessions, id. Rosc. Am. 46, 132; cf. id. Verr. 2, 5, 18, § 45: nos quod simus, quod habeamus, etc., Curius ap. Cic. Fam. 7, 29, 1:

    et belli rabies et amor successit habendi,

    Verg. A. 8, 327; cf.:

    amore senescit habendi,

    Hor. Ep. 1, 7, 85; Phaedr. 3 prol. 21; Juv. 14, 207: quid habentibus auri nunquam exstincta sitis? Sil. 5, 264; so, habentes = hoi echontes, the wealthy, Lact. 5, 8, 7. —
    2. (α).
    With an objectclause:

    de Alexandrina re tantum habeo polliceri, me tibi cumulate satisfacturum,

    Cic. Fam. 1, 5, 3:

    de re publica nihil habeo ad te scribere,

    id. Att. 2, 22, 6:

    haec fere dicere habui de natura deorum,

    this is the substance of what I had to say, id. N. D. 3, 39, 93; cf.:

    quid habes igitur dicere de Gaditano foedere?

    id. Balb. 14, 33:

    habeo etiam dicere, quem de ponte in Tiberim dejecerit,

    id. Rosc. Am. 35, 100:

    illud affirmare pro certo habeo, etc.,

    Liv. 44, 22, 4:

    sic placet, an melius quis habet suadere?

    Hor. Epod. 16, 23.—
    (β).
    With a relat.-clause (usually with a negative: non habeo, quid faciam;

    or: nihil habeo, quod faciam, dicam, etc.): de quibus habeo ipse, quid sentiam: non habeo autem, quid tibi assentiar,

    Cic. N. D. 3, 25, 64:

    de pueris quid agam, non habeo,

    id. Att. 7, 19:

    usque eo quid arguas non habes,

    id. Rosc. Am. 15, 45:

    quid huic responderet, non habebat,

    id. Mur. 12, 26:

    nec quid faceret habebat,

    id. Verr. 2, 4, 23, § 51; id. Off. 2, 2, 7:

    qui, quo se reciperent, non haberent,

    Caes. B. G. 4, 38, 2:

    nihil habeo, quod ad te scribam,

    Cic. Att. 7, 19:

    nil habeo, quod agam,

    Hor. S. 1, 9, 19; and:

    nihil habeo, quod cum amicitia Scipionis possim comparare,

    Cic. Lael. 27, 103.—
    B.
    To have in use, make use of, use (very rare, for the usual uti, opp. abuti):

    anulus in digito subter tenuatur habendo,

    i. e. by use, by wearing, Lucr. 1, 312; cf.:

    aera nitent usu: vestis bona quaerit haberi,

    Ov. Am. 1, 8, 51:

    quippe quas (divitias) honeste habere licebat, abuti per turpitudinem properabant,

    Sall. C. 13, 2 Kritz; cf.:

    magnae opes innocenter paratae et modeste habitae,

    Tac. A. 4, 44.—Hence,
    2.
    To hold, use, wield, handle, manage:

    nec inmensa barbarorum scuta, enormis hastas, inter truncos arborum perinde haberi quam pila,

    Tac. A. 2, 14.— Trop.:

    quo modo rem publicam habuerint (majores), disserere,

    Sall. C. 5, 9; cf.:

    reipublicae partes,

    Tac. A. 4, 6 init.
    C.
    To hold or keep a person or thing in any condition; to have, hold, or regard in any light:

    aliquem in obsidione,

    Caes. B. C. 3, 31, 3:

    aliquem in liberis custodiis,

    Sall. C. 47, 3; so,

    aliquem in custodiis,

    id. ib. 52, 14:

    aliquem in vinculis,

    id. ib. 51 fin.;

    for which also: in custodiam habitus,

    i. e. put into prison and kept there, Liv. 22, 25; Tac. H. 1, 87; cf.:

    quo facilius omne Hadriaticum mare in potestatem haberet,

    Caes. B. C. 1, 25 Oud. N. cr. (al. in potestate):

    cum talem virum in potestatem habuisset,

    Sall. J. 112 fin. Kritz N. cr.:

    quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit,

    id. ib. 79, 3:

    alios in ea fortuna haberent, ut socii esse quam cives mallent,

    Liv. 26, 24:

    aegros in tenebris,

    Cels. 3, 18:

    aquam caelestem sub dio in sole,

    Col. 12, 12, 1:

    in otio militem,

    Liv. 39, 2, 6; cf.:

    legiones habebantur per otium,

    Tac. H. 1, 31:

    externa sine cura habebantur,

    id. A. 1, 79 init.:

    exercitus sine imperio et modestia habitus,

    Sall. J. 44, 1:

    quos ille postea magno in honore habuit,

    Caes. B. C. 1, 77, 2;

    for which: quos praecipuo semper honore Caesar habuit,

    id. B. G. 5, 54, 4:

    habeo Junium (mensem) et Quintilem in metu,

    i. e. I fear, Cic. Att. 6, 1, 14.— So with an adj. or a perf. part., to denote a lasting condition:

    ita me mea forma habet sollicitum,

    Plaut. Most. 4, 2, 95 Lorenz; id. Men. 4, 2, 12; 21:

    miserrimum ego hunc habebo amasium,

    id. Cas. 3, 3, 27 al.:

    laetum Germanicum,

    Tac. A. 2, 57; 65:

    sollicitum habebat cogitatio,

    Cic. Fam. 7, 3, 1; 2, 16, 2.—Hence,
    2.
    With a double object, esp. freq. with the part. perf. pass., to have, hold, or possess a person or thing in any quality or capacity, as any thing; to have, hold, or possess an action as completed, finished (a pregn. circumlocution for the perf.):

    cum haberet collegam in praetura Sophoclem,

    Cic. Off. 1, 40, 144; cf. Quint. 10, 1, 93:

    an heredem habuerit eum, a quo, etc.,

    id. 7, 2, 37:

    istaec illum perdidit assentatio, nam absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 8:

    cur ergo unus tu Apollonidenses miseriores habes quam pater tuus habuit umquam?

    Cic. Fl. 29, 71:

    obvium habuerunt patrem,

    Quint. 7, 1, 29:

    reliquas civitates stipendiarias,

    Caes. B. G. 1, 30, 3:

    quod (cognomen) habes hereditarium,

    Cic. Rep. 6, 11:

    quae habuit venalia,

    id. Verr. 2, 3, 62, § 144; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 11, 1:

    qui auro habeat soccis suppactum solum,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 98:

    me segregatum habuisse, uxorem ut duxit, a me Pamphilum,

    have kept him away, aloof, Ter. Hec. 5, 1, 25; cf.:

    inclusum in curia senatum habuerunt,

    Cic. Att. 6, 2, 8:

    (Romulus) habuit plebem in clientelas principum descriptam,

    id. Rep. 2, 9: satis mihi videbar habere cognitum Scaevolam ex iis rebus, quas, etc., id. Brut. 40, 147; cf.:

    si nondum eum satis habes cognitum,

    id. Fam. 13, 17, 3; ib. 15, 20 fin.: fidem spectatam jam et diu cognitam, id. Div. ap. Caecil. 4, 11:

    decumas ad aquam deportatas,

    id. Verr. 2, 3, 14, § 36:

    domitas habere libidines,

    id. de Or. 1, 43, 194:

    omnes philosophiae notos et tractatos locos,

    id. Or. 33, 118; id. Rep. 2, 6:

    innumerabilia, quae collecta habent Stoici,

    id. Div. 2, 70, 145: quantum in acie tironi sit committendum, nimium saepe expertum habemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 3:

    quare velim ita statutum habeas, me, etc.,

    Cic. Fam. 6, 2, 1: habeo absolutum suave epos ad Caesarem, id. Q. Fr. 3, 9, 6:

    in adversariis scriptum habere (nomen),

    id. Rosc. Com. 3, 9:

    de Caesare satis dictum habebo,

    id. Phil. 5, 19, 52:

    bellum habere susceptum,

    id. Agr. 2, 6, 14:

    quam (domum) tu iam dimensam et exaedificatam animo habebas,

    id. Att. 1, 6, 1:

    ut omnes labores, pericula consueta habeam,

    Sall. J. 85, 7:

    compertum ego habeo,

    id. Cat. 58, 1; cf. Nep. Att. 17 fin.; 18, 1: neque ea res falsum ( part. perf. pass.) me habuit, Sall. J. 10, 1 al. From this use is derived the compound perf. of the Romance languages: ho veduto, j'ai vu, qs. habeo visum, I have seen).—
    3.
    Also, with a double object, to make, render:

    praecipit ut dent operam, uti eos quam maxime manifestos habeant,

    Sall. C. 41, 5:

    qui pascua publica infesta habuerant,

    Liv. 39, 29, 9; 34, 36, 3:

    necdum omnia edita facinora habent,

    id. 39, 16, 3; 31, 42, 1:

    anxium me et inquietum habet petitio Sexti,

    Plin. Ep. 2, 9, 1:

    sed Pompeium gratia impunitum habuit,

    kept, Vell. 2, 1, 5.—
    4.
    Hence:

    in aliquo (aliqua re), aliquem (aliquid) habere (rare): ea si fecissem, in vestra amicitia exercitum, divitias, munimenta regni me habiturum,

    Sall. J. 14, 1:

    in vobis liberos, parentes, consanguineos habeo,

    Curt. 6, 9, 12:

    majora in eo obsequia habiturus,

    Just. 8, 6, 6; cf. Cic. Fam. 2, 16, 5.—
    5.
    To have or hold a person in any manner, to treat, use:

    is, uti tu me hic habueris, proinde illum illic curaverit,

    Plaut. Capt. 2, 2, 64:

    equitatu agmen adversariorum male habere et carpere,

    Caes. B. C. 1, 63, 2; cf. Cels. 3, 20; 3, 21:

    exercitum luxuriose nimisque liberaliter habere,

    Sall. C. 11, 5 Kritz; cf.:

    eos ille non pro vanis hostibus, ut meriti erant, sed accurate et liberaliter habuit,

    id. J. 103, 5; 113, 2:

    Fabiis plurimi (saucii) dati, nec alibi majore cura habiti,

    Liv. 2, 47, 12; 29, 8, 6; 37, 34, 5:

    video quam molliter tuos habeas,

    Plin. Ep. 5, 19, 1:

    militant vobiscum, qui superbe habiti rebellassent,

    Curt. 8, 8, 11:

    virgines tam sancte habuit,

    id. 3, 12, 21; 4, 10, 33:

    male habere aliquem,

    Nep. Eum. 12, 1:

    neque conjugem et filium ejus hostiliter haberi,

    Tac. A. 2, 10.—
    6.
    With se, and sometimes mid. or neut., to hold or keep himself or itself in a certain manner, i. e. to be constituted or situated, to find one's self, to be, in any manner.
    (α).
    Habere se:

    Tironem Patris aegrum reliqui...et quamquam videbatur se non graviter habere, tamen sum sollicitus, etc.,

    Cic. Att. 7, 2, 3:

    praeclare te habes, cum, etc.,

    id. Verr. 2, 2, 61, § 149:

    ipsi se hoc melius habent quam nos, quod, etc.,

    id. Att. 11, 7, 4:

    Bene habemus nos,

    id. ib. 2, 8, 1:

    ego me bene habeo,

    am well, Tac. A. 14, 51: praeclare se res habeat ( is well), si, etc., Cic. de Or. 1, 25, 114:

    male se res habet, cum, quod virtute effici debet, id tentatur pecunia,

    id. Off. 2, 6, 22; cf. id. de Or. 2, 77, 313:

    quae cum ita se res haberet, tamen, etc.,

    id. Verr. 2, 2, 50, § 124; cf.:

    ita se res habet, ut ego, etc.,

    id. Quint. 1, 2:

    sic profecto res se habet,

    id. de Or. 2, 67, 271:

    scire aveo, quomodo res se habeat,

    id. Att. 13, 35, 2; cf. id. de Or. 2, 32, 140:

    ut se tota res habeat,

    id. Verr. 2, 2, 5, § 15; cf.:

    ut meae res sese habent,

    Ter. Phorm. 5, 4, 1.—
    (β).
    Mid.:

    virtus clara aeternaque habetur,

    exhibits itself, is, continues, Sall. C. 1, 4:

    sicuti pleraque mortalium habentur,

    as for the most part happens in human affairs, id. ib. 6, 3.—
    (γ).
    Neutr. (as also the Gr echô): Tullia nostra recte valet: Terentia minus belle habuit, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

    volui animum tandem confirmare hodie meum, Ut bene haberem filiae nuptiis,

    I might enjoy myself, Plaut. Aul. 2, 8, 2: qui bene habet suisque amicis est volup, id. [p. 835] Mil. 3, 1, 130:

    bene habent tibi principia,

    Ter. Phorm. 2, 3, 82:

    bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,

    it is well, Cic. Mur. 6, 14; Liv. 8, 6:

    magnum narras, vix credibile! atqui sic habet,

    so it is, it is even so, Hor. S. 1, 9, 53: illasce sues sanas esse habereque recte licere spondesne? Formula emendi, ap. Varr. R. R. 2, 4, 5; 2, 3, 5.—
    D.
    To hold, account, esteem, consider, regard a person or thing in any manner or as any thing; to think or believe a person or thing to be so or so:

    aliquem fidelem sibi habere,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 87:

    deos aeternos et beatos,

    Cic. N. D. 1, 17, 45:

    id habent hodie vile et semper habuerunt,

    id. Balb. 22, 51:

    maximam illam voluptatem habemus, quae, etc.,

    id. Fin. 1, 11, 37:

    eum nos ut perveterem habemus... nec vero habeo quemquam antiquiorem,

    id. Brut. 15, 61:

    Ut et rex et pater habereter omnium,

    id. Rep. 1, 36; 2, 21:

    parentem Asiae et dici et haberi,

    id. Q. Fr. 1, 1, 10 fin.:

    eos dicit esse habitos deos, a quibus, etc.,

    id. N. D. 1, 15, 38:

    cum esset habendus rex, quicumque genere regio natus esset,

    id. Rep. 1, 33; cf. id. ib. 2, 12 fin.: non habeo nauci Marsum augurem, Poet. ap. Cic. Div. 1, 58, 132:

    cujus auctoritas in iis regionibus magni habebatur,

    Caes. B. G. 4, 21, 7:

    nihil pensi habere,

    Quint. 11, 1, 29; cf.

    also: an perinde habenda sit haec atque illa,

    id. 7, 3, 11:

    sese illum non pro amico, sed pro hoste habiturum,

    Caes. B. G. 1, 44, 19; so,

    aliquem pro hoste,

    Liv. 2, 20; Curt. 6, 2 al.:

    nisi in provincia relictas rationes pro relatis haberem,

    Cic. Fam. 5, 20, 2:

    licet omnia Italica pro Romanis habeam,

    Quint. 1, 5, 56; 12, 10, 73:

    istuc jam pro facto habeo,

    Cic. Att. 13, 1, 2:

    Pompeium pro certo habemus per Illyricum proficisci in Galliam,

    to consider as certain, id. ib. 10, 6 fin.:

    id obliviscendum, pro non dicto habendum,

    Liv. 23, 22, 9:

    hoc velim in maximis rebus et maxime necessariis habeas,

    Cic. Att. 5, 5 fin.:

    aliquem in deorum numero,

    id. N. D. 1, 14, 36:

    aliquem in hostium numero,

    Caes. B. G. 1, 28, 1:

    aliquem suorum In numero,

    Hor. S. 2, 6, 41;

    for which also: hostium numero haberi,

    Cic. Att. 11, 6, 6:

    numero impiorum ac sceleratorum haberi,

    Caes. B. G. 6, 13, 7; cf. also Quint. 3, 7, 2:

    quem Aegyptii nefas habent nominare,

    Cic. N. D. 3, 22, 56:

    mutare nefas habent,

    Quint. 12, 8, 6:

    nec tamen est habendum religioni, nocentem aliquando defendere,

    to scruple, make a conscience of, Cic. Off. 2, 14, 51; cf.:

    nec eam rem habuit religioni,

    id. Div. 1, 35, 77:

    quando tu me bene merentem tibi habes despicatui,

    you despise, Plaut. Men. 4, 3, 19:

    non sic ludibrio tuis factis habitus essem,

    Ter. Hec. 4, 1, 11.—Hence: sic habeto, or sic habeas aliquid, or with an object-clause, hold or judge thus, be convinced or persuaded, believe, know:

    sed hoc nihil ad te: illud velim sic habeas, uod intelliges, etc.,

    Cic. Fam. 3, 13, 2:

    unum hoc sic habeto: si, etc.,

    id. ib. 2, 6 fin.:

    sic habeto: omnibus, etc.,

    id. Rep. 6, 13:

    enitere et sic habeto, non esse te mortalem, sed corpus hoc,

    id. ib. 6, 24; so with an object-clause, id. Fam. 2, 10, 1; 16, 4, 4.—Without sic:

    id primum ergo habeto, non sine magna causa, etc.,

    Cic. Fam. 13, 29, 2:

    tantum habeto, civem egregium esse Pompeium, etc.,

    id. ib. 2, 8, 2.—
    2.
    To take, accept, bear, submit to, endure:

    neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur: multi eas gravius aequo habuere,

    Sall. C. 51, 11:

    egestas facile habetur sine damno,

    id. ib. 6, 37:

    quae in praesens Tiberius civiliter habuit, sed, etc.,

    Tac. A. 4, 21:

    neque tantum maleficium impune habendum,

    id. ib. 3, 70;

    12, 48: nec ita aegre habuit filium id pro parente ausum,

    Liv. 7, 5, 7 Weissenb.—
    E.
    To hold, have possession of, occupy, a place:

    urbem Romam condidere atque habuere initio Trojani,

    Sall. C. 6, 1:

    qui mortales initio Africam habuerint,

    id. J. 17, 7; 18, 1; cf.

    Siciliam et Sardiniam per legatos habuit,

    rule, administer, Flor. 4, 2, 22:

    urbem Romanam a principio reges habuere,

    Tac. A. 1, 1:

    Hispaniae tribus legionibus habebantur,

    id. ib. 4, 5; 12, 54.—
    2.
    More freq. neutr., to dwell, live anywhere (perh. only ante-class.; in good prose habito is used instead): quae Corinthum arcem altam habetis, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 294 Vahl.):

    ille geminus qui Syracusis habet,

    Plaut. Men. prol. 69: quis istic habet? id. Bacch. 1, 2, 6:

    ubi nunc adulescens habet?

    id. Trin. 1, 2, 156:

    apud aedem Junonis Lucinae, ubi aeditumus habere solet,

    Varr. L. L. 5, § 50 Mull.; cf.:

    situm formamque et universorum castrorum et partium, qua Poeni, qua Numidae haberent...specularentur,

    Liv. 30, 4, 2 (but v. Weissenb. ad loc.).—
    F.
    To spend, pass (time, etc.):

    aetatem procul a republica,

    Sall. C. 4, 1:

    vitam,

    id. ib. 51, 12 al.—
    G.
    To have in one's mind, to know, be acquainted with:

    siquidem istius regis (Anci) matrem habemus, ignoramus patrem,

    Cic. Rep. 2, 18 fin.: habes consilia nostra;

    nunc cognosce de Bruto,

    there you have, such are, id. Att. 5, 21, 10:

    habetis igitur primum ortum tyranni,

    id. Rep. 2, 27:

    habetis sermonem bene longum hominis,

    id. de Or. 2, 88, 361; cf.

    also: habes nostras sententias,

    Suet. Claud. 4:

    habes, quae fortissime de beata vita dici putem,

    Cic. Tusc. 5, 28 fin.; cf. id. de Or. 2, 71, 291. —
    H.
    To have as a habit, peculiarity, or characteristic:

    habebat hoc omnino Caesar: quem plane perditum aere alieno egentemque cognorat, hunc in familiaritatem libentissime recipiebat,

    Cic. Phil. 2, 32, 78; id. Pis. 32, 81.—
    K.
    To hold, to make, do, perform, prepare, utter, pronounce, produce, cause:

    alium quaerebam, iter hac habui,

    made, directed, Ter. Eun. 5, 9, 35; cf.:

    ex urbe profectus iter ad legiones habebat,

    Caes. B. C. 1, 14, 3; so,

    iter,

    id. ib. 1, 51, 1; 3, 11, 2; 3, 106, 1; Cic. Q. Fr. 2, 6, 2:

    vias,

    Luc. 2, 439:

    C. Cato contionatus est, comitia haberi non siturum, si, etc.,

    to be held, Cic. Q. Fr. 2, 6, 6:

    senatum,

    id. ib. 2, 13, 3; id. Fam. 1, 4, 1; Caes. B. C. 1, 2, 1:

    concilia,

    id. B. G. 5, 53, 4:

    contionem,

    Cic. Att. 4, 1, 6:

    censum,

    id. Verr. 2, 2, 55, § 138:

    delectum (militum),

    id. Phil. 5, 12, 31; id. Fam. 15, 1 fin.; Caes. B. G. 6, 1;

    v. delectus: ludos,

    Suet. Rhet. 1:

    sermonem,

    Cic. Tusc. 1, 24, 57; cf.:

    orationem,

    to deliver, id. Rep. 1, 46:

    multis verbis ultro citroque habitis,

    id. ib. 6, 9 fin.:

    disputationem,

    id. ib. 1, 7; Caes. B. G. 5, 30, 1:

    dialogum,

    Cic. Att. 2, 9, 1:

    verba,

    id. de Or. 2, 47, 190:

    querelam de aliquo apud aliquem,

    id. Q. Fr. 1, 2, 1, § 2:

    controversiam de fundo cum aliquo,

    id. Fam. 13, 69, 2 et saep.:

    deinde adventus in Syriam primus equitatus habuit interitum,

    caused, occasioned, Cic. Prov. Cons. 4, 9; cf. id. Div. 2, 46, 96:

    latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cujusque civitatis fiunt,

    Caes. B. G. 6, 23, 6.—
    L.
    Habere in animo (or simply animo), with an objectclause, to have in mind, to intend, to be disposed, inclined to do any thing (=propositum habere, constituisse, decrevisse):

    istum exheredare in animo habebat,

    Cic. Rosc. Am. 18, 52; id. Att. 1, 17, 11:

    hoc (flumen) neque ipse transire in animo habebat neque hostes transituros existimabat,

    Caes. B. G. 6, 7, 5:

    neque bello eum invadere animo habuit,

    Liv. 44, 25, 1 dub (al. in animo), v. Drak. ad h. l.—
    M.
    Habere sibi or secum aliquid, to keep to one's self (lit. and trop.):

    clamare coeperunt, sibi ut haberet hereditatem,

    Cic. Verr. 2, 2, 19, § 47:

    per vindicationem his verbis legamus: DO LEGO, CAPITO, SUMITO, SIBI HABETO,

    Ulp. Fragm. 24, 3; cf. ib. § 5; Gai. Inst. 2, 209.—So the formula used in divorces:

    res tuas tibi habeas or habe,

    Plaut. Am. 3, 2, 47; Sen. Suas. 1, § 7:

    illam suam suas res sibi habere jussit ex duodecim tabulis,

    Cic. Phil. 2, 28, 69. —Comic. transf.:

    apage sis amor: tuas tibi res habeto,

    Plaut. Trin. 2, 1, 32.— Trop.:

    secreto hoc audi, tecum habeto, ne Apellae quidem liberto tuo dixeris,

    Cic. Fam. 7, 25, 2:

    verum haec tu tecum habeto,

    id. Att. 4, 15, 6.—
    N.
    Of a sweetheart, to have, to possess, enjoy:

    postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit,

    Verg. E. 1, 31; Tib. 1, 2, 65; Prop. 3, 8 (4, 7), 22:

    duxi, habui scortum,

    Plaut. Bacch. 4, 10, 6; Ter. And. 1, 1, 58: cum esset objectum, habere eum Laida;

    habeo, inquit, non habeor a Laide,

    Cic. Fam. 9, 26, 2.—
    O.
    Gladiatorial t. t., of a wounded combatant: hoc habet or habet, he has that (i. e. that stroke), he is hit:

    desuper altus equo graviter ferit atque ita fatur: Hoc habet,

    Verg. A. 12, 296; Prud. Psych. 53.—
    2.
    Transf.:

    hoc habet: reperi, qui senem ducerem,

    Plaut. Most. 3, 2, 26; id. Rud. 4, 4, 99: egomet continuo mecum;

    Certe captus est! Habet!

    Ter. And. 1, 1, 56 (id est vulneratus est. Habet enim qui percussus est: et proprie de gladiatoribus dicitur, Don.).—Hence: hăbĭtus, a, um, P. a., held or kept in a certain condition, state, humor (ante-class.).
    A.
    In gen.
    1.
    Lit.: equus nimis strigosus et male habitus, Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11; v. in the foll.—
    2.
    Trop.:

    ut patrem tuum vidi esse habitum, diu etiam duras (lites) dabit,

    Ter. Heaut. 2, 4, 22.—
    B.
    In partic., physically, well kept, well conditioned, fleshy, corpulent:

    corpulentior videre atque habitior,

    Plaut. Ep. 1, 1, 8:

    si qua (virgo) est habitior paulo, pugilem esse aiunt, deducunt cibum,

    Ter. Eun. 2, 3, 23: (censores) equum nimis strigosum et male habitum, sed equitem ejus uberrimum et habitissimum viderunt, etc., Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > habeo

  • 4 habeo

    habeo, uī, itum, ēre, das deutsche haben und halten, I) eig.: A) im engern Sinne: 1) an sich (in der Hand, am Halse usw.) haben = halten, führen, tragen, a) übh.: iaculum, quod manibus habemus, Ov.: coronam alteram in capite, alteram in collo, Cic.: anulum in digito, Ter.: fenum in cornu, Hor. (s. fēnum): vestis bona quaerit haberi, getragen zu werden, Ov. – v. Lebl., arma hic paries habebit, Hor.: nulla taberna meos habeat neque pila libellos, in keinem Buchladen, an keinem Pfeiler mögen meine Schriften feil hängen, Hor.: altera vestes ripa meas habuit, auf dem andern Ufer lagen meine Kleider, Ov. – b) als wesentlichen Bestandteil an sich haben, quae feminae duplices papillas habent, Cic. fr.: hos habuit vultus, Ov. – v. Lebl., pedum calidus pulvis vestigia habebat, Ov.: pars secreta domus tres habuit thalamos, Ov.: tunicae manicas habent, Verg.: tabulae habentes clavorum cacumina, Val. Max. – c) = führen, handhaben, tractantes ferrum et arma habentes parēre, Iustin.: nec immensa barbarorum scuta perinde haberi quam pila et gladios, Tac. – d) halten = hinhalten, dorsum ad lucem (gegen das L.), Augustin. conf. 4, 16.

    2) von Örtl. = in seinem Bereiche aufgenommen haben, umschließen, festgebannt halten, me confectum curis infelix habuit thalamus, Verg.: me quoque pontus haberet, Ov.: Tartara habent Pantoiden, Hor.

    3) von Schriften in bezug auf ihren Inhalt, wie haben = enthalten, nihil enim (epistula) habebat, quod non vel in contione recte legi posset, Cic.: editio habebit omnia, Quint.: quod nulla annalium memoria habeat, Liv.: pro C. Cornelio et Tito Annio Quintum Acilium et C. Herennium habent quidam annales, Liv.

    B) im weitern Sinne: 1) (wie εχειν), im Besitze-, in seiner Gewalt haben, a) = als Bewohner innehaben, bewohnen, Capuam, Liv.: silvas, Flor.: moenia, Verg.: urbem, Sall. Vgl. Korte Sall. Cat. 6, 1. – b) als Feind besetzt halten, hostis habet muros, Verg.: hostis habet portus, Val. Flacc. Vgl. Burmann Val. Flacc. 3, 45. – c) als Herrscher im Besitze haben, beherrschen (vgl. Duker Flor. 4, 2, 22. Korte Sall. Cat. 6, 1), urbem Romam a principio reges habuere, Tac.: Siciliam et Sardiniam per legatos, verwalten, Flor.: habeo, non habeor a Laide (εχω, ἀλλ᾽ ουκ εχομαι), v. Geliebten, Cic. – animus habet cuncta neque ipse habetur, Sall.: ventis aëra habendum permittere, zum Beherrschen überlassen, Ov. – d) wirklich im Besitze, in Händen, als Eigentum haben, α) = besitzen (während streng juristisch tenere = physisch besitzen, possidere = rechtlich besitzen, s. Florentin. dig. 46, 4, 18 tu meum habes, tenes, possides, u. bildl., Plin. ep. 1, 16, 1 totum me tenet, habet, possidet; u. korresp. mit possidere b. Phaedr. 4, 4, 10 sq.), gemmas, argentum, Hor.: vectigalia magna divitiasque, Hor.: honeste divitias, modeste opes, besitzen u. gebrauchen, einen edlen usw. Gebrauch machen von usw., Sall. u. Tac.: pretium habes, du hast deinen Lohn weg, Hor.: quod habet (Ggstz. quod ei deest), Sen.: me enim tabulas tuas habere (in Händen haben) et proferre oportuit, Cic. – ex animi sententia uxorem h., Cic.: quid mulieris uxorem habes? was hast du für ein Weibsbild zur Frau? Ter.: Roma poëtas habet, Hor. – absol. (wie εχειν) = Besitz ( Besitzungen) haben, ansässig sein, Vermögen haben, wohlhabend sein (vgl. Gräve u. Korte Cic. ep. 7, 29, 2. Drak. Sil. 5, 264. Burmann Phaedr. 3. prol. 21), habere in Bruttiis, Cic., in Veiente agro, Liv.: habet idem in nummis, habet in praediis urbanis, er hat etwas an barem Gelde, er hat einige Besitzungen bei der Stadt, Cic.: nos quod simus, quod habeamus, id omne abs te habere, Cur. in Cic. ep.: habendi cupiditas, Habsucht, Rutil. Lup.; dass. habendi amor, Verg. u.a.; u. habendi cupido, cura, studium, Plin. ep., Phaedr. u. Aur. Vict. (vgl. Drak. u. Burmann a. a. O.): dass. qui habet (der Reiche), ultro appetitur; qui est pauper, aspernatur, Nep. fr. 5, 4: u. habentes ( wie οἱ εχοντες) = die Wohlhabenden, Ggstz. non habentes (οἱ ουκ εχοντες) = die Armen, Lact. 5, 8, 7. – β) wie εχειν u. unser haben = in Besitz nehmen, erlangen, bekommen, anne habebit ariola? Dae. non feret, Plaut.: quam ille se habiturum non dubitabat, Nep. – γ) habere alqd sibi, etwas für sich haben = behalten (s. Matthiä Cic. Sull. 26), sibi hereditatem, Cic.: sibi haberent honores, sibi imperia, sibi provincias, Cic. – dah. die Ehescheidungsformel: res tuas tibi habeas od. habe od. habeto, behalte od. nimm deine Sachen für dich, Plaut. Amph. 928. Sen. suas. 1, 7; contr. 2, 5 (13), 9. Apul. met. 5, 26: istam suas res sibi habere iussit, heißt sie für sich geschieden leben, Cic. Phil. 2, 69: scherzh. übtr., apage sis amor; tuas tibi res habeto, wir sind geschiedene Leute, Plaut. trin. 267 L. – e) Tiere zur Zucht, Benutzung, zum Unterhalt usw. haben, halten (s. Burmann Phaedr. 3, 3, 4), pecus, Varro, Verg. u.a.: habens quidam pecora, ein Viehbesitzer, Viehzüchter, Phaedr.: canes potius acres paucos quam multos, Varro. – u. f) eine Person zu irgend einem Zwecke bei sich haben, domi divisores, Cic. ad Att. 1, 16, 12. – bes. alqam, Plaut. u.a.: quis heri habuit Chrysidem? Ter. Vgl. Westerhof Ter. Andr. 1, 1, 58. – g) übh. in seiner Gewalt haben, habesne hominem? hast du ihn (ertappt)? Ph. Quidni habeam! Ter.: u. bildl., habeo viros, ich habe sie (= ich kenne nun ihre Gesinnung), Phaedr.

    2) in irgend einer äußern Lage dauernd haben, halten, a) in seiner Umgebung, alqm secum, bei od. um sich haben, Nep.: alqm ad manum, bei der Hand (zu seinen Diensten) haben, Nep.: catervas flagitiosorum circum se, Sall.: in partibus Pallantem, auf seiner Seite haben, Tac. – b) an einem Orte usw. halten = bleiben-, stehen lassen, aegros in tenebris, Cels.: milites in stativis castris, Sall.: exercitum inter hiberna Romanorum, Sall.: pecora et armenta inter silvas, Iustin.: aquam caelestem sub dio in sole, Col.: bildl., pudicitiam in propatulo, öffentlich feilbieten, Sall.: arma procul, die W. fern halten = den Krieg vermeiden, Tac. – dah. c) mit dem Nbbgr. der gehemmten Bewegung, wie halten = festhalten, senatum in curia inclusum, eingeschlossen halten, Cic.: alqm in vinculis, in custodia, Sall.: aber auch in custodiam haberi, in Haft gebracht werden u. bleiben, Liv. u. Tac.: dah. haberi in Syria, in S. in Gewahrsam gehalten werden, Tac. – quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit, verwickelt hielt, verwickelte, Sall.: semper eos in armis accolae Galli habebant, nötigten sie, immer unter den W. zu bleiben, Liv.

    3) refl., sich irgendwo gehaben = sich aufhalten, wohnen, quis istic habet? Plaut.: ubi hic Moschis habet? Afran. fr.: ubi nunc adulescens habet? Plaut.: in delubro, ubi aeditumus habere solet, Sacr. Arg. bei Varro LL. 5. § 50 u. 52: qui Syracusis habet, Plaut.: multi habent in praediis, quibus etc., Varro: qui in eo loco habebant, Dict.: praecipit fortunatorum habituram loco, Apul.: animae pauxillum in me habet, Naev. com. fr.

    II) übtr.: A) im engern Sinne: 1) im allg.: alqd in manibus, unter den Händen = in der Arbeit haben, Cic.; od. gleichs. schon in Händen (= ganz nahe bevorstehend) haben, z.B. victoriam, Liv. – alqd semper in ore atque animo, im Munde u. im Gedanken haben, -führen, Cic. – in animo od. bl. animo, im Sinne haben = Willens sein, mit folg. Infin., Cic. u.a. – aber alqm in animo, jmd. in Gedanken haben, seiner eingedenk sein, Sall.; vgl. ante oculos, vor Augen haben = eingedenk sein, Iustin.: tecum habeto, behalte es (in Gedanken) bei dir, behalte es für dich, Plaut. Pers. 246: u. so verum (aber) haec tu tecum habeto, Cic. ad Att. 4, 15, 6: secreto hoc audi, tecum habeto, Cic. ep. 7, 25, 2. – hic habuit studia suorum ardentia, war im Besitz von usw., hatte für sich, Cic. Planc. 20. – neque quies gentium sine armis neque arma sine stipendiis neque stipendia sine tributis haberi queunt, kann man bekommen od. schaffen, Tac. hist. 4, 74.

    2) mit Zuständen des Leibes u. der Seele als Objekt, die man an od. in sich hat, wie unser haben, a) übh.: vulnus, Ov.; u. vulnus grave (bildl. von der Liebeswunde), Ov.: dah. als t. t. der Fechter, hoc habet, das (der Hieb) sitzt, Verg.; u. bildl., certe captus est, habet, er ist gefangen, getroffen (von einem Verliebten), Ter.; u. hoc habet, das trifft, das (dieser schlaue Plan) wird seine Wirkung nicht verfehlen, Plaut.; od. als Beifallsruf, hoc habet (gut getroffen), solutust, Plaud. rud. 1143 (vgl. übh. Lorenz Plaut. most. 700). – febrem (febrim), ein Fieber haben, Cic.: capitis dolorem, Quint. – mit Zuständen der Seele, animum fortem, Cic.: bonum: animum de alqo, Sall.: amorem erga alqm, odium in alqm, haben, hegen, Cic.: spem de alqo, Cic.: alci fiduciam, Vertrauen zu jmd. hegen, Cic. – timorem, Nep.: metum, Prop. – vim in inquirendo, Strenge (haben u.) zeigen, Cic.: studium et officium erga alqm, zeigen, Cic. – b) als wesentliche Eigenschaft (an sich) haben, neque modum neque modestiam habere victores, weder Maß noch Ziel kennen, Sall.: habebat hoc omnino Caesar, hatte das an sich, an der Art, Cic.: u. Sardus habebat ille Tigellius hoc, Hor. – v. Lebl. (vgl. Nägelsb. Stil. § 110, 1), quae tamen has vires habet herba, Ov.: quid pulchri constructus acervus habet, hat Schönes an sich, Hor.: habet pacem vultus, Ov.: locus nihil religionis habet, hat (an sich), Cic.: hae litterae, cum leguntur, invidiosam atrocitatem verborum habent, wenn man diesen Brief so liest, so haben die Worte etwas Herbes, was erbittert, Cic.: res maritimae (Seekrieg)... ut quae celerem atque instabilem motum haberent, eigen sei, Caes.: virtus hoc habet, ut etc., hat das Eigentümliche (die eigentümliche Wirkung), Cic.: u. so habet hoc sollicitudo, quod omnia necessaria putat, Plin. ep.: habet atrocitatis aliquid legatio, hat einen drohenden Charakter, Cic. – u. dah. c) etwas haben = in sich schließen, mit sich bringen, notwendig mit etwas verbunden sein, etw. gewähren, verursachen, etw. notwendig zur Folge haben, notwendig erfordern (vgl. Held Caes. b. c. 1, 63, 2. Schömann Cic. de nat. deor. 1, 45. Nägelsb. Stil. § 95), pons habet circuitum, Caes.: castrorum mutatio quid habet? was hat di V. des L. zur Folge? Caes.: beneficium habet querelam, Cic.: avaritia pecuniae studium habet, Sall.: pars ea longam et difficilem habet oppugnationem, Caes. – u. am Menschen selbst = gewisse Affekte erregen, verursachen, misericordiam spoliatio consulatus magnam habere debet, Cic. – viri saepe excellentis ancipites variique casus habent admirationem exspectationem, laetitiam molestiam, spem timorem, Cic.

    3) = wie unser halten, a) in einen Zustand versetzen u. darin erhalten (vgl. Brix Plaut. Men. 579), mare infestum, fortdauernd unsicher machen, Cic.: alqm sollicitum = tüchtig plagen (mit Bitten), Plaut.; u. = beständig in Sorge setzen, Cic.: anxium me et inquietum habet petitio Sexti, Plin. ep.: Numidas toto die proelio intentos, in Atem erhalten, Sall.: neque ea res me falsum habuit, ich fand mich nicht darin getäuscht, Sall.: gratia Pompeium impunitum habuit, machte ihn fortwährend straflos, Vell. – b) jmd. auf irgend eine Art u. Weise halten, behandeln, mit Advv., zB. alqm male, jmd. schlecht halten = schlecht erziehen, Plaut.; od. = übel mitspielen, -mitnehmen, belästigen, Sen. (v. Menschen u. Göttern) u. Caes. (v. Soldaten) u. Cels. (v. Krankheiten). – alqm bene et pudice, jmd. gut u. sittsam halten (erziehen), Plaut.: exercitum luxuriose, üppig halten, Sall.: pudicitiam parum honeste, nicht sonderlich in Ehren halten, Sall.: alqm liberalissime, sehr ehrenvoll behandeln, Cic. – mit Abl. der Art u. Weise, alqm levi, laxiore, duro imperio, eine gelinde usw. Herrschaft über jmd. üben, Sall. u. Tac.; vgl. Fabri Sall. Iug. 64, 5. – (matrem et uxorem Darii) haberi ut reginas praecepit, Iustin. – plebes paene servorum habetur loco, wird fast wie Sklaven behandelt, Caes. – c) jmd. od. etwas zu irgend einem Zweck haben, halten = dienen lassen, alqm ludibrio, jmd. zum Gespötte haben, zum besten haben, Cic.: rem publicam quaestui, Cic.: alqam pro uxore, Suet. – d) an jmd. einen od. etw. haben, in vobis liberos, parentes, consanguineos habeo, Curt. 6, 9 (33), 12: maiora in eo obsequia habituros, Iustin. 8, 6, 6.

    4) für etwas halten = in der Meinung für das u. das ansehen, α) mit Acc. des Prädikats, alqm deum, parentem, Cic.: deos aeternos et beatos, Cic.: alqd non dubium, Auct. bell. Hisp.: im Passiv mit Prädikats-Nom. = für etwas gelten, (Mercurius alter is est) qui sub terris idem Trophonius habetur, Cic.: ea spolia opima habentur, quae etc., Liv. – m. Nom. u. Infin., quae ubi cognita et iam iamque Bosporum invasurus habebatur, man vermutete, daß er usw., Tac. ann. 12, 15. – β) mit pro u. Abl.: alqm pro hoste, für seinen Feind ansehen, Liv.: alqd pro certo, für gewiß halten, Cic. u.a.: alqd pro non dicto, als nicht gesagt ansehen, Liv. – γ) mit in numero (od. bl. numero) u. Genet. od. mit in u. Abl. = unter etwas rechnen, zählen, alqm in numero oratorum, alqm numero hostium, Cic.: alqm in summis ducibus, Nep.: in inimicis, Sall.: Sisena Perses inter fideles socios habebatur, Curt. – si non id, quod amittitur, in damno (als Verlust), sed quidquid relinquitur, pro munere habituri sitis (für ein Geschenk ansehen), Liv.: dona omnia in benignitate habebantur, Sall.: omnia quae secundum naturam fiunt, sunt habenda in bonis, Cic.: saltationem habere inter exercitationes, Quint.: non est illa cothurnatas inter habenda deas, Ov.: litterae inter malas artes habitae, Lact. – δ) m. Dat. der Bestimmung = zu etwas aufnehmen, anrechnen, alqd sibi studio, sich ein Geschäft aus etw. machen, Ter.: alqd religioni, sich aus etwas ein Gewissen machen, Cic.: duritiam voluptati, als eine Lust ansehen, Sall.: paupertas probro haberi coepit, zum Schimpf angerechnet zu werden = als Schimpf zu gelten, Sall. – ε) mit Advv.: parum h., für zu wenig halten = nicht damit zufrieden sein, Ggstz. satis h., für hinlänglich halten, damit zufrieden sein, beide mit folg. Infin., Sall. Iug. 31. § 9 u. 20. – ζ) haberi mit Genet. qual., so u. so gehalten ( geachtet) werden, gelten, cuius auctoritas in his regionibus magni habebatur, hoch gehalten wurde, viel galt, Caes. b. G. 4, 21, 7: parvi habitis, quae per Leonam Constantius scripserat, nicht weiter beachtet, Amm. 21, 1, 4: hic summo in Arvernis ortus loco et magnae habitus auctoritatis, galt für einen Mann von gr. A., Caes. b. G. 7, 77, 3.

    5) etwas halten = vor sich gehen lassen, a) = etwas anstellen, vornehmen, comitia, concilium plebis, senatum, Cic.: auspicia, Liv.: nihil sine auspiciis, Cic.: certamina, Schlachten liefern, Flor. – vom Vornehmen, Unternehmen einer Reise, eines Marsches (s. Bremi Nep. Eum. 8. § 7). iter quo habeat, omnes celat, wohin er seinen Marsch richtet, wohin er marschiert, Nep.: iter Aegyptum, Sardiniam, Caes. u. Cic.: iter ad legiones, den Legionen entgegenmarschieren, Caes.: gentes, per quas iter habebant, Iustin.: nullas nisi sanguine fuso gaudet habere vias, Lucan. – b) = mündlich halten, vortragen, querelas apud alqm de alqo, Klage führen bei jmd. über einen, Cic.: orationem huius modi od. talem, Sall. u. Curt.: hanc orationem in aliquo conventu agrestium, Cic.: orationem in senatu, Cic.: orationem adversus Aeschinem (v. Demosthenes), Hieron.: orationem od. sermonem cum alqo, ein Gespräch halten mit usw., Cic.: sermo inter nos habitus in Cumano, Cic. – h. verba, reden, sprechen, Cic. u.a.: cum alqo, Sall., in alqm, Tac. (vgl. Fabri Sall. Iug. 9, 4): verb. verba atque orationem od. verba orationemque adversus rem publicam, Caes. u. Liv. – h. dialogum, halten = schreiben, Cic. – c) eine Zeit (absichtlich) so u. so hinbringen, verbringen, h. aetatem procul a re publica, Sall.: ubi adulescentiam habuere, Sall.: h. diem luculente, den Tag in Freuden verbringen, Plaut.

    6) halten = beobachten, ordines, Sall. Iug. 80, 2.

    7) meton. = jmdm. etwas geben, gewähren, alci honorem = jmdm. einen Ehrensold geben, zahlen, Cic. (s. Klotz Cic. Reden 2, 700); od. = jmdm. Ehre erweisen, Tac. u.a.

    8) refl., se habere u. bl. habere, a) sich gehaben, sich befinden, sich verhalten, α) v. Pers., αα) vom körperl. Befinden, graviter se habere, schwer krank sein, Cic.: ego me bene habeo, Tac.: Tullia nostra recte valet, Terentia minus belle habuit, Cic.: singulos (saucios), ut se haberent, rogitans, Liv.: Partiz. subst., male habentes, die Kranken (Ggstz. sani, die Gesunden), Augustin. in psalm. 38, 18. – ββ) v. der Lage, se recte, Titin. fr.: se bene, praeclare, Cic.: se parce ac duriter, Ter.: bene se habet, der ist gut aufgehoben, ihm ist wohl (v. einem Verstorbenen), Liv. epit. 114. Val. Max. 3, 2, 13. Sen. ep. 24, 10. Flor. 4, 2, 68: sic habemus, in dieser Lage befinden wir uns, Cic. – β) v. Lebl., sich verhalten, beschaffen sein, mores ita se habent, Sall.: res sic od. ita se habet, u. bl. sic od. ita se habet, Cic. (vgl. Benecke Cic. Lig. 28): Romae autem se res sic habent, zu R. steht es nun dermalen so, Cic.: ut nunc res se habet, Liv.: res praeclare se habeat, si etc., es wäre vortrefflich, wenn usw., Cic.: male enim se res habet, Cic.: bl. bene habet, es steht gut, Cic., Liv. u.a. (s. Drak. Liv. 6, 35, 8. Torren. Val. Max. 5, 10, 2. p. 517. Bünem. Lact. 7, 1, 1): sic habet, so verhält es sich, Hor. – ingenium vestrum luminis instar habet, ist wie ein Licht (beschaffen), Ven. Fort. carm. 3, 8, 10. – b) sich gehaben mit jmd. = zu tun ( zu verhandeln) haben, cedo quicum habeam iudicem. Gr. Habe cum hoc, Plaut. rud. 1380 sqq.

    B) im weitern Sinne: 1) im allg.: a) haben = besitzen, habere ius actionis, abdicandi, Quint.: h. ius in omnes, Lucan.: h. suae vitae modum, seinen eigenen Lebensplan, Ter.: dimidium facti qui coepit habet, Hor. – b) mündlich od. schriftlich von jmd. haben (s. Meißner Cic. Tusc. 1, 119), habes epilogum, da hast du usw., Cic.: habes, ut brevissime potui, genus iudicii et causam absolutionis, Cic.: habes consilia nostra, da hast du usw., das sind usw., Cic.: tantum habeto, so viel wisse, Cic. – c) es ( seinen Willen) haben = die Folgen zu tragen haben (als Formel dessen, der etw. ungern zugibt), habeas, du magst es haben, Ter.: immo habeat, Ter.: vincerent ac sibi haberent, Suet.

    2) von außen her haben = bekommen, malum habebis, dir wird's sehr übel ergehen, Plaut.: non nullam invidiam habere ex eo, quod etc., den Unwillen der Menschen einigermaßen erregt haben, weil usw., Cic.: h. dissimiles naturas, casus, Cic.: h. talem vitae exitum, Nep.

    3) in einem gewissen Verhältnis od. in einem gewissen Zustande haben, mit Prädik.-Acc. = haben als usw. od. zu usw., od. mit inter u. Akk., od. mit pro u. Abl., a) m. Prädik.-Acc.: α) eines Subst.: Valerium Flaccum in consulatu censuraque collegam h., Nep.: sororem Persei uxorem habere, Eutr.: digni sumus, quos habeas tui consilii participes, Cic. – β) eines Adi. od. Partic. Perf. Pass.: αα) eines Adi.: habeo alqm acerbum, es zeigt sich jmd. erbittert gegen mich, Cic.: alqm inimicum, jmd. zu seinem Feinde haben, Ter.: multos adversos, Sall.: habebantur fidelissimi, zeigten sich als usw., Sall.: habeo te ereptum ex etc., ich habe dich = sehe dich usw., Curt.: virtus clara aeternaque habetur, Geisteskraft ist ein herrlicher u. ewiger Besitz, Sall. Vgl. Dietsch Sall. Cat. 1, 4. – ββ) eines Partic. Perf. Pass., um anzuzeigen, daß das Objekt in eine bestimmte Beschaffenheit versetzt von dem Subjekte beherrscht u. besessen werde, docemur auctoritate legum domitas habere libidines, die Begierden vollkommen zu bändigen, Cic.: causas omnes sobrii oratores percursas animo et prope dicam decantatas habere debent, Cic.: fac ut habeas, nos quidem ita scriptum habemus, mache, daß du es (so in deinen Büchern eingetragen) hast usw., Cic. – So werden besonders gebraucht cognitum, perspectum, exploratum, deliberatum, persuasum, propositum, susceptum habere = etwas als ein Erkanntes usw. innehaben, Cic. u.a. – b) mit inter u. Akk.: inter fideles socios habebantur, Curt. – c) m. pro u. Abl.: audacia habetur pro muro, den Furchtlosen umgibt sein Mut wie eine schützende Mauer, Sall.

    4) von Zuständen, jmd. in seiner Gewalt = ergriffen haben, nox te habet, die Nacht des Todes hält dich umfangen, Val. Flacc.: timor, metus, ira alqm habet, Ov.: habet sua quemque dies, jeden ereilt sein Tag, Val. Flacc.

    5) wie εχειν u. haben, a) m. Acc., gleichs. in Vorrat haben, incipe, si quid habes, Verg.: nisi quid habes ad hanc, einzuwenden hast, Cic. – b) mit folg. Infin. = das Vermögen haben, etwas zu leisten, α) = in der Lage sein, können, in multis hoc rebus dicere habemus, Lucr.: habeo etiam dicere, ich könnte noch anführen, Cic.: haec habui dicere, das hatte ich zu sagen, Cic.: pro certo illud habeo affirmare, Cic.: de Alexandrina re tantum habeo polliceri m. folg. Acc. u. Infin., Cic.: an melius quis habet suadere, hat od. weiß einer etwas Besseres zu raten. Hor. – β) (bei den Eccl.) = müssen, quod haereses haberent existere, Lact.: quod carne indui haberet in terra, Lact.: de qua Christus nasci habebat, Tert. Vgl. Bünem. Lact. 4, 12, 15 u. 4, 18, 22 4, 30, 2. – c) mit folg. Relativsatz od. indir. Fragesatz = wissen, nihil habeo, quod ad te scribam, ich habe, weiß nichts an dich zu schreiben, Cic.: ecquid habes, quod dicas? Cic.: nihil habeo, quod accusem senectutem, Cic. – non habeo, quid scribam, ich weiß nicht, was ich schreiben soll, Cic.: nec quid mandem habeo (ich weiß nicht, was ich auftragen soll), nihil enim praetermissum est; nec quid narrem, novi enim nihil, Cic. – d) mit folg. Partic. Fut. Pass., haben = müssen, statuendum respondendum habere, zu bestimmen, zu beantworten haben, Tac.: habemus enitendum, haben uns zu bemühen, Plin. ep. vgl. Pabst Tac. dial. 1. p. 2 sq. – / haben = habesne, Plaut. Pseud. 1163; trin. 89 u. 964; truc. 680. – archaist. habessit = habuerit, Cic. de legg. 2, 19. – Parag. Infin. haberier, Plaut. mil. 594. – vulg. Partiz. habiens, Grom. vet. 327, 22; 328, 1 u. 11. Itala (ev. Palat.) Luc. 3, 1; 15, 4; 19, 17.

    lateinisch-deutsches > habeo

  • 5 habeo

    habeo, uī, itum, ēre, das deutsche haben und halten, I) eig.: A) im engern Sinne: 1) an sich (in der Hand, am Halse usw.) haben = halten, führen, tragen, a) übh.: iaculum, quod manibus habemus, Ov.: coronam alteram in capite, alteram in collo, Cic.: anulum in digito, Ter.: fenum in cornu, Hor. (s. fenum): vestis bona quaerit haberi, getragen zu werden, Ov. – v. Lebl., arma hic paries habebit, Hor.: nulla taberna meos habeat neque pila libellos, in keinem Buchladen, an keinem Pfeiler mögen meine Schriften feil hängen, Hor.: altera vestes ripa meas habuit, auf dem andern Ufer lagen meine Kleider, Ov. – b) als wesentlichen Bestandteil an sich haben, quae feminae duplices papillas habent, Cic. fr.: hos habuit vultus, Ov. – v. Lebl., pedum calidus pulvis vestigia habebat, Ov.: pars secreta domus tres habuit thalamos, Ov.: tunicae manicas habent, Verg.: tabulae habentes clavorum cacumina, Val. Max. – c) = führen, handhaben, tractantes ferrum et arma habentes parēre, Iustin.: nec immensa barbarorum scuta perinde haberi quam pila et gladios, Tac. – d) halten = hinhalten, dorsum ad lucem (gegen das L.), Augustin. conf. 4, 16.
    2) von Örtl. = in seinem Bereiche aufgenommen haben, umschließen, festgebannt halten, me confectum curis infelix habuit thalamus, Verg.: me quoque pontus haberet, Ov.: Tartara habent Pantoiden, Hor.
    ————
    3) von Schriften in bezug auf ihren Inhalt, wie haben = enthalten, nihil enim (epistula) habebat, quod non vel in contione recte legi posset, Cic.: editio habebit omnia, Quint.: quod nulla annalium memoria habeat, Liv.: pro C. Cornelio et Tito Annio Quintum Acilium et C. Herennium habent quidam annales, Liv.
    B) im weitern Sinne: 1) (wie εχειν), im Besitze-, in seiner Gewalt haben, a) = als Bewohner innehaben, bewohnen, Capuam, Liv.: silvas, Flor.: moenia, Verg.: urbem, Sall. Vgl. Korte Sall. Cat. 6, 1. – b) als Feind besetzt halten, hostis habet muros, Verg.: hostis habet portus, Val. Flacc. Vgl. Burmann Val. Flacc. 3, 45. – c) als Herrscher im Besitze haben, beherrschen (vgl. Duker Flor. 4, 2, 22. Korte Sall. Cat. 6, 1), urbem Romam a principio reges habuere, Tac.: Siciliam et Sardiniam per legatos, verwalten, Flor.: habeo, non habeor a Laide (εχω, ἀλλ᾽ ουκ εχομαι), v. Geliebten, Cic. – animus habet cuncta neque ipse habetur, Sall.: ventis aëra habendum permittere, zum Beherrschen überlassen, Ov. – d) wirklich im Besitze, in Händen, als Eigentum haben, α) = besitzen (während streng juristisch tenere = physisch besitzen, possidere = rechtlich besitzen, s. Florentin. dig. 46, 4, 18 tu meum habes, tenes, possides, u. bildl., Plin. ep. 1, 16, 1 totum me tenet, habet, possidet; u. korresp. mit possidere b. Phaedr. 4, 4, 10 sq.), gemmas, argentum, Hor.: vectigalia magna divitias-
    ————
    que, Hor.: honeste divitias, modeste opes, besitzen u. gebrauchen, einen edlen usw. Gebrauch machen von usw., Sall. u. Tac.: pretium habes, du hast deinen Lohn weg, Hor.: quod habet (Ggstz. quod ei deest), Sen.: me enim tabulas tuas habere (in Händen haben) et proferre oportuit, Cic. – ex animi sententia uxorem h., Cic.: quid mulieris uxorem habes? was hast du für ein Weibsbild zur Frau? Ter.: Roma poëtas habet, Hor. – absol. (wie εχειν) = Besitz ( Besitzungen) haben, ansässig sein, Vermögen haben, wohlhabend sein (vgl. Gräve u. Korte Cic. ep. 7, 29, 2. Drak. Sil. 5, 264. Burmann Phaedr. 3. prol. 21), habere in Bruttiis, Cic., in Veiente agro, Liv.: habet idem in nummis, habet in praediis urbanis, er hat etwas an barem Gelde, er hat einige Besitzungen bei der Stadt, Cic.: nos quod simus, quod habeamus, id omne abs te habere, Cur. in Cic. ep.: habendi cupiditas, Habsucht, Rutil. Lup.; dass. habendi amor, Verg. u.a.; u. habendi cupido, cura, studium, Plin. ep., Phaedr. u. Aur. Vict. (vgl. Drak. u. Burmann a. a. O.): dass. qui habet (der Reiche), ultro appetitur; qui est pauper, aspernatur, Nep. fr. 5, 4: u. habentes ( wie οἱ εχοντες) = die Wohlhabenden, Ggstz. non habentes (οἱ ουκ εχοντες) = die Armen, Lact. 5, 8, 7. – β) wie εχειν u. unser haben = in Besitz nehmen, erlangen, bekommen, anne habebit ariola? Dae. non feret, Plaut.: quam ille se habiturum non dubitabat, Nep. –
    ————
    γ) habere alqd sibi, etwas für sich haben = behalten (s. Matthiä Cic. Sull. 26), sibi hereditatem, Cic.: sibi haberent honores, sibi imperia, sibi provincias, Cic. – dah. die Ehescheidungsformel: res tuas tibi habeas od. habe od. habeto, behalte od. nimm deine Sachen für dich, Plaut. Amph. 928. Sen. suas. 1, 7; contr. 2, 5 (13), 9. Apul. met. 5, 26: istam suas res sibi habere iussit, heißt sie für sich geschieden leben, Cic. Phil. 2, 69: scherzh. übtr., apage sis amor; tuas tibi res habeto, wir sind geschiedene Leute, Plaut. trin. 267 L. – e) Tiere zur Zucht, Benutzung, zum Unterhalt usw. haben, halten (s. Burmann Phaedr. 3, 3, 4), pecus, Varro, Verg. u.a.: habens quidam pecora, ein Viehbesitzer, Viehzüchter, Phaedr.: canes potius acres paucos quam multos, Varro. – u. f) eine Person zu irgend einem Zwecke bei sich haben, domi divisores, Cic. ad Att. 1, 16, 12. – bes. alqam, Plaut. u.a.: quis heri habuit Chrysidem? Ter. Vgl. Westerhof Ter. Andr. 1, 1, 58. – g) übh. in seiner Gewalt haben, habesne hominem? hast du ihn (ertappt)? Ph. Quidni habeam! Ter.: u. bildl., habeo viros, ich habe sie (= ich kenne nun ihre Gesinnung), Phaedr.
    2) in irgend einer äußern Lage dauernd haben, halten, a) in seiner Umgebung, alqm secum, bei od. um sich haben, Nep.: alqm ad manum, bei der Hand (zu seinen Diensten) haben, Nep.: catervas flagitiosorum circum se, Sall.: in partibus Pallantem, auf sei-
    ————
    ner Seite haben, Tac. – b) an einem Orte usw. halten = bleiben-, stehen lassen, aegros in tenebris, Cels.: milites in stativis castris, Sall.: exercitum inter hiberna Romanorum, Sall.: pecora et armenta inter silvas, Iustin.: aquam caelestem sub dio in sole, Col.: bildl., pudicitiam in propatulo, öffentlich feilbieten, Sall.: arma procul, die W. fern halten = den Krieg vermeiden, Tac. – dah. c) mit dem Nbbgr. der gehemmten Bewegung, wie halten = festhalten, senatum in curia inclusum, eingeschlossen halten, Cic.: alqm in vinculis, in custodia, Sall.: aber auch in custodiam haberi, in Haft gebracht werden u. bleiben, Liv. u. Tac.: dah. haberi in Syria, in S. in Gewahrsam gehalten werden, Tac. – quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit, verwickelt hielt, verwickelte, Sall.: semper eos in armis accolae Galli habebant, nötigten sie, immer unter den W. zu bleiben, Liv.
    3) refl., sich irgendwo gehaben = sich aufhalten, wohnen, quis istic habet? Plaut.: ubi hic Moschis habet? Afran. fr.: ubi nunc adulescens habet? Plaut.: in delubro, ubi aeditumus habere solet, Sacr. Arg. bei Varro LL. 5. § 50 u. 52: qui Syracusis habet, Plaut.: multi habent in praediis, quibus etc., Varro: qui in eo loco habebant, Dict.: praecipit fortunatorum habituram loco, Apul.: animae pauxillum in me habet, Naev. com. fr.
    ————
    II) übtr.: A) im engern Sinne: 1) im allg.: alqd in manibus, unter den Händen = in der Arbeit haben, Cic.; od. gleichs. schon in Händen (= ganz nahe bevorstehend) haben, z.B. victoriam, Liv. – alqd semper in ore atque animo, im Munde u. im Gedanken haben, -führen, Cic. – in animo od. bl. animo, im Sinne haben = Willens sein, mit folg. Infin., Cic. u.a. – aber alqm in animo, jmd. in Gedanken haben, seiner eingedenk sein, Sall.; vgl. ante oculos, vor Augen haben = eingedenk sein, Iustin.: tecum habeto, behalte es (in Gedanken) bei dir, behalte es für dich, Plaut. Pers. 246: u. so verum (aber) haec tu tecum habeto, Cic. ad Att. 4, 15, 6: secreto hoc audi, tecum habeto, Cic. ep. 7, 25, 2. – hic habuit studia suorum ardentia, war im Besitz von usw., hatte für sich, Cic. Planc. 20. – neque quies gentium sine armis neque arma sine stipendiis neque stipendia sine tributis haberi queunt, kann man bekommen od. schaffen, Tac. hist. 4, 74.
    2) mit Zuständen des Leibes u. der Seele als Objekt, die man an od. in sich hat, wie unser haben, a) übh.: vulnus, Ov.; u. vulnus grave (bildl. von der Liebeswunde), Ov.: dah. als t. t. der Fechter, hoc habet, das (der Hieb) sitzt, Verg.; u. bildl., certe captus est, habet, er ist gefangen, getroffen (von einem Verliebten), Ter.; u. hoc habet, das trifft, das (dieser schlaue Plan) wird seine Wirkung nicht verfehlen,
    ————
    Plaut.; od. als Beifallsruf, hoc habet (gut getroffen), solutust, Plaud. rud. 1143 (vgl. übh. Lorenz Plaut. most. 700). – febrem (febrim), ein Fieber haben, Cic.: capitis dolorem, Quint. – mit Zuständen der Seele, animum fortem, Cic.: bonum: animum de alqo, Sall.: amorem erga alqm, odium in alqm, haben, hegen, Cic.: spem de alqo, Cic.: alci fiduciam, Vertrauen zu jmd. hegen, Cic. – timorem, Nep.: metum, Prop. – vim in inquirendo, Strenge (haben u.) zeigen, Cic.: studium et officium erga alqm, zeigen, Cic. – b) als wesentliche Eigenschaft (an sich) haben, neque modum neque modestiam habere victores, weder Maß noch Ziel kennen, Sall.: habebat hoc omnino Caesar, hatte das an sich, an der Art, Cic.: u. Sardus habebat ille Tigellius hoc, Hor. – v. Lebl. (vgl. Nägelsb. Stil. § 110, 1), quae tamen has vires habet herba, Ov.: quid pulchri constructus acervus habet, hat Schönes an sich, Hor.: habet pacem vultus, Ov.: locus nihil religionis habet, hat (an sich), Cic.: hae litterae, cum leguntur, invidiosam atrocitatem verborum habent, wenn man diesen Brief so liest, so haben die Worte etwas Herbes, was erbittert, Cic.: res maritimae (Seekrieg)... ut quae celerem atque instabilem motum haberent, eigen sei, Caes.: virtus hoc habet, ut etc., hat das Eigentümliche (die eigentümliche Wirkung), Cic.: u. so habet hoc sollicitudo, quod omnia necessaria putat, Plin. ep.: habet atrocitatis aliquid legatio,
    ————
    hat einen drohenden Charakter, Cic. – u. dah. c) etwas haben = in sich schließen, mit sich bringen, notwendig mit etwas verbunden sein, etw. gewähren, verursachen, etw. notwendig zur Folge haben, notwendig erfordern (vgl. Held Caes. b. c. 1, 63, 2. Schömann Cic. de nat. deor. 1, 45. Nägelsb. Stil. § 95), pons habet circuitum, Caes.: castrorum mutatio quid habet? was hat di V. des L. zur Folge? Caes.: beneficium habet querelam, Cic.: avaritia pecuniae studium habet, Sall.: pars ea longam et difficilem habet oppugnationem, Caes. – u. am Menschen selbst = gewisse Affekte erregen, verursachen, misericordiam spoliatio consulatus magnam habere debet, Cic. – viri saepe excellentis ancipites variique casus habent admirationem exspectationem, laetitiam molestiam, spem timorem, Cic.
    3) = wie unser halten, a) in einen Zustand versetzen u. darin erhalten (vgl. Brix Plaut. Men. 579), mare infestum, fortdauernd unsicher machen, Cic.: alqm sollicitum = tüchtig plagen (mit Bitten), Plaut.; u. = beständig in Sorge setzen, Cic.: anxium me et inquietum habet petitio Sexti, Plin. ep.: Numidas toto die proelio intentos, in Atem erhalten, Sall.: neque ea res me falsum habuit, ich fand mich nicht darin getäuscht, Sall.: gratia Pompeium impunitum habuit, machte ihn fortwährend straflos, Vell. – b) jmd. auf irgend eine Art u. Weise halten, behandeln, mit
    ————
    Advv., zB. alqm male, jmd. schlecht halten = schlecht erziehen, Plaut.; od. = übel mitspielen, -mitnehmen, belästigen, Sen. (v. Menschen u. Göttern) u. Caes. (v. Soldaten) u. Cels. (v. Krankheiten). – alqm bene et pudice, jmd. gut u. sittsam halten (erziehen), Plaut.: exercitum luxuriose, üppig halten, Sall.: pudicitiam parum honeste, nicht sonderlich in Ehren halten, Sall.: alqm liberalissime, sehr ehrenvoll behandeln, Cic. – mit Abl. der Art u. Weise, alqm levi, laxiore, duro imperio, eine gelinde usw. Herrschaft über jmd. üben, Sall. u. Tac.; vgl. Fabri Sall. Iug. 64, 5. – (matrem et uxorem Darii) haberi ut reginas praecepit, Iustin. – plebes paene servorum habetur loco, wird fast wie Sklaven behandelt, Caes. – c) jmd. od. etwas zu irgend einem Zweck haben, halten = dienen lassen, alqm ludibrio, jmd. zum Gespötte haben, zum besten haben, Cic.: rem publicam quaestui, Cic.: alqam pro uxore, Suet. – d) an jmd. einen od. etw. haben, in vobis liberos, parentes, consanguineos habeo, Curt. 6, 9 (33), 12: maiora in eo obsequia habituros, Iustin. 8, 6, 6.
    4) für etwas halten = in der Meinung für das u. das ansehen, α) mit Acc. des Prädikats, alqm deum, parentem, Cic.: deos aeternos et beatos, Cic.: alqd non dubium, Auct. bell. Hisp.: im Passiv mit Prädikats-Nom. = für etwas gelten, (Mercurius alter is est) qui sub terris idem Trophonius habetur, Cic.: ea spo-
    ————
    lia opima habentur, quae etc., Liv. – m. Nom. u. Infin., quae ubi cognita et iam iamque Bosporum invasurus habebatur, man vermutete, daß er usw., Tac. ann. 12, 15. – β) mit pro u. Abl.: alqm pro hoste, für seinen Feind ansehen, Liv.: alqd pro certo, für gewiß halten, Cic. u.a.: alqd pro non dicto, als nicht gesagt ansehen, Liv. – γ) mit in numero (od. bl. numero) u. Genet. od. mit in u. Abl. = unter etwas rechnen, zählen, alqm in numero oratorum, alqm numero hostium, Cic.: alqm in summis ducibus, Nep.: in inimicis, Sall.: Sisena Perses inter fideles socios habebatur, Curt. – si non id, quod amittitur, in damno (als Verlust), sed quidquid relinquitur, pro munere habituri sitis (für ein Geschenk ansehen), Liv.: dona omnia in benignitate habebantur, Sall.: omnia quae secundum naturam fiunt, sunt habenda in bonis, Cic.: saltationem habere inter exercitationes, Quint.: non est illa cothurnatas inter habenda deas, Ov.: litterae inter malas artes habitae, Lact. – δ) m. Dat. der Bestimmung = zu etwas aufnehmen, anrechnen, alqd sibi studio, sich ein Geschäft aus etw. machen, Ter.: alqd religioni, sich aus etwas ein Gewissen machen, Cic.: duritiam voluptati, als eine Lust ansehen, Sall.: paupertas probro haberi coepit, zum Schimpf angerechnet zu werden = als Schimpf zu gelten, Sall. – ε) mit Advv.: parum h., für zu wenig halten = nicht damit zufrieden sein, Ggstz. satis h., für hinlänglich halten,
    ————
    damit zufrieden sein, beide mit folg. Infin., Sall. Iug. 31. § 9 u. 20. – ζ) haberi mit Genet. qual., so u. so gehalten ( geachtet) werden, gelten, cuius auctoritas in his regionibus magni habebatur, hoch gehalten wurde, viel galt, Caes. b. G. 4, 21, 7: parvi habitis, quae per Leonam Constantius scripserat, nicht weiter beachtet, Amm. 21, 1, 4: hic summo in Arvernis ortus loco et magnae habitus auctoritatis, galt für einen Mann von gr. A., Caes. b. G. 7, 77, 3.
    5) etwas halten = vor sich gehen lassen, a) = etwas anstellen, vornehmen, comitia, concilium plebis, senatum, Cic.: auspicia, Liv.: nihil sine auspiciis, Cic.: certamina, Schlachten liefern, Flor. – vom Vornehmen, Unternehmen einer Reise, eines Marsches (s. Bremi Nep. Eum. 8. § 7). iter quo habeat, omnes celat, wohin er seinen Marsch richtet, wohin er marschiert, Nep.: iter Aegyptum, Sardiniam, Caes. u. Cic.: iter ad legiones, den Legionen entgegenmarschieren, Caes.: gentes, per quas iter habebant, Iustin.: nullas nisi sanguine fuso gaudet habere vias, Lucan. – b) = mündlich halten, vortragen, querelas apud alqm de alqo, Klage führen bei jmd. über einen, Cic.: orationem huius modi od. talem, Sall. u. Curt.: hanc orationem in aliquo conventu agrestium, Cic.: orationem in senatu, Cic.: orationem adversus Aeschinem (v. Demosthenes), Hieron.: orationem od. sermonem cum alqo, ein Gespräch halten mit usw.,
    ————
    Cic.: sermo inter nos habitus in Cumano, Cic. – h. verba, reden, sprechen, Cic. u.a.: cum alqo, Sall., in alqm, Tac. (vgl. Fabri Sall. Iug. 9, 4): verb. verba atque orationem od. verba orationemque adversus rem publicam, Caes. u. Liv. – h. dialogum, halten = schreiben, Cic. – c) eine Zeit (absichtlich) so u. so hinbringen, verbringen, h. aetatem procul a re publica, Sall.: ubi adulescentiam habuere, Sall.: h. diem luculente, den Tag in Freuden verbringen, Plaut.
    6) halten = beobachten, ordines, Sall. Iug. 80, 2.
    7) meton. = jmdm. etwas geben, gewähren, alci honorem = jmdm. einen Ehrensold geben, zahlen, Cic. (s. Klotz Cic. Reden 2, 700); od. = jmdm. Ehre erweisen, Tac. u.a.
    8) refl., se habere u. bl. habere, a) sich gehaben, sich befinden, sich verhalten, α) v. Pers., αα) vom körperl. Befinden, graviter se habere, schwer krank sein, Cic.: ego me bene habeo, Tac.: Tullia nostra recte valet, Terentia minus belle habuit, Cic.: singulos (saucios), ut se haberent, rogitans, Liv.: Partiz. subst., male habentes, die Kranken (Ggstz. sani, die Gesunden), Augustin. in psalm. 38, 18. – ββ) v. der Lage, se recte, Titin. fr.: se bene, praeclare, Cic.: se parce ac duriter, Ter.: bene se habet, der ist gut aufgehoben, ihm ist wohl (v. einem Verstorbenen), Liv. epit. 114. Val. Max. 3, 2, 13. Sen. ep. 24, 10. Flor. 4, 2, 68: sic habemus, in dieser Lage befinden wir uns,
    ————
    Cic. – β) v. Lebl., sich verhalten, beschaffen sein, mores ita se habent, Sall.: res sic od. ita se habet, u. bl. sic od. ita se habet, Cic. (vgl. Benecke Cic. Lig. 28): Romae autem se res sic habent, zu R. steht es nun dermalen so, Cic.: ut nunc res se habet, Liv.: res praeclare se habeat, si etc., es wäre vortrefflich, wenn usw., Cic.: male enim se res habet, Cic.: bl. bene habet, es steht gut, Cic., Liv. u.a. (s. Drak. Liv. 6, 35, 8. Torren. Val. Max. 5, 10, 2. p. 517. Bünem. Lact. 7, 1, 1): sic habet, so verhält es sich, Hor. – ingenium vestrum luminis instar habet, ist wie ein Licht (beschaffen), Ven. Fort. carm. 3, 8, 10. – b) sich gehaben mit jmd. = zu tun ( zu verhandeln) haben, cedo quicum habeam iudicem. Gr. Habe cum hoc, Plaut. rud. 1380 sqq.
    B) im weitern Sinne: 1) im allg.: a) haben = besitzen, habere ius actionis, abdicandi, Quint.: h. ius in omnes, Lucan.: h. suae vitae modum, seinen eigenen Lebensplan, Ter.: dimidium facti qui coepit habet, Hor. – b) mündlich od. schriftlich von jmd. haben (s. Meißner Cic. Tusc. 1, 119), habes epilogum, da hast du usw., Cic.: habes, ut brevissime potui, genus iudicii et causam absolutionis, Cic.: habes consilia nostra, da hast du usw., das sind usw., Cic.: tantum habeto, so viel wisse, Cic. – c) es ( seinen Willen) haben = die Folgen zu tragen haben (als Formel dessen, der etw. ungern zugibt), habeas, du magst es haben,
    ————
    Ter.: immo habeat, Ter.: vincerent ac sibi haberent, Suet.
    2) von außen her haben = bekommen, malum habebis, dir wird's sehr übel ergehen, Plaut.: non nullam invidiam habere ex eo, quod etc., den Unwillen der Menschen einigermaßen erregt haben, weil usw., Cic.: h. dissimiles naturas, casus, Cic.: h. talem vitae exitum, Nep.
    3) in einem gewissen Verhältnis od. in einem gewissen Zustande haben, mit Prädik.-Acc. = haben als usw. od. zu usw., od. mit inter u. Akk., od. mit pro u. Abl., a) m. Prädik.-Acc.: α) eines Subst.: Valerium Flaccum in consulatu censuraque collegam h., Nep.: sororem Persei uxorem habere, Eutr.: digni sumus, quos habeas tui consilii participes, Cic. – β) eines Adi. od. Partic. Perf. Pass.: αα) eines Adi.: habeo alqm acerbum, es zeigt sich jmd. erbittert gegen mich, Cic.: alqm inimicum, jmd. zu seinem Feinde haben, Ter.: multos adversos, Sall.: habebantur fidelissimi, zeigten sich als usw., Sall.: habeo te ereptum ex etc., ich habe dich = sehe dich usw., Curt.: virtus clara aeternaque habetur, Geisteskraft ist ein herrlicher u. ewiger Besitz, Sall. Vgl. Dietsch Sall. Cat. 1, 4. – ββ) eines Partic. Perf. Pass., um anzuzeigen, daß das Objekt in eine bestimmte Beschaffenheit versetzt von dem Subjekte beherrscht u. besessen werde, docemur auctoritate legum domitas habere libidines, die
    ————
    Begierden vollkommen zu bändigen, Cic.: causas omnes sobrii oratores percursas animo et prope dicam decantatas habere debent, Cic.: fac ut habeas, nos quidem ita scriptum habemus, mache, daß du es (so in deinen Büchern eingetragen) hast usw., Cic. – So werden besonders gebraucht cognitum, perspectum, exploratum, deliberatum, persuasum, propositum, susceptum habere = etwas als ein Erkanntes usw. innehaben, Cic. u.a. – b) mit inter u. Akk.: inter fideles socios habebantur, Curt. – c) m. pro u. Abl.: audacia habetur pro muro, den Furchtlosen umgibt sein Mut wie eine schützende Mauer, Sall.
    4) von Zuständen, jmd. in seiner Gewalt = ergriffen haben, nox te habet, die Nacht des Todes hält dich umfangen, Val. Flacc.: timor, metus, ira alqm habet, Ov.: habet sua quemque dies, jeden ereilt sein Tag, Val. Flacc.
    5) wie εχειν u. haben, a) m. Acc., gleichs. in Vorrat haben, incipe, si quid habes, Verg.: nisi quid habes ad hanc, einzuwenden hast, Cic. – b) mit folg. Infin. = das Vermögen haben, etwas zu leisten, α) = in der Lage sein, können, in multis hoc rebus dicere habemus, Lucr.: habeo etiam dicere, ich könnte noch anführen, Cic.: haec habui dicere, das hatte ich zu sagen, Cic.: pro certo illud habeo affirmare, Cic.: de Alexandrina re tantum habeo polliceri m. folg. Acc. u. Infin., Cic.: an melius quis habet suadere, hat od.
    ————
    weiß einer etwas Besseres zu raten. Hor. – β) (bei den Eccl.) = müssen, quod haereses haberent existere, Lact.: quod carne indui haberet in terra, Lact.: de qua Christus nasci habebat, Tert. Vgl. Bünem. Lact. 4, 12, 15 u. 4, 18, 22 4, 30, 2. – c) mit folg. Relativsatz od. indir. Fragesatz = wissen, nihil habeo, quod ad te scribam, ich habe, weiß nichts an dich zu schreiben, Cic.: ecquid habes, quod dicas? Cic.: nihil habeo, quod accusem senectutem, Cic. – non habeo, quid scribam, ich weiß nicht, was ich schreiben soll, Cic.: nec quid mandem habeo (ich weiß nicht, was ich auftragen soll), nihil enim praetermissum est; nec quid narrem, novi enim nihil, Cic. – d) mit folg. Partic. Fut. Pass., haben = müssen, statuendum respondendum habere, zu bestimmen, zu beantworten haben, Tac.: habemus enitendum, haben uns zu bemühen, Plin. ep. vgl. Pabst Tac. dial. 1. p. 2 sq. – haben = habesne, Plaut. Pseud. 1163; trin. 89 u. 964; truc. 680. – archaist. habessit = habuerit, Cic. de legg. 2, 19. – Parag. Infin. haberier, Plaut. mil. 594. – vulg. Partiz. habiens, Grom. vet. 327, 22; 328, 1 u. 11. Itala (ev. Palat.) Luc. 3, 1; 15, 4; 19, 17.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > habeo

  • 6 mora

    [st1]1 [-] mŏra, ae, f.: a - délai, retard, retardement; obstacle, empêchement.    - alicui (alicui rei) moram inferre: retarder qqn (qqch).    - moram afferre bello: retarder la guerre.    - nullā interpositā morā, Caes. BC. 3, 75, 1: sans retard.    - sine mora, Cic. Ep. Br. 1, 18, 1: sans retard.    - sine ulla mora: sans retard.    - esse in mora alicui: faire attendre qqn.    - esse in mora nuptiis: retarder le mariage.    - ne morae meis nuptiis egomet sim, Ter. Ad. 716: il ne faut pas que je retarde moi-même mon mariage.    - pelle moram: vinces, Ov. M. 10, 659: ne tarde pas: tu vas remporter la victoire.    - ut aliquid esset morae, Cic. Verr. 4, 142: pour gagner du temps.    - moram supplicio quaerere, Cic. Verr. 5, 165: chercher à retarder le supplice.    - supplicii aliam parvam moram adferre, Cic. Verr. 5, 165: apporter un tant soit peu de retard au supplice.    - inferre nullam moram ad insequendum, Caes. BC. 3, 75, 2: ne mettre aucun retard à la poursuite.    - alicui moram facere, Cic. Sull. 58: donner un délai à un créancier.    - inter moras, Plin. Ep. 9, 13, 20: sur ces entrefaites, pendant ce temps-là.    - per hunc nullast mora, Ter. And. 693: il n'apporte aucun retardement (de son côté, pas d'obstacle).    - saltus... nequaquan tanta in mora est quanta... Cic. Fam. 10, 31. 1: le défilé ne cause pas autant de retard que..    - in mora esse alicui, Ter. And. 468: faire attendre qqn.    - mora, dum proficiscantur legati, Cic. Phil. 5, 31: attente du départ des ambassadeurs.    - nullam moram interponere, quin... Cic. Phil 10, 1; Ac. 1, 1: ne mettre aucun retard à...    - nulla mora est quin eam uxorem ducam, Ter. And. 971: je vais l'épouser à l'instant même.    - si tantulum morae fuisset, quominus ei pecunia illa numeraretur, Cic. Verr. 2, 93: (il aurait vendu les biens) si l'on eût apporté le moindre retard à lui compter cette somme.    - Caesar nihil in mora habuit, quominus... Vell. 2, 51, 2: César ne fut en rien empêché de...    - mora est + inf. Ov. M, 3, 225: ce serait long de.    - longa mora est enumerare, Ov. M. 1, 124: ce serait trop long d'énumérer.    - quae memini, mora mera est monerier, Plaut. Cap. 396: ce que j'ai bien en mémoire, c'est pure perte de temps que de me le rappeler. b - pauses dans le débit oratoire.    - Cic. Or. 53. c - retardement, obstacle.    - esse in mora quominus: empêcher que.    - restituendae Romanis Capuae mora atque impedimentum es, Liv. 23, 9, 11: tu es un obstacle et un empêchement à la reddition de Capoue aux Romains.    - clipei mora, Virg. En. 12, 541: l'obstacle du bouclier.    - cf. Virg. En. 9, 143; 10, 485. d - espace de temps, temps, intervalle.    - mora temporis, Ov. M. 9, 134: espace de temps.    - dolor finitus est morā, Ov.: la douleur prit fin avec le temps.    - an tibi notitiam mora temporis eripit horum? Ov. P. 2, 10, 5: le temps détruirait-il en toi ces souvenirs?    - quippe qui moram temporis quaererent dum Hannibal in Africam trajiceret, Liv. 30, 16, 14: car ils cherchaient à laisser à Hannibal le temps d'arriver en Afrique.    - temporaria mora, Plin. 36, 15, 24, § 114: longueur du temps. [st1]2 [-] mŏra, ae, f.: Nep. more (corps de troupes lacédémoniennes, troupe d'élite).    - [gr]gr. μόρα.
    * * *
    [st1]1 [-] mŏra, ae, f.: a - délai, retard, retardement; obstacle, empêchement.    - alicui (alicui rei) moram inferre: retarder qqn (qqch).    - moram afferre bello: retarder la guerre.    - nullā interpositā morā, Caes. BC. 3, 75, 1: sans retard.    - sine mora, Cic. Ep. Br. 1, 18, 1: sans retard.    - sine ulla mora: sans retard.    - esse in mora alicui: faire attendre qqn.    - esse in mora nuptiis: retarder le mariage.    - ne morae meis nuptiis egomet sim, Ter. Ad. 716: il ne faut pas que je retarde moi-même mon mariage.    - pelle moram: vinces, Ov. M. 10, 659: ne tarde pas: tu vas remporter la victoire.    - ut aliquid esset morae, Cic. Verr. 4, 142: pour gagner du temps.    - moram supplicio quaerere, Cic. Verr. 5, 165: chercher à retarder le supplice.    - supplicii aliam parvam moram adferre, Cic. Verr. 5, 165: apporter un tant soit peu de retard au supplice.    - inferre nullam moram ad insequendum, Caes. BC. 3, 75, 2: ne mettre aucun retard à la poursuite.    - alicui moram facere, Cic. Sull. 58: donner un délai à un créancier.    - inter moras, Plin. Ep. 9, 13, 20: sur ces entrefaites, pendant ce temps-là.    - per hunc nullast mora, Ter. And. 693: il n'apporte aucun retardement (de son côté, pas d'obstacle).    - saltus... nequaquan tanta in mora est quanta... Cic. Fam. 10, 31. 1: le défilé ne cause pas autant de retard que..    - in mora esse alicui, Ter. And. 468: faire attendre qqn.    - mora, dum proficiscantur legati, Cic. Phil. 5, 31: attente du départ des ambassadeurs.    - nullam moram interponere, quin... Cic. Phil 10, 1; Ac. 1, 1: ne mettre aucun retard à...    - nulla mora est quin eam uxorem ducam, Ter. And. 971: je vais l'épouser à l'instant même.    - si tantulum morae fuisset, quominus ei pecunia illa numeraretur, Cic. Verr. 2, 93: (il aurait vendu les biens) si l'on eût apporté le moindre retard à lui compter cette somme.    - Caesar nihil in mora habuit, quominus... Vell. 2, 51, 2: César ne fut en rien empêché de...    - mora est + inf. Ov. M, 3, 225: ce serait long de.    - longa mora est enumerare, Ov. M. 1, 124: ce serait trop long d'énumérer.    - quae memini, mora mera est monerier, Plaut. Cap. 396: ce que j'ai bien en mémoire, c'est pure perte de temps que de me le rappeler. b - pauses dans le débit oratoire.    - Cic. Or. 53. c - retardement, obstacle.    - esse in mora quominus: empêcher que.    - restituendae Romanis Capuae mora atque impedimentum es, Liv. 23, 9, 11: tu es un obstacle et un empêchement à la reddition de Capoue aux Romains.    - clipei mora, Virg. En. 12, 541: l'obstacle du bouclier.    - cf. Virg. En. 9, 143; 10, 485. d - espace de temps, temps, intervalle.    - mora temporis, Ov. M. 9, 134: espace de temps.    - dolor finitus est morā, Ov.: la douleur prit fin avec le temps.    - an tibi notitiam mora temporis eripit horum? Ov. P. 2, 10, 5: le temps détruirait-il en toi ces souvenirs?    - quippe qui moram temporis quaererent dum Hannibal in Africam trajiceret, Liv. 30, 16, 14: car ils cherchaient à laisser à Hannibal le temps d'arriver en Afrique.    - temporaria mora, Plin. 36, 15, 24, § 114: longueur du temps. [st1]2 [-] mŏra, ae, f.: Nep. more (corps de troupes lacédémoniennes, troupe d'élite).    - [gr]gr. μόρα.
    * * *
        Mora, morae, a Moror, moraris, vt quidam volunt. Retardement, Delay, Attente, Demeure.
    \
        Annosa mora. Ouid. Longue attente, Long temps.
    \
        Nec mora vlla est, quin eam vxorem ducam. Terent. Il n'y a rien qui empesche, Il ne tient à rien que, etc.
    \
        Tibi nulla ad decedendum mora. Cic. Il n'y a rien qui te retarde que tu ne, etc.
    \
        Afferre moram supplicii. Cic. Retarder la punition.
    \
        Ne moram quidem mortis assequi potuit. Cic. Il ne peut obtenir delay, ou retardement de sa mort.
    \
        Creare moram. Plaut. Retarder, Differer, Faire empeschement.
    \
        - postquam videt nuptias Paratas, nec moram vllam, quin ducat, dari. Teren. Qu'on ne luy donnoit aucun delay, Qu'il la falloit tout à l'heure prendre à femme.
    \
        Ducere moras. Quintil. Tarder.
    \
        Moram non puto esse faciendam. Cic. Je ne suis pas d'advis qu'on tarde.
    \
        Vaenire omnes suas possessiones maluit, quam vllam moram fieri cuiquam creditorum suorum. Cic. Que de faire attendre aucun crediteur.
    \
        Moram facere. Liuius. Tarder.
    \
        Moras male fert. Ouid. Il ne peult endurer la longue attente.
    \
        Frangere moras portarum. Stat. Rompre les portes qui retardent et empeschent.
    \
        Non puto tam expeditum negotium futurum, vt non habeat aliquid morae. Cic. Qu'il ne tarde quelque peu.
    \
        Habeo aliquid morae, dum promissa militibus persoluo. Cassius ad Ciceronem. Je suis retardé.
    \
        Inferre moram et impedimentum alicui. Cic. Le retarder.
    \
        Ne minimam quidem moram interposuisti, quin quamprimum maximo gaudio frueremur. Cic. Tu n'as point tardé.
    \
        Pone moras. Horat. Despesche toy.
    \
        Rumpe moras omnes. Virgil. Laisse soubdain toute besongne et empeschement.
    \
        Ne mora meis nutpiis egomet siem. Teren. Que je ne retarde moymesme mes nopces.
    \
        - hoc mihi mora est, Tibicina, et hymenaeum qui cantent. Terent. Voila qui me retarde, et qui m'empesche.
    \
        Faxo haud quicquam sit morae. Plaut. Je feray qu'on n'attendra point apres moy.
    \
        Sequere me intro, ne in mora illi sis. Terent. Que tu ne le retardes, Qu'il n'attende apres toy.
    \
        Si alia memorem, mora est. Plaut. Je seroye long temps.
    \
        Quid ergo erat morae et tergiuersationis? Cic. Qui est ce qui empeschoit et retardoit?
    \
        Ne mora sit, quin pugnus continuo in mala haereat. Terentius. Que tu luy bailles incontinent, etc. Que tu n'attendes point de luy bailler, etc.
    \
        Neque istic, neque alibi tibi vsquam erit in me mora. Terent. En ceci, et en autre chose tu me trouveras tousjours tout prest.
    \
        Nulla est in nobis mora. Terent. Il ne tient point à nous, Nous sommes prests.
    \
        Per hunc nulla est mora. Teren. Il ne tient point à luy, Il n'empesche point, Il ne contredit point.
    \
        Trahere moras. Virgil. Retarder, Delayer.
    \
        Quod ego, vt debui, sine mora feci. Cic. Tout incontinent, Sans delay.
    \
        Mora. Cels. Une barre, Un arrest.

    Dictionarium latinogallicum > mora

  • 7 percipio

    per-cipio, cēpī, ceptum, ere [ capio ]
    1) принимать в себя (semen PM; cibum V); приобретать ( colorem PM)
    2) охватывать, овладевать (horror membra per cĭpit Pl; saepe percipit humanos odium vitae Lcr)
    3) захватывать, забирать ( auras O); вбирать ( sucum Col)
    4) получать (praemia Cs; hereditatem Su, Pt); собирать ( fructūs C); взыскивать, взимать ( vectīgal PM)
    5) воспринимать, замечать
    p. auribus Cслышать
    p. oculis Cвидеть
    percipite, quae dicam C — слушайте то, что я скажу
    6) ощущать, чувствовать (dolorem, voluptatem C); понимать, усваивать, узнавать, познавать, постигать (aliquid animo C; nulla ars sine exercitatione percĭpi potest C)
    habeo aliquid perceptum Nep японял ( или знаю) что-л. — см. тж. perceptum

    Латинско-русский словарь > percipio

  • 8 certus

    certus, a, um [cerno] [st1]1 [-] décidé, résolu, arrêté (en parl. de choses).    - quando imago'st hujus in me, certum'st hominem eludere, Plaut.: puisque j'ai pris son apparence, c'est décidé, je vais me jouer de lui.    - luce certum est igni circumdare muros,Virg. En. 9, 153: en plein jour, c'est décidé, je vais envelopper de flammes les murs.    - certum est, jam dicam patri, Plaut. Bacch.: c'est décidé, je vais le dire à ton père.    - mihi certum est + inf.: je suis bien décidé à.    - mihi abjurare certius est quam... Cic. Att. 1: je suis résolu à nier plutôt que de...    - dignos indignos adire atque experiri certumst mihi, nam si mutuas non potero, certumst, sumam faenore, Plaut. As.: honnêtes gens ou fripons, je suis résolu à tâter tout le monde; si je ne trouve pas à emprunter, c'est décidé, j'aurai recours aux usuriers.    - certumne'st tibi istuc? --- Non moriri certius, Plaut. Capt.: est-ce là une chose bien arrêtée dans ton esprit? --- aussi arrêtée que notre mort un jour.    - id certum atque obstinatum est, Liv.: c'est une résolution inébranlable.    - certum est deliberatumque... omnia non modo dicere, verum etiam... Cic. Am.: c'est (pour moi) une idée bien arrêtée non seulement de dire tout... mais aussi de...    - certa res est + inf. Plaut.: c'est une chose décidée que de...    - certa res hanc est objurgare, Plaut. Am.: c'est décidé, je vais la gronder.    - certa mori, Virg. En. 4, 564: résolue à mourir.    - avec gén. - certus eundi, Virg.: décidé à aller.    - certus relinquendae vitae, Tac. An. 4, 34: résolu à quitter la vie.    - fugae certus, Plin. Ep. 6: décidé à s'éloigner.    - destinationis certus, Tac. An. 12: ferme dans sa résolution.    - sceleris certa, Tac.: décidée au crime.    - certum habeo: je tiens pour certain.    - pro certo habeo: je tiens pour certain. [st1]2 [-] fixé, déterminé, précis.    - certo signo: au signal donné.    - certum tempus: un moment précis, une heure précise.    - certo die: le jour fixé.    - concilium totius Galliae in diem certam indicere, Caes. BG. 1: fixer un jour pour l'assemblée générale de la Gaule.    - certae pecuniae imperabantur, Caes. BC. 3: des sommes fixées étaient réclamées.    - certus conviva, Hor.: convive assidu. [st1]3 [-] certain, sûr, digne de confiance, honnête.    - tu ex amicis certis mi es certissimus, Plaut. Trin. 1: de mes amis sûrs, toi, tu es le plus sûr de tous.    - certus Apollo, Hor. C. 1: Apollon dont l'oracle est digne de foi.    - certi, ōrum, m.: des gens sûrs, des hommes de confiance.    - certo animo, Cic.: avec assurance.    - certa hasta, Virg.: trait assuré.    - certi fructus, Quint.: fruits assurés.    - certa maris, Tac. H. 4, 81: le moment où la mer est sûre. (certa: subst. neutre). [st1]4 [-] qui n'est pas douteux, clair, avéré, certain, sûr, réel, positif, manifeste; vrai, authentique.    - tu certi nihil scribis, Cic. Att. 2: tu ne me dis rien de positif.    - ecquem tu illo certiorem nebulonem? Cic. Att. 15: connais-tu un vaurien plus authentique que celui-là?    - certiora intuentes vallum secum portare Samnitem adfirmant, Liv. 10: distinguant les objets plus clairement, ils affirment que les Samnites transportent des pieux.    - adv. certum vigilans, Hor.: bien éveillé.    - clare certumque loqui, Hor.: parler clair et net.    - nondum certum constituerat, Cic. Scaur.: il n'avait pas encore pris clairement sa décision. [st1]5 [-] certain (de qqch), sûr (de qqch); au courant de, instruit de.    - certus de sua genitura, Suet. Vesp.: sûr de l'horoscope de ses enfants.    - certa sui matrimonii, Tac.: sûre de son mariage.    - certi sumus periisse omnia, Cic. Att. 2: nous sommes sûrs que tout a péri.    - per exploratores certior factus: informé par ses éclaireurs.    - nec sat certa an patriis an cederet armis, Sil. 9: elle ne sait si elle doit céder aux armes de son père.    - certiorem facere aliquem de aliqua re: informer qqn de qqch.    - dat negotium Senonibus uti ea quae apud eos gerantur cognoscant seque de his rebus certiorem faciant, Caes. BG. 2: il charge les Sénons de s’informer de ce qu’on fait chez eux et de l’en avertir.    - certiorem facere aliquem alicui rei: informer qqn de qqch.    - certiorem me consilii sui fecit, Cic. Att. 9: il me fit part de son projet.    - certiorem facere aliquem + inf.: informer quelqu’un que...    - certiorem fecit Helvetias abiisse, Caes.: il lui fit savoir que les Helvètes étaient partis.    - certior factus + prop. inf.: informé que.    - faciam te certiorem quid egerim, Cic. Att. 3: je t'informerai de ce que j'ai fait.    - avec idée d'ordre, d'exhortation - certiorem facere (ut) + subj.: ordonner de.    - milites certiores facit intermitterent proelium, Caes. BG. 3, 5: il ordonne à ses soldats d'interrompre le combat. [st1]6 [-] qqf. = quidam (qqf. chez Quint. avec aliquis ou quidam).    - insolentia certorum hominum, Cic.: l'insolence de certains hommes.    - certi homines ad eam rem positi monuerunt ut esset cautior, Cic.: des gens apostés l'avertirent de se tenir davantage sur ses gardes.    - certae quaedam dicendi leges, Quint. 8: certaines règles d'éloquence.    - habet certos sui studiosos, Cic. Brut.: il a quelques partisans.
    * * *
    certus, a, um [cerno] [st1]1 [-] décidé, résolu, arrêté (en parl. de choses).    - quando imago'st hujus in me, certum'st hominem eludere, Plaut.: puisque j'ai pris son apparence, c'est décidé, je vais me jouer de lui.    - luce certum est igni circumdare muros,Virg. En. 9, 153: en plein jour, c'est décidé, je vais envelopper de flammes les murs.    - certum est, jam dicam patri, Plaut. Bacch.: c'est décidé, je vais le dire à ton père.    - mihi certum est + inf.: je suis bien décidé à.    - mihi abjurare certius est quam... Cic. Att. 1: je suis résolu à nier plutôt que de...    - dignos indignos adire atque experiri certumst mihi, nam si mutuas non potero, certumst, sumam faenore, Plaut. As.: honnêtes gens ou fripons, je suis résolu à tâter tout le monde; si je ne trouve pas à emprunter, c'est décidé, j'aurai recours aux usuriers.    - certumne'st tibi istuc? --- Non moriri certius, Plaut. Capt.: est-ce là une chose bien arrêtée dans ton esprit? --- aussi arrêtée que notre mort un jour.    - id certum atque obstinatum est, Liv.: c'est une résolution inébranlable.    - certum est deliberatumque... omnia non modo dicere, verum etiam... Cic. Am.: c'est (pour moi) une idée bien arrêtée non seulement de dire tout... mais aussi de...    - certa res est + inf. Plaut.: c'est une chose décidée que de...    - certa res hanc est objurgare, Plaut. Am.: c'est décidé, je vais la gronder.    - certa mori, Virg. En. 4, 564: résolue à mourir.    - avec gén. - certus eundi, Virg.: décidé à aller.    - certus relinquendae vitae, Tac. An. 4, 34: résolu à quitter la vie.    - fugae certus, Plin. Ep. 6: décidé à s'éloigner.    - destinationis certus, Tac. An. 12: ferme dans sa résolution.    - sceleris certa, Tac.: décidée au crime.    - certum habeo: je tiens pour certain.    - pro certo habeo: je tiens pour certain. [st1]2 [-] fixé, déterminé, précis.    - certo signo: au signal donné.    - certum tempus: un moment précis, une heure précise.    - certo die: le jour fixé.    - concilium totius Galliae in diem certam indicere, Caes. BG. 1: fixer un jour pour l'assemblée générale de la Gaule.    - certae pecuniae imperabantur, Caes. BC. 3: des sommes fixées étaient réclamées.    - certus conviva, Hor.: convive assidu. [st1]3 [-] certain, sûr, digne de confiance, honnête.    - tu ex amicis certis mi es certissimus, Plaut. Trin. 1: de mes amis sûrs, toi, tu es le plus sûr de tous.    - certus Apollo, Hor. C. 1: Apollon dont l'oracle est digne de foi.    - certi, ōrum, m.: des gens sûrs, des hommes de confiance.    - certo animo, Cic.: avec assurance.    - certa hasta, Virg.: trait assuré.    - certi fructus, Quint.: fruits assurés.    - certa maris, Tac. H. 4, 81: le moment où la mer est sûre. (certa: subst. neutre). [st1]4 [-] qui n'est pas douteux, clair, avéré, certain, sûr, réel, positif, manifeste; vrai, authentique.    - tu certi nihil scribis, Cic. Att. 2: tu ne me dis rien de positif.    - ecquem tu illo certiorem nebulonem? Cic. Att. 15: connais-tu un vaurien plus authentique que celui-là?    - certiora intuentes vallum secum portare Samnitem adfirmant, Liv. 10: distinguant les objets plus clairement, ils affirment que les Samnites transportent des pieux.    - adv. certum vigilans, Hor.: bien éveillé.    - clare certumque loqui, Hor.: parler clair et net.    - nondum certum constituerat, Cic. Scaur.: il n'avait pas encore pris clairement sa décision. [st1]5 [-] certain (de qqch), sûr (de qqch); au courant de, instruit de.    - certus de sua genitura, Suet. Vesp.: sûr de l'horoscope de ses enfants.    - certa sui matrimonii, Tac.: sûre de son mariage.    - certi sumus periisse omnia, Cic. Att. 2: nous sommes sûrs que tout a péri.    - per exploratores certior factus: informé par ses éclaireurs.    - nec sat certa an patriis an cederet armis, Sil. 9: elle ne sait si elle doit céder aux armes de son père.    - certiorem facere aliquem de aliqua re: informer qqn de qqch.    - dat negotium Senonibus uti ea quae apud eos gerantur cognoscant seque de his rebus certiorem faciant, Caes. BG. 2: il charge les Sénons de s’informer de ce qu’on fait chez eux et de l’en avertir.    - certiorem facere aliquem alicui rei: informer qqn de qqch.    - certiorem me consilii sui fecit, Cic. Att. 9: il me fit part de son projet.    - certiorem facere aliquem + inf.: informer quelqu’un que...    - certiorem fecit Helvetias abiisse, Caes.: il lui fit savoir que les Helvètes étaient partis.    - certior factus + prop. inf.: informé que.    - faciam te certiorem quid egerim, Cic. Att. 3: je t'informerai de ce que j'ai fait.    - avec idée d'ordre, d'exhortation - certiorem facere (ut) + subj.: ordonner de.    - milites certiores facit intermitterent proelium, Caes. BG. 3, 5: il ordonne à ses soldats d'interrompre le combat. [st1]6 [-] qqf. = quidam (qqf. chez Quint. avec aliquis ou quidam).    - insolentia certorum hominum, Cic.: l'insolence de certains hommes.    - certi homines ad eam rem positi monuerunt ut esset cautior, Cic.: des gens apostés l'avertirent de se tenir davantage sur ses gardes.    - certae quaedam dicendi leges, Quint. 8: certaines règles d'éloquence.    - habet certos sui studiosos, Cic. Brut.: il a quelques partisans.
    * * *
        Certus, Adiectiuum. Certain et asseuré.
    \
        Certus sum ex hoc metu. Plaut. Je ne crain plus cela.
    \
        Amor certus. Oui. Vray et loyal amour, et qui n'est point feinct.
    \
        Certo certius est. Vlpian. Il est trescertain.
    \
        Animo certo et confirmato posse consistere in causa. Cic. Ferme, Constant et asseuré.
    \
        Arboribus certis grauis vmbra tributa est. Lucret. A aucuns certains arbres, et non pas à tous.
    \
        Author certissimus. Virgil. Veritable, et Approuvé.
    \
        Certis de causis aliter existimare. Cic. Pour certaines causes.
    \
        Consul certissimus. Cic. Qui est asseuré d'estre Consul.
    \
        Crimen certum. Cic. Notoire et manifeste.
    \
        Dextera certa. Martial. La main qui ne fault point à frapper le but, Main seure.
    \
        In diem certam conueniunt. Liu. A certain jour et nommé.
    \
        Ante certam diem decedere. Cic. Dedens certain temps.
    \
        Diebus certis aliquid facere. Virgil. A certains jours establis et ordonnez.
    \
        Dolor certus. Horat. Ferme, et qui persevere.
    \
        Domus certa. Virgil. Propre, ou particuliere et certaine habitation et demeure.
    \
        Facti certa fides est. Oui. Il est certain que cela a esté ainsi faict.
    \
        Fides certa segetis. Horat. Loyaulté de la terre envers son maistre, quand elle ne fault à luy rapporter fruict.
    \
        Non certae fidei res. Plin. iunior. Dont on n'est point bien certain et asseuré.
    \
        Fluitantia reddere certa. Horat. Faire certain et asseuré ce qui est incertain.
    \
        Haeres certus. Seneca. Legitime, Vray.
    \
        Homines certi. Cic. Certaines personnes, qu'on scait et cognoist, et qu'on pourroit bien nommer qui vouldroit, Hommes seurs, Hommes exprés.
    \
        Ictus certus. Virg. Qui n'est point jecté en vain, Seur.
    \
        Inimicus certus. Plaut. Ennemi special et formel, Ennemi juré.
    \
        Lege certa aliquid facere. Oui. Par, ou soubs certaine condition.
    \
        Loca certa. Virgil. Propres, Distincts, Determinez.
    \
        Certus et definitus locus. Cic. Lieu determiné et deputé.
    \
        Loco certo caedere silicem. Cic. Couper un caillou en certain endroict.
    \
        Loco certo dicere. Cic. En son ordre, En temps et lieu.
    \
        Manus certa. Quintil. Asseuree, et qui ne fault point à frapper ce qu'elle veult, Main seure.
    \
        Matricida certissimus. Cic. Notoire, Manifeste.
    \
        Mente certa aliquid agere. Ouid. Obstineement, Opiniastrement.
    \
        Motus caeli certi. Cic. Certains, et reiglez.
    \
        Nebulo certior nullus illo. Ci. Il n'est point de plus vray vaultneant que cestuy là.
    \
        Certo nomine maleficii vocabitur in iudicium. Cic. Pour certain crime ou cas.
    \
        Nominibus certis cautos expendere nummos. Horat. Pour certaines causes.
    \
        Horum certa est oratio. Plaut. Ce que dient ceulx cy, est vray.
    \
        Patre certo nasci. Cic. Estre de loyal mariage.
    \
        Pectora certa. Virgil. Fermes, Constans, Asseurez, Hardis.
    \
        Penates certi. Virg. Habitation et demeure certaine et peculierement deputee à aucun.
    \
        Progenies certa. Seneca. Enfant legitime.
    \
        Proles certissima. Virgil. Vray enfant.
    \
        Requies certa laborum. Virgil. Repos asseuré.
    \
        Sagitta certa. Horat. Qui ne fault point à frapper le but.
    \
        Spes certa magis. Ouid. Ferme esperance.
    \
        Testis certissimus. Sil. Veritable.
    \
        Certior transitus. Plin. Où il y a moins de danger.
    \
        Certis verbis se deuouere pro Republica. Ci. En disant certains mots.
    \
        Certa res est. Terent. La chose est toute certaine, Il n'en fault point doubter.
    \
        Certa res est, Plaut. C'est un poinct vuidé, et conclu, ou arresté.
    \
        Amici certi. Plau. Vrais et loyaulx amis, desquels on est asseuré.
    \
        Amores certi. Propert. Loyales amours.
    \
        Homines certi. Cic. Feaulx messagiers, Messagiers exprés.
    \
        Homines certos habere. Cic. Avoir gens feables.
    \
        Maris certa. Tacit. Tranquillité de mer.
    \
        Certum est. Terent. Il est cler et manifeste, Il n'y a point de doubte.
    \
        Certum est. Cic. J'ay deliberé et arresté et conclu en moy.
    \
        Mihi autem abiurare certius est, quam dependere. Cic. J'ay deliberé plus tost le renier que de le payer.
    \
        Certum est facere. Plaut. J'ay proposé et arresté d'ainsi faire.
    \
        Non certum est mihi quid agam. Terent. Je n'ay point encore arresté, ou determiné.
    \
        Mihi certum est. Cic. Je suis deliberé, J'ay determiné.
    \
        Si istuc ita certum est tibi. Terent. Si tu as arresté.
    \
        Certum est istuc? Terent. Est il tout arresté?
    \
        Audire certum. Horat. Ouir certainement, au vray, pour certain.
    \
        Clare et certum loqui. Horat. Dire la verité hault et cler.
    \
        Certum alicui facere. Plaut. Asseurer au vray, Acertener.
    \
        Certius alicui facere. Plaut. Advertir aucun.
    \
        Certum facere aliquem. Plaut. Luy declarer, Luy dire, L'advertir.
    \
        Certum habere aliquid. Cic. Scavoir au vray, ou certainement.
    \
        Habere certum de aliquo quid agat. Cic. Scavoir au vray ce qu'il fait.
    \
        Inuenire certum. Caelius ad Ciceronem. Scavoir, ou trouver la verité.
    \
        Nescire certum. Cic. N'en rien scavoir de certain ou au vray.
    \
        Certum scire, Terent. Cic. Scavoir au vray.
    \
        Pro certo creditur. Sallust. On tient pour cartain, ou pour tout vray.
    \
        Pro certo dicere. Cic. Dire et asseurer pour vray.
    \
        Pro certo habere. Cic. Tenir pour certain, ou pour vray.
    \
        Pro certo iam habetur, regem Alexandrinum mortuum. Caelius Ciceroni. On tient pour que, etc.
    \
        Pro certone tu istaec dicis? Terent. Dis tu cela pour tout vray?
    \
        Certiorem facere aliquem. Cic. Luy faire scavoir et entendre.
    \
        Certus cum genitiuo. Virgil. Iam certus eundi. Certain et deliberé de partir.
    \
        Vtinam tui consilii certior factus essem. Cic. O si j'eusse sceu, et entendu ta volunté, Si j'eusse esté adverti de, etc.
    \
        Exitii certus. Tacit. Qui se tient tout asseuré de mourir, Certain de la mort, Qui s'attend asseureement de mourir.
    \
        Futuri certus. Senec. Asseurer de l'advenir.
    \
        Matrimonii certa. Tacit. Asseuree de son mariage.
    \
        Relinquendae vitae certus. Tacit. Deliberé de mourir.
    \
        Spei certus. Tacit. Ayant bonne esperance.
    \
        Necis certus. Sil. Asseuré de mourir.
    \
        Sceleris certa mulier. Tacit. Qui est du tout deliberé de commettre quelque vilain cas.
    \
        Certus, cum ablatiuo, vt Iaculis certus. Valer. Flac. Bon jecteur de dard, Seur jecteur, ou dardeur, Qui ne fault point à frapper ce à quoy il vise.
    \
        Certus, cum infinitiuo. vt Certus succurrere. Valer. Flac. Prest à secourir.
    \
        Certus mori. Stat. Deliberé de mourir.
    \
        At Romana ratis stabilem praebere carinam Certior. Lucan. Plus ferme et plus apte, Plus propre.

    Dictionarium latinogallicum > certus

  • 9 ratio

    rătĭo, ōnis, f. [reor, ratus]    - voir l'article ratio de Gaffiot. [st1]1 [-] calcul.    - digitis rationem computare, Plaut. Mil. 204: compter sur ses doigts.    - rationem puta, Plaut. Most. 297: compte, calcule.    - ratione inita, Caes. BG. 7, 71, 4: le calcul fait, tout compte fait.    - au fig. vix ratio iniri potest... Caes. BG. 7, 24, 4 ; Liv. 29, 17, 19: c'est à peine possible de calculer (de déterminer)...    - au fig. subducta utilitatis ratione, Cic. Fin. 2, 78: en faisant le calcul de l'intérêt.    - rationem ducere, Cic. Verr. 2, 129: calculer, supputer.    - au plur. rationibus subductis, Cic. Fam. 1, 9, 10: après avoir établi mes calculs.    - au fig. periculi sui rationes, Cic. Verr. 5, 105: les calculs de ses risques. [st1]2 [-] résultat du calcul, évaluation, chiffre.    - istaec ratio maxumast, Plaut. Trin. 413: c'est là le plus gros chiffre.    - ad mensurae exiguam rationem, Cic. Verr. 3, 215: selon une faible évaluation de la mesure, selon une mesure chichement établie.    - ad nostrorum annalium rationem, Cic. Br. 49: par rapport à l'évaluation de nos annales, par rapport au chiffre de nos années d'existence historique (cf. ut populi Romani aetas est, Cic. Br. 39: par rapport à l'âge du peuple romain).    - pro ratione pecuniae, Cic. Att. 6, 35: vu l'évaluation de la somme, vu le chiffre.    - au fig. ad meam rationem, Cic. Verr. 4, 13: par rapport à moi.    - ad antiquae religionis rationem, Cic. Verr. 4, 10, par rapport aux scrupules d'autrefois. [st1]3 [-] compte (au pr. et au fig.)    - putatur ratio cum argentario... Plaut. Aul. 527: on fait le compte avec le banquier...    - ubi disputatast ratio cum argentario, Plaut. Aul. 528: quand on s'est mis d'accord sur le compte avec le banquier.    - ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael.: les recettes et les dépenses, la balance.    - ratio accepti atque expensi, Plaut.: les recettes et les dépenses, la balance.    - bene ratio accepti atque expensi inter nos convenit, Plaut. Most. 304: nous avons des comptes de recettes et dépenses qui se balancent exactement.    - ut par sit ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael. 59: pour que la balance soit égale entre le reçu et le donné.    - rationem et numerum habere, Cic. Verr. 5, 71: avoir le compte et le chiffre exacts.    - rationem habere + gén. ou ut + subj.: tenir compte de, se soucier de, se rendre compte de, prendre en compte.    - ejus absentis rationem habere, Caes. BC. 1: tenir compte de son absence.    - habere rationem posteritatis, Caes. BC. 1, 13: tenir compte de l'avenir.    - salutis suae rationem ducere, Cic.: tenir compte de son salut, songer à son salut.    - habebant rationem quotidie piratarum, Cic. Verr. 5, 71: ils tenaient un compte journalier des pirates, cf. Caes. BG. 6, 19, 2.    - habenda ratio est ut... Cic. Lael. 24, 89: il faut prendre soin de...    - avec sub. inter. habeo rationem quid a populo Romano acceperim, Cic. Verr. 2, 5, 14 § 36: je me rends compte de ce que j'ai reçu du peuple romain.    - neque illud rationis habuisti, eam provinciam ad summam stultitiam venisse, Cic. Verr. 2, 5, 15: et tu ne t'es pas rendu compte que cette fonction était tombée sur le plus fou des hommes.    - quibus in tabulis nominatim ratio confecta erat, qui numerus domo exisset, Caes. BG. 1, 29, 1: sur ces registres était consigné un compte nominatif de tous ceux qui avaient émigré, cf. Cic. Phil. 5, 16.    - rationem reddere, Plaut. Men. 206; Cic. Verr. 4. 140: rendre un compte, remettre un compte.    - quattuor minae periere, ut ratio redditur, Plaut. Men. 1, 3, 23: les quatre mines sont perdues quand on fait le compte.    - rationem referre, Cic. Verr. 1, 98: rendre un compte, remettre un compte.    - pecuniam in rationem inducere, Cic. Verr. 1, 106: porter une somme en compte.    - septem millia. Py. tantum esse oportet: recte rationem tenes, Plaut. Mil. 1, 1, 47: sept mille. Py. ça doit être tout: tu comptes bien.    - grandem (pecuniam) quemadmodum in rationem inducerent, non videbant, Cic. Verr. 2, 1, 41, 106: ils ne voyaient pas de quelle manière ils pourraient porter en compte une somme considérable.    - digitis rationem computare, Plaut. Mil.: compter sur ses doigts.    - au plur. rationes referre, Cic. Fam. 5, 20, 1; rationes conferre, Cic. Fam. 5, 20, 2 ; rationes conficere, Cic. Att. 6, 7, 2: rendre, remettre des comptes; les rapprocher, les collationner, les dresser; les arrêter d'une manière définitive.    - rationes deponere, Cic. Fam. 5, 20, 2 ; rationes relinquere, Cic. Att. 6, 7, 2: déposer ses comptes (en parl. du magistrat qui quitte sa prov.), les laisser (dans les deux principales villes de la province, Cic. Fam. 5, 20, 2).    - rationes totidem verbis referre ad aerarium, Cic. Fam. 5, 20, 2: remettre au trésor une copie textuelle de ses comptes.    - rationes societatis, Cic. Quinct. 19: les comptes d'une société.    - au fig. rationem reddere alicujus rei, Cic. Caec. 28: rendre compte de qqch.    - rationem reddere de aliqua re, Cic. Verr. 4, 141: rendre compte de qqch.    - uter igitur facilius suae sententiae rationem redderet, isne qui... an ille qui...? Cic. Clu.: qui donc rendrait plus facilement compte de son vote, celui qui... ou celui qui...?    - tibi ego rationem reddam? Plaut. Aul. 1, 1, 6: faut-il que je te rende des comptes?    - ab aliquo rationem reposcere, Caes. BG. 5, 30, 2: réclamer des comptes à qqn.    - ut habere rationem possis, quo loco me... convenias, Cic. Fam. 3, 6, 6: pour que tu puisses calculer l'endroit où me joindre...    - clarorum virorum non minus otii quam negotii rationem exstare oportere, Cic. Planc. 66: (ce mot de Caton) que les grands hommes doivent produire le compte (la justification) aussi bien de leurs loisirs que de leurs occupations.    - petitionis tuae ratio mihi semper fuit explorata, Cic. Fam. 15, 13, 1: j'ai toujours considéré le compte de ta candidature comme réglé (le succès assuré).    - non habet explicatam aut exploratam rationem salutis suae, Cic. Fam. 6, 1: l'affaire de son salut n'est pas mise au net pour lui ni assurée.    - corporis bona facilem quamdam rationem habere censebant, Cic. Fin. 4, 19: les biens du corps, selon eux, comportaient un règlement facile (question facile à résoudre). [st1]4 [-] registre, rôle.    - ratio carceris, Cic. Verr. 5, 147: le registre d'écrou.    - rationes imperii, Suet. Calig. 16.: les comptes de l'empire. [st1]5 [-] compte des opérations que l'on fait avec qqn, relations commerciales, d'intérêts; affaires, intérêts.    - magnae pecuniae rationem habere cum aliquo, Cic. Verr. 2, 187: être en compte avec qqn pour des sommes importantes.    - istos inter se non res, non ratio conjunxit, Cic. Verr. 3, 22: ces individus furent unis entre eux non point par les affaires, non point par les comptes.    - cf. Cic. Verr. 2. 172; 5, 8 ; Plaut. Amp. 4; Plaut. Ps. 626.    - de tota illa ratione atque re Gallicana, Cic. Quinct. 15: sur tout ce qui concernait ces opérations et ces propriétés de Gaule.    - omnes, quibuscum ratio huic aut est aut fuit, Cic. Quinct. 75: tous ceux avec qui il est ou a été en relations d'affaires.    - quae ratio tibi cum eo intercesserat? Cic. Com. 41: quel compte était intervenu entre lui et toi? cf. Cic. Verr. 2, 188.    - magnā ratione cum aliquo contractā, Cic. Sull. 56: un grand compte étant à régler avec qqn.    - haec ratio pecuniarum, Cic. Pomp. 19: ces comptes d'argent, ce mouvement d'argent.    - au fig. agricolae habent rationem cum terra, Cic. CM 51: les laboureurs sont en affaires avec le sol, ont affaire au sol.    - cum omnibus Musis rationem habere, Cic. Att. 2, 5, 2: nouer des relations, entrer en commerce avec toutes les Muses.    - pacis quae potest esse cum eo ratio? Cic. Phil. 4, 14: quels rapports la paix peut-elle avoir avec lui?    - publicani suas rationes et copias in illam provinciam contulerunt, Cic. Pomp. 17: les publicains ont transporté dans cette province leurs intérêts et leurs ressources.    - non est alienum meis rationibus istum... reservari, Cic. Verr. 5, 173: il n'est pas contraire à mes intérêts que cet homme soit réservé à... ; cf. Cic. Fam. 3, 10, 5. [st1]6 [-] calcul, compte, considération, égard.    - rationem alicujus rei ducere, Cic. Amer. 128: tenir compte de qqch, cf. Cic. Caecil. 16 ; Quinct. 53 ; Fam. 7, 3, 1.    - duxi meam rationem, Cic. Att. 8, 11 D, 7: j'ai tenu compte de moi, de mes intérêts, cf. Cic. Verr. 1, 126.    - valetudinis, rei familiaris habere rationem, Cic. Fin. 5, 48: tenir compte de sa santé, de son patrimoine.    - habuit victoriae rationem, habuit humanitatis, Cic. Verr. 4, 120: il tint compte de.. = il fit la part de la victoire, la part de l'humanité.    - sauciorum et aegrorum habitā ratione, Caes. BC. 3, 75, 1: en tenant compte des..., en ayant égard aux blessés et aux malades.    - hanc rationem habere, Cic. Verr. 5, 101 = hujus rei rationem: tenir compte de cela, réfléchir à cela.    - habeo rationem quid... acceperim, Cic. Verr. 5, 36: je me rends compte de la mission que j'ai reçue...    - neque illud rationis habuisti + prop. inf. Cic. Verr. 5, 38: tu n'as pas pris en considération que..., cf. Cic. Verr. 2, 70.    - habuisti rationem, ut mihi consuleres, Cic. Fam. 3, 5, 1: tu as pris en considération (de veiller à mes intérêts) le soin de mes intérêts.    - occurrebat illa ratio: quid Cleomene fiet? Cic. Verr. 5, 104: à sa pensée se présentait ce calcul (ces considérations, réflexions): quel sera le sort de Cléomène?    - similis ratio pudoris, Cic. Caec. 77: la même considération de pudeur.    - praecipere tempestatum rationem et praedonum et locorum, Cic. Mur. 4: enseigner la considération de = recommander d'avoir égard aux tempêtes, aux pirates, aux passages dangereux.    - propter rationem brevitatis, Cic. Verr. 1, 103: en considération de la brièveté.    - propter aerariam rationem, Cic. Quinct. 17: parce qu'il fallait tenir compte de la monnaie (de la différence des monnaies). [st1]7 [-] système, procédé, méthode, plan...    - tua ratio est, ut... Cic. Verr. pr. 34: ta méthode est de..., cf. Cic. de Or. 2, 292.    - inita ratio est, ut... Cic. Rep. 2, 61: on inaugura un nouveau système, à savoir...    - reperta est eadem istius ratio in praesidiis, quae in classibus, Cic. Verr. 5, 87: son système se retrouva le même en fait de garnisons qu'en fait de flottes.    - haec in philosophia ratio contra omnia disserendi, Cic. Nat. 1, 11: cette méthode philosophique d'argumenter contre tout.    - vitae meae rationes ab ineunte aetate susceptae, Cic. Pomp. 1: le plan de conduite que j'ai adopté depuis ma jeunesse.    - novae bellandi rationes, Caes. BC. 3, 50, 1: de nouvelles méthodes de guerroyer.    - magis decernendi ratio quam decertandi fortitudo, Cic. Off. 1, 80: ** la méthode qui consiste à trancher (un conflit)** = le règlement concerté plutôt que le courage placé dans un combat.    - ratio inveniendi officii, Cic. Off. 1, 107 (= inventio officii): la découverte du devoir.    - quae omnia perfacilem rationem habent reprehendendi, Cic. Col. 62: tout cela comporte une critique très facile.    - ratio rogandi, Cic. Inv. 52: le procédé de l'interrogation, l'interrogation.    - ratio disserendi, Cic. Br. 120: l'art d'argumenter, la dialectique.    - praecipiendi ratio, Cic. Q. 1, 1, 18: le ton du précepte. [st1]8 [-] évaluation d'une chose: système, manière d'être, aspect, état, disposition, régime...    - cum duplex ratio sit orationis, Cic. Off. 2, 48: comme la parole (l'éloquence) a deux formes.    - judicia, quorum ratio duplex est, Cic. Off. 2, 49: les affaires judiciaires qui ont une double modalité (l'accusation, la défense), cf. Cic. Off. 2, 52.    - explicare rationes rerum civilium, Cic. Rep. 1, 13: exposer les systèmes, les organisations, les régimes politiques.    - ratio comitiorum, Cic. Mur. 35: le régime des comices, des élections.    - propter rationem Gallici belli, Cic. Prov. 19: à cause du caractère particulier de la guerre contre les Gaulois.    - tripartita ab iis inducitur ratio bonorum, Cic. Ac. 1, 21: ils présentent trois espèces de biens.    - castrensis ratio, Cic. Col. 11: la manière des camps, la vie des camps.    - ad novos casus temporum novorum consiliorum rationes accommodare, Cic. Pomp. 60: à des conjonctures nouvelles approprier un système de mesures nouvelles.    - hoc genus inest in ratione rerum, Cic. de Or. 2, 47: ce genre est dans la nature des choses.    - rerum ratio, verborum ratio, Cic. de Or. 2, 63: l'économie des faits, des mots, disposition des faits, des mots.    - mentis ratio perfecta, Cic. Fin. 5, 40: un parfait état de l'intelligence.    - ratio atque inclinatio temporum, Cic. Verr. 5, 177: l'état des circonstances et le sens où elles inclinent.    - mei rationem officii confido esse persolutam, Cic. Verr. 5, 177, j'ai la conviction que tout ce que comporte mon devoir est accompli.    - quemadmodum esset ei ratio totius belli descripta, edocui, Cic. Cat. 2, 13: j'ai montré comment le plan de toute la guerre était arrêté pour lui.    - ratio ordoque agminis, Caes. BG. 2, 19, 1: la disposition et l'ordre de la colonne.    - rationem pontis hanc instituit, Caes. BG. 4, 17, 3: il fixa pour le pont la disposition suivante.    - instituta ratio, Cic. Or. 162: plan fixé.    - ratio judiciorum, Cic Br. 306: organisation, fonctionnement des tribunaux.    - ratio rerum civilium, Cic. Rep. 2, 52: une organisation politique.    - rationes civitatum, Cic. Rep. 2, 22: des organisations politiques.    - haec eadem est nostrae rationis regio et via, Cic. Verr. 5, 181: voilà également la direction et la voie (**de mon système, de mon plan de vie**), que ma vie se propose.    - eadem ratione, Cic. Cat. 3, 11: de la même manière.    - eadem ratione, qua pridie... Caes. BG. 5, 40, 3: de la même manière que la veille.    - longe alia ratione... atque... Caes. BG. 7, 14, 2: d'une tout autre manière que...    - omni ratione, Caes. BC. 1, 65, 5: par tous les moyens.    - nulla ratione, Caes. BC. 1, 70: par aucun moyen, cf. Caes. BC 3, 85, 2 ; Cic. Balb. 62.    - quibus rationibus, Caes. BC. 3, 83, 4: par quels moyens, cf. Caes. BC. 3, 18; 3, 58; Cic. CM 6 ; etc.    - honestis rationibus, Cic. R. Post. 38: par des moyens honorables. [st1]9 [-] évaluation de ce que comporte, de ce qu'embrasse une chose: son champ, son domaine, sa sphère, son cadre; parti (politique).    - in rationem utilitatis cadere, Cic. Off. 1, 9: rentrer dans le calcul de l'utile = se rapporter à l'utile, au domaine, au chapitre de l'utile.    - haec res non solum ex domestica est ratione, attingit etiam bellicam, Cic. Off. 1, 76: cet acte n'est pas seulement de l'ordre des faits civils, il touche aussi à l'ordre des faits guerriers.    - in dissimili ratione, Cic. Cat. 2, 9: dans une autre sphère, dans un ordre de choses différent.    - in eam rationem loqui, Cic. Verr. 1, 69, parler dans cet ordre d'idées, dans ce sens.    - epistolis tuis in eamdem rationem scriptis, Cic. Att. 1, 11, 1: tes lettres étant écrites dans le même sens.    - popularis ratio, Cic. Sest. 101: démocratie, parti démocratique, cf. Cic. Balb. 58. [st1]10 [-] faculté de calculer, de raisonner, raison, jugement, intelligence; manière de faire raisonnable, judicieuse.    - homo, quod rationis est particeps, Cic. Off. 1, 11: l'homme, parce qu'il a en partage la raison.    - recta ratio, absoluta ratio, Cic. Tusc 4, 34; 5, 39: droite raison, raison parfaite.    - minari ratio non erat, Cic Verr. pr. 24: il n'était pas raisonnable de menacer.    - nulla ratio est amittere... Cic. Caec. 15: ce n'est pas du tout raisonnable de laisser échapper...    - ratione voluptatem sequi, Cic. Fin. 1, 32: rechercher le plaisir judicieusement.    - ratione facere, Cic. Att. 12, 4, 3: agir judicieusement.    - intervallis pro rata parte ratione distinctis, Cic. Rep. 6, 18: avec des intervalles calculés suivant des proportions judicieuses.    - declinatio, cum ratione fiet... Cic. Tusc. 4, 13: quand on se détournera du mal par des moyens raisonnables... [st1]11 [-] explication qui rend compte d'une chose, explication, raison.    - causa et ratio efficiens magnos viros, Cic. Off. 1, 67: la cause et la raison qui produisent les grandes âmes.    - quorum omnium causas si a Chrysippo quaeram, numquam illa dicet facta fortuito naturalemque rationem omnium reddet, Cic. Div. 2, 61: si je demande à Chrysippe la cause de tous ces phénomènes, jamais il ne dira qu'ils sont l'effet du hasard, il donnera de tous une explication naturelle.    - quorum omnium una ratio est, Cic. Div. 2, 60: pour tous ces phénomènes, il n'y a qu'une seule explication.    - tempestates saepe improviso nulla ex certa ratione, obscura aliqua ex causa concitantur, Cic. Mur 36: les tempêtes souvent s'élèvent à l'improviste sans que rien de précis les explique, par on ne sait quelle cause obscure.    - facti si non bonam, at aliquam rationem adferre, Cic. Verr. 3, 195: donner d'une action une raison sinon bonne du moins existante.    - mei consilii causa ratioque, Cic. Caecil. 1: la cause et la raison de ma détermination. [st1]12 [-] raison, considération, raisonnement; argumentation; ce qui est fondé sur la raison.    - aliquid confirmare argumentis ac rationibus, Cic. de Or. 2, 80: prouver qqch par des arguments et des raisonnements, cf. Cic. Or. 44.    - rationibus conquisitis, Cic. Fin. 1, 31: avec des considérations bien choisies, cf. Cic. Tusc. 1, 116, Rep. 1, 4, etc.    - bonae tuae istae rationes, Ter. Ad. 836: ces belles considérations que tu débites.    - causae ratio, Cic. Inv. 1, 18: le raisonnement sur lequel repose une cause.    - nihil rationis adfers, quamobrem adimi civitas possit, Cic. Caec. 96: tu n'apportes aucune raison qui justifie qu'on puisse enlever le droit de cité, cf. Cic. Verr. 2, 115.    - rationem concludere, Cic. Nat. 2, 22: conclure un raisonnement, cf. Cic. Nat. 3, 23; Div. 2, 25; etc.    - necessaria mathematicorum ratione concludere, Cic. Fin. 5, 9: arriver à des conclusions par la rigueur d'un raisonnement mathématique.    - quae ratione docentur et via, Cic. Or. 116, ce que l'on enseigne d'une façon rationnelle et méthodique, cf. Cic. Or. 10; Fin 1, 29.    - ratione et numero moveri, Cic. Nat. 2, 43: avoir des mouvements rationnels et rythmés. [st1]13 [-] théorie, principes théoriques, doctrine, système scientifique, art.    - sine ulla arte aut ratione, quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava, dijudicant, Cic. de Or. 3, 195: sans posséder aucune science particulière, aucune connaissance théorique, ils savent discerner dans les réalisations des sciences et des théories ce qui est bien et mal.    - de ratione Latine loquendi scripsit, Cic. Br. 253: il écrivit sur la théorie du pur langage latin.    - rei militaris ratio et ordo, Caes. BG. 2, 22, 1: les règles théoriques et le dispositif que fixe l'art militaire, cf. Caes. BG 4, 23, 5.    - ratio atque usus belli, Caes. BG. 4, 1, 6: la théorie et la pratique de la guerre, cf. Cic. de Or. 3, 80.    - Epicuri ratio, Cic. Fin. 1, 13: la théorie d'Epicure.    - Cynicorum ratio, Cic. Off. 1, 148: la doctrine des Cyniques.    - (si est in me) hujus rei ratio aliqua, Cic. Arch. 1: si j'ai en la matière quelques connaissances théoriques.    - mea sic est ratio, Ter. Ad. 60: voici ma théorie, ma doctrine, cf. Cic. Fin. 5, 12; Tusc. 5, 108, etc.    - oratio quidem ipsa propria est hujus unius rationis, de qua quaerimus, Cic. de Or, 1, 49: en tout cas le style lui-même appartient uniquement à cet art sur lequel porte notre enquête.    - ratio dicendi: (souvent) art oratoire, cf. Cic. de Or. 1, 4 ; 1, 12, etc.
    * * *
    rătĭo, ōnis, f. [reor, ratus]    - voir l'article ratio de Gaffiot. [st1]1 [-] calcul.    - digitis rationem computare, Plaut. Mil. 204: compter sur ses doigts.    - rationem puta, Plaut. Most. 297: compte, calcule.    - ratione inita, Caes. BG. 7, 71, 4: le calcul fait, tout compte fait.    - au fig. vix ratio iniri potest... Caes. BG. 7, 24, 4 ; Liv. 29, 17, 19: c'est à peine possible de calculer (de déterminer)...    - au fig. subducta utilitatis ratione, Cic. Fin. 2, 78: en faisant le calcul de l'intérêt.    - rationem ducere, Cic. Verr. 2, 129: calculer, supputer.    - au plur. rationibus subductis, Cic. Fam. 1, 9, 10: après avoir établi mes calculs.    - au fig. periculi sui rationes, Cic. Verr. 5, 105: les calculs de ses risques. [st1]2 [-] résultat du calcul, évaluation, chiffre.    - istaec ratio maxumast, Plaut. Trin. 413: c'est là le plus gros chiffre.    - ad mensurae exiguam rationem, Cic. Verr. 3, 215: selon une faible évaluation de la mesure, selon une mesure chichement établie.    - ad nostrorum annalium rationem, Cic. Br. 49: par rapport à l'évaluation de nos annales, par rapport au chiffre de nos années d'existence historique (cf. ut populi Romani aetas est, Cic. Br. 39: par rapport à l'âge du peuple romain).    - pro ratione pecuniae, Cic. Att. 6, 35: vu l'évaluation de la somme, vu le chiffre.    - au fig. ad meam rationem, Cic. Verr. 4, 13: par rapport à moi.    - ad antiquae religionis rationem, Cic. Verr. 4, 10, par rapport aux scrupules d'autrefois. [st1]3 [-] compte (au pr. et au fig.)    - putatur ratio cum argentario... Plaut. Aul. 527: on fait le compte avec le banquier...    - ubi disputatast ratio cum argentario, Plaut. Aul. 528: quand on s'est mis d'accord sur le compte avec le banquier.    - ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael.: les recettes et les dépenses, la balance.    - ratio accepti atque expensi, Plaut.: les recettes et les dépenses, la balance.    - bene ratio accepti atque expensi inter nos convenit, Plaut. Most. 304: nous avons des comptes de recettes et dépenses qui se balancent exactement.    - ut par sit ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael. 59: pour que la balance soit égale entre le reçu et le donné.    - rationem et numerum habere, Cic. Verr. 5, 71: avoir le compte et le chiffre exacts.    - rationem habere + gén. ou ut + subj.: tenir compte de, se soucier de, se rendre compte de, prendre en compte.    - ejus absentis rationem habere, Caes. BC. 1: tenir compte de son absence.    - habere rationem posteritatis, Caes. BC. 1, 13: tenir compte de l'avenir.    - salutis suae rationem ducere, Cic.: tenir compte de son salut, songer à son salut.    - habebant rationem quotidie piratarum, Cic. Verr. 5, 71: ils tenaient un compte journalier des pirates, cf. Caes. BG. 6, 19, 2.    - habenda ratio est ut... Cic. Lael. 24, 89: il faut prendre soin de...    - avec sub. inter. habeo rationem quid a populo Romano acceperim, Cic. Verr. 2, 5, 14 § 36: je me rends compte de ce que j'ai reçu du peuple romain.    - neque illud rationis habuisti, eam provinciam ad summam stultitiam venisse, Cic. Verr. 2, 5, 15: et tu ne t'es pas rendu compte que cette fonction était tombée sur le plus fou des hommes.    - quibus in tabulis nominatim ratio confecta erat, qui numerus domo exisset, Caes. BG. 1, 29, 1: sur ces registres était consigné un compte nominatif de tous ceux qui avaient émigré, cf. Cic. Phil. 5, 16.    - rationem reddere, Plaut. Men. 206; Cic. Verr. 4. 140: rendre un compte, remettre un compte.    - quattuor minae periere, ut ratio redditur, Plaut. Men. 1, 3, 23: les quatre mines sont perdues quand on fait le compte.    - rationem referre, Cic. Verr. 1, 98: rendre un compte, remettre un compte.    - pecuniam in rationem inducere, Cic. Verr. 1, 106: porter une somme en compte.    - septem millia. Py. tantum esse oportet: recte rationem tenes, Plaut. Mil. 1, 1, 47: sept mille. Py. ça doit être tout: tu comptes bien.    - grandem (pecuniam) quemadmodum in rationem inducerent, non videbant, Cic. Verr. 2, 1, 41, 106: ils ne voyaient pas de quelle manière ils pourraient porter en compte une somme considérable.    - digitis rationem computare, Plaut. Mil.: compter sur ses doigts.    - au plur. rationes referre, Cic. Fam. 5, 20, 1; rationes conferre, Cic. Fam. 5, 20, 2 ; rationes conficere, Cic. Att. 6, 7, 2: rendre, remettre des comptes; les rapprocher, les collationner, les dresser; les arrêter d'une manière définitive.    - rationes deponere, Cic. Fam. 5, 20, 2 ; rationes relinquere, Cic. Att. 6, 7, 2: déposer ses comptes (en parl. du magistrat qui quitte sa prov.), les laisser (dans les deux principales villes de la province, Cic. Fam. 5, 20, 2).    - rationes totidem verbis referre ad aerarium, Cic. Fam. 5, 20, 2: remettre au trésor une copie textuelle de ses comptes.    - rationes societatis, Cic. Quinct. 19: les comptes d'une société.    - au fig. rationem reddere alicujus rei, Cic. Caec. 28: rendre compte de qqch.    - rationem reddere de aliqua re, Cic. Verr. 4, 141: rendre compte de qqch.    - uter igitur facilius suae sententiae rationem redderet, isne qui... an ille qui...? Cic. Clu.: qui donc rendrait plus facilement compte de son vote, celui qui... ou celui qui...?    - tibi ego rationem reddam? Plaut. Aul. 1, 1, 6: faut-il que je te rende des comptes?    - ab aliquo rationem reposcere, Caes. BG. 5, 30, 2: réclamer des comptes à qqn.    - ut habere rationem possis, quo loco me... convenias, Cic. Fam. 3, 6, 6: pour que tu puisses calculer l'endroit où me joindre...    - clarorum virorum non minus otii quam negotii rationem exstare oportere, Cic. Planc. 66: (ce mot de Caton) que les grands hommes doivent produire le compte (la justification) aussi bien de leurs loisirs que de leurs occupations.    - petitionis tuae ratio mihi semper fuit explorata, Cic. Fam. 15, 13, 1: j'ai toujours considéré le compte de ta candidature comme réglé (le succès assuré).    - non habet explicatam aut exploratam rationem salutis suae, Cic. Fam. 6, 1: l'affaire de son salut n'est pas mise au net pour lui ni assurée.    - corporis bona facilem quamdam rationem habere censebant, Cic. Fin. 4, 19: les biens du corps, selon eux, comportaient un règlement facile (question facile à résoudre). [st1]4 [-] registre, rôle.    - ratio carceris, Cic. Verr. 5, 147: le registre d'écrou.    - rationes imperii, Suet. Calig. 16.: les comptes de l'empire. [st1]5 [-] compte des opérations que l'on fait avec qqn, relations commerciales, d'intérêts; affaires, intérêts.    - magnae pecuniae rationem habere cum aliquo, Cic. Verr. 2, 187: être en compte avec qqn pour des sommes importantes.    - istos inter se non res, non ratio conjunxit, Cic. Verr. 3, 22: ces individus furent unis entre eux non point par les affaires, non point par les comptes.    - cf. Cic. Verr. 2. 172; 5, 8 ; Plaut. Amp. 4; Plaut. Ps. 626.    - de tota illa ratione atque re Gallicana, Cic. Quinct. 15: sur tout ce qui concernait ces opérations et ces propriétés de Gaule.    - omnes, quibuscum ratio huic aut est aut fuit, Cic. Quinct. 75: tous ceux avec qui il est ou a été en relations d'affaires.    - quae ratio tibi cum eo intercesserat? Cic. Com. 41: quel compte était intervenu entre lui et toi? cf. Cic. Verr. 2, 188.    - magnā ratione cum aliquo contractā, Cic. Sull. 56: un grand compte étant à régler avec qqn.    - haec ratio pecuniarum, Cic. Pomp. 19: ces comptes d'argent, ce mouvement d'argent.    - au fig. agricolae habent rationem cum terra, Cic. CM 51: les laboureurs sont en affaires avec le sol, ont affaire au sol.    - cum omnibus Musis rationem habere, Cic. Att. 2, 5, 2: nouer des relations, entrer en commerce avec toutes les Muses.    - pacis quae potest esse cum eo ratio? Cic. Phil. 4, 14: quels rapports la paix peut-elle avoir avec lui?    - publicani suas rationes et copias in illam provinciam contulerunt, Cic. Pomp. 17: les publicains ont transporté dans cette province leurs intérêts et leurs ressources.    - non est alienum meis rationibus istum... reservari, Cic. Verr. 5, 173: il n'est pas contraire à mes intérêts que cet homme soit réservé à... ; cf. Cic. Fam. 3, 10, 5. [st1]6 [-] calcul, compte, considération, égard.    - rationem alicujus rei ducere, Cic. Amer. 128: tenir compte de qqch, cf. Cic. Caecil. 16 ; Quinct. 53 ; Fam. 7, 3, 1.    - duxi meam rationem, Cic. Att. 8, 11 D, 7: j'ai tenu compte de moi, de mes intérêts, cf. Cic. Verr. 1, 126.    - valetudinis, rei familiaris habere rationem, Cic. Fin. 5, 48: tenir compte de sa santé, de son patrimoine.    - habuit victoriae rationem, habuit humanitatis, Cic. Verr. 4, 120: il tint compte de.. = il fit la part de la victoire, la part de l'humanité.    - sauciorum et aegrorum habitā ratione, Caes. BC. 3, 75, 1: en tenant compte des..., en ayant égard aux blessés et aux malades.    - hanc rationem habere, Cic. Verr. 5, 101 = hujus rei rationem: tenir compte de cela, réfléchir à cela.    - habeo rationem quid... acceperim, Cic. Verr. 5, 36: je me rends compte de la mission que j'ai reçue...    - neque illud rationis habuisti + prop. inf. Cic. Verr. 5, 38: tu n'as pas pris en considération que..., cf. Cic. Verr. 2, 70.    - habuisti rationem, ut mihi consuleres, Cic. Fam. 3, 5, 1: tu as pris en considération (de veiller à mes intérêts) le soin de mes intérêts.    - occurrebat illa ratio: quid Cleomene fiet? Cic. Verr. 5, 104: à sa pensée se présentait ce calcul (ces considérations, réflexions): quel sera le sort de Cléomène?    - similis ratio pudoris, Cic. Caec. 77: la même considération de pudeur.    - praecipere tempestatum rationem et praedonum et locorum, Cic. Mur. 4: enseigner la considération de = recommander d'avoir égard aux tempêtes, aux pirates, aux passages dangereux.    - propter rationem brevitatis, Cic. Verr. 1, 103: en considération de la brièveté.    - propter aerariam rationem, Cic. Quinct. 17: parce qu'il fallait tenir compte de la monnaie (de la différence des monnaies). [st1]7 [-] système, procédé, méthode, plan...    - tua ratio est, ut... Cic. Verr. pr. 34: ta méthode est de..., cf. Cic. de Or. 2, 292.    - inita ratio est, ut... Cic. Rep. 2, 61: on inaugura un nouveau système, à savoir...    - reperta est eadem istius ratio in praesidiis, quae in classibus, Cic. Verr. 5, 87: son système se retrouva le même en fait de garnisons qu'en fait de flottes.    - haec in philosophia ratio contra omnia disserendi, Cic. Nat. 1, 11: cette méthode philosophique d'argumenter contre tout.    - vitae meae rationes ab ineunte aetate susceptae, Cic. Pomp. 1: le plan de conduite que j'ai adopté depuis ma jeunesse.    - novae bellandi rationes, Caes. BC. 3, 50, 1: de nouvelles méthodes de guerroyer.    - magis decernendi ratio quam decertandi fortitudo, Cic. Off. 1, 80: ** la méthode qui consiste à trancher (un conflit)** = le règlement concerté plutôt que le courage placé dans un combat.    - ratio inveniendi officii, Cic. Off. 1, 107 (= inventio officii): la découverte du devoir.    - quae omnia perfacilem rationem habent reprehendendi, Cic. Col. 62: tout cela comporte une critique très facile.    - ratio rogandi, Cic. Inv. 52: le procédé de l'interrogation, l'interrogation.    - ratio disserendi, Cic. Br. 120: l'art d'argumenter, la dialectique.    - praecipiendi ratio, Cic. Q. 1, 1, 18: le ton du précepte. [st1]8 [-] évaluation d'une chose: système, manière d'être, aspect, état, disposition, régime...    - cum duplex ratio sit orationis, Cic. Off. 2, 48: comme la parole (l'éloquence) a deux formes.    - judicia, quorum ratio duplex est, Cic. Off. 2, 49: les affaires judiciaires qui ont une double modalité (l'accusation, la défense), cf. Cic. Off. 2, 52.    - explicare rationes rerum civilium, Cic. Rep. 1, 13: exposer les systèmes, les organisations, les régimes politiques.    - ratio comitiorum, Cic. Mur. 35: le régime des comices, des élections.    - propter rationem Gallici belli, Cic. Prov. 19: à cause du caractère particulier de la guerre contre les Gaulois.    - tripartita ab iis inducitur ratio bonorum, Cic. Ac. 1, 21: ils présentent trois espèces de biens.    - castrensis ratio, Cic. Col. 11: la manière des camps, la vie des camps.    - ad novos casus temporum novorum consiliorum rationes accommodare, Cic. Pomp. 60: à des conjonctures nouvelles approprier un système de mesures nouvelles.    - hoc genus inest in ratione rerum, Cic. de Or. 2, 47: ce genre est dans la nature des choses.    - rerum ratio, verborum ratio, Cic. de Or. 2, 63: l'économie des faits, des mots, disposition des faits, des mots.    - mentis ratio perfecta, Cic. Fin. 5, 40: un parfait état de l'intelligence.    - ratio atque inclinatio temporum, Cic. Verr. 5, 177: l'état des circonstances et le sens où elles inclinent.    - mei rationem officii confido esse persolutam, Cic. Verr. 5, 177, j'ai la conviction que tout ce que comporte mon devoir est accompli.    - quemadmodum esset ei ratio totius belli descripta, edocui, Cic. Cat. 2, 13: j'ai montré comment le plan de toute la guerre était arrêté pour lui.    - ratio ordoque agminis, Caes. BG. 2, 19, 1: la disposition et l'ordre de la colonne.    - rationem pontis hanc instituit, Caes. BG. 4, 17, 3: il fixa pour le pont la disposition suivante.    - instituta ratio, Cic. Or. 162: plan fixé.    - ratio judiciorum, Cic Br. 306: organisation, fonctionnement des tribunaux.    - ratio rerum civilium, Cic. Rep. 2, 52: une organisation politique.    - rationes civitatum, Cic. Rep. 2, 22: des organisations politiques.    - haec eadem est nostrae rationis regio et via, Cic. Verr. 5, 181: voilà également la direction et la voie (**de mon système, de mon plan de vie**), que ma vie se propose.    - eadem ratione, Cic. Cat. 3, 11: de la même manière.    - eadem ratione, qua pridie... Caes. BG. 5, 40, 3: de la même manière que la veille.    - longe alia ratione... atque... Caes. BG. 7, 14, 2: d'une tout autre manière que...    - omni ratione, Caes. BC. 1, 65, 5: par tous les moyens.    - nulla ratione, Caes. BC. 1, 70: par aucun moyen, cf. Caes. BC 3, 85, 2 ; Cic. Balb. 62.    - quibus rationibus, Caes. BC. 3, 83, 4: par quels moyens, cf. Caes. BC. 3, 18; 3, 58; Cic. CM 6 ; etc.    - honestis rationibus, Cic. R. Post. 38: par des moyens honorables. [st1]9 [-] évaluation de ce que comporte, de ce qu'embrasse une chose: son champ, son domaine, sa sphère, son cadre; parti (politique).    - in rationem utilitatis cadere, Cic. Off. 1, 9: rentrer dans le calcul de l'utile = se rapporter à l'utile, au domaine, au chapitre de l'utile.    - haec res non solum ex domestica est ratione, attingit etiam bellicam, Cic. Off. 1, 76: cet acte n'est pas seulement de l'ordre des faits civils, il touche aussi à l'ordre des faits guerriers.    - in dissimili ratione, Cic. Cat. 2, 9: dans une autre sphère, dans un ordre de choses différent.    - in eam rationem loqui, Cic. Verr. 1, 69, parler dans cet ordre d'idées, dans ce sens.    - epistolis tuis in eamdem rationem scriptis, Cic. Att. 1, 11, 1: tes lettres étant écrites dans le même sens.    - popularis ratio, Cic. Sest. 101: démocratie, parti démocratique, cf. Cic. Balb. 58. [st1]10 [-] faculté de calculer, de raisonner, raison, jugement, intelligence; manière de faire raisonnable, judicieuse.    - homo, quod rationis est particeps, Cic. Off. 1, 11: l'homme, parce qu'il a en partage la raison.    - recta ratio, absoluta ratio, Cic. Tusc 4, 34; 5, 39: droite raison, raison parfaite.    - minari ratio non erat, Cic Verr. pr. 24: il n'était pas raisonnable de menacer.    - nulla ratio est amittere... Cic. Caec. 15: ce n'est pas du tout raisonnable de laisser échapper...    - ratione voluptatem sequi, Cic. Fin. 1, 32: rechercher le plaisir judicieusement.    - ratione facere, Cic. Att. 12, 4, 3: agir judicieusement.    - intervallis pro rata parte ratione distinctis, Cic. Rep. 6, 18: avec des intervalles calculés suivant des proportions judicieuses.    - declinatio, cum ratione fiet... Cic. Tusc. 4, 13: quand on se détournera du mal par des moyens raisonnables... [st1]11 [-] explication qui rend compte d'une chose, explication, raison.    - causa et ratio efficiens magnos viros, Cic. Off. 1, 67: la cause et la raison qui produisent les grandes âmes.    - quorum omnium causas si a Chrysippo quaeram, numquam illa dicet facta fortuito naturalemque rationem omnium reddet, Cic. Div. 2, 61: si je demande à Chrysippe la cause de tous ces phénomènes, jamais il ne dira qu'ils sont l'effet du hasard, il donnera de tous une explication naturelle.    - quorum omnium una ratio est, Cic. Div. 2, 60: pour tous ces phénomènes, il n'y a qu'une seule explication.    - tempestates saepe improviso nulla ex certa ratione, obscura aliqua ex causa concitantur, Cic. Mur 36: les tempêtes souvent s'élèvent à l'improviste sans que rien de précis les explique, par on ne sait quelle cause obscure.    - facti si non bonam, at aliquam rationem adferre, Cic. Verr. 3, 195: donner d'une action une raison sinon bonne du moins existante.    - mei consilii causa ratioque, Cic. Caecil. 1: la cause et la raison de ma détermination. [st1]12 [-] raison, considération, raisonnement; argumentation; ce qui est fondé sur la raison.    - aliquid confirmare argumentis ac rationibus, Cic. de Or. 2, 80: prouver qqch par des arguments et des raisonnements, cf. Cic. Or. 44.    - rationibus conquisitis, Cic. Fin. 1, 31: avec des considérations bien choisies, cf. Cic. Tusc. 1, 116, Rep. 1, 4, etc.    - bonae tuae istae rationes, Ter. Ad. 836: ces belles considérations que tu débites.    - causae ratio, Cic. Inv. 1, 18: le raisonnement sur lequel repose une cause.    - nihil rationis adfers, quamobrem adimi civitas possit, Cic. Caec. 96: tu n'apportes aucune raison qui justifie qu'on puisse enlever le droit de cité, cf. Cic. Verr. 2, 115.    - rationem concludere, Cic. Nat. 2, 22: conclure un raisonnement, cf. Cic. Nat. 3, 23; Div. 2, 25; etc.    - necessaria mathematicorum ratione concludere, Cic. Fin. 5, 9: arriver à des conclusions par la rigueur d'un raisonnement mathématique.    - quae ratione docentur et via, Cic. Or. 116, ce que l'on enseigne d'une façon rationnelle et méthodique, cf. Cic. Or. 10; Fin 1, 29.    - ratione et numero moveri, Cic. Nat. 2, 43: avoir des mouvements rationnels et rythmés. [st1]13 [-] théorie, principes théoriques, doctrine, système scientifique, art.    - sine ulla arte aut ratione, quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava, dijudicant, Cic. de Or. 3, 195: sans posséder aucune science particulière, aucune connaissance théorique, ils savent discerner dans les réalisations des sciences et des théories ce qui est bien et mal.    - de ratione Latine loquendi scripsit, Cic. Br. 253: il écrivit sur la théorie du pur langage latin.    - rei militaris ratio et ordo, Caes. BG. 2, 22, 1: les règles théoriques et le dispositif que fixe l'art militaire, cf. Caes. BG 4, 23, 5.    - ratio atque usus belli, Caes. BG. 4, 1, 6: la théorie et la pratique de la guerre, cf. Cic. de Or. 3, 80.    - Epicuri ratio, Cic. Fin. 1, 13: la théorie d'Epicure.    - Cynicorum ratio, Cic. Off. 1, 148: la doctrine des Cyniques.    - (si est in me) hujus rei ratio aliqua, Cic. Arch. 1: si j'ai en la matière quelques connaissances théoriques.    - mea sic est ratio, Ter. Ad. 60: voici ma théorie, ma doctrine, cf. Cic. Fin. 5, 12; Tusc. 5, 108, etc.    - oratio quidem ipsa propria est hujus unius rationis, de qua quaerimus, Cic. de Or, 1, 49: en tout cas le style lui-même appartient uniquement à cet art sur lequel porte notre enquête.    - ratio dicendi: (souvent) art oratoire, cf. Cic. de Or. 1, 4 ; 1, 12, etc.
    * * *
        Ratio, rationis, f. g. A supino Ratum. Cic. Raison.
    \
        Homines rationis egentes. Ouid. Desraisonnables.
    \
        Habenda est ratio rei familiaris. Cic. Il fault avoir esgard aux affaires domestiques, ou prendre garde.
    \
        Morum quidem in his haud dubie prior ratio est. Quintil. C'est le premier et principal esgard qu'il fault avoir.
    \
        Rationem commodi ducere. Cic. Avoir esgard à son prouffit.
    \
        Neque illud rationis habuisti, si forte expergefacere te posses. Cic. Tu n'as pas eu cest advisement.
    \
        Rationem habere cum aliquo. Cic. Avoir à faire avec luy.
    \
        Habent rationem cum terra. Cic. Ils labourent la terre, Ils ont à faire avec la terre.
    \
        Cum omnibus Musis rationem habere cogito. Cic. Je me delibere de me mettre du tout à l'estude.
    \
        Propter rationem belli quinque dies moratus. Cic. A cause de la guerre.
    \
        Quantum belli ratio postulabat. Caesar. L'estat.
    \
        Minari diuisoribus ratio non erat. Cic. Il n'y avoit point de cause, ne de raison.
    \
        Tenuissimo solo vitiarium facere minime rationis est. Colum. Il n'y a point de raison.
    \
        Operta ratio. Ouid. Obscure et difficile.
    \
        Rationem ostendam, qua tanta ista fugiatis. Sallustius. Le moyen, La maniere.
    \
        Negat se alia ratione facturum. Cic. Autrement.
    \
        Multis rationibus prouisum. Cic. En beaucoup de manieres.
    \
        Ad nostrorum temporum rationem vetus. Cic. A la comparaison.
    \
        A quo mea longissime ratio, voluntasque abhorrebat. Cic. Ma fantasie, conseil et advis, Entreprinse.
    \
        Tua ratio est vt secundum binos ludos mihi respondere incipias. Cic. Ta deliberation et entreprinse est que, etc.
    \
        Mea est sic ratio, et sic animum induco meum. Terent. J'ay ceste fantasie, et suis de cest advis que, etc. Je fay mon compte que, etc.
    \
        Vestram nequeo mirari satis rationem. Terentius. Je ne me scauroye assez esbahir de vostre maniere de faire.
    \
        Augere rem bonis et honestis rationibus. Cic. Augmenter ses biens par bons et honnestes moyens.
    \
        Dicere rationem. Plautus. Dire pourquoy, ou la raison.
    \
        Dicere bona ratione. Plaut. A la bonne foy.
    \
        Vt rationem te dictare intelligo. Plaut. A ton compte.
    \
        Ad rationem antiquae religionis exquirere facta alicuius. Cic. Selon la reigle.
    \
        Facere ratione. Cic. Faire quelque chose pour cause.
    \
        Mala ratione facere rem. Horat. S'enrichir par mauvais moyens et illicites.
    \
        Improba nauigii ratio tum caeca iacebat. Lucret. On ignoroit, et ne tenoit on compte de la maniere de naviger, On ne scavoit encore que c'estoit.
    \
        Inire rationem. Terent. Trouver moyen.
    \
        Ratione aliquid inire. Terent. Penser à quelque chose, et y regarder devant que de la commencer.
    \
        Ratione bene subducta esse ad vitam. Terentius, Nunquam ita quisquam bene subducta ratione ad vitam fuit, Quin, etc. Jamais personne n'advisa si bien à sa vie, Jamais personne ne fut si advisé, que, etc.
    \
        Ratio, Compte qu'on fait de quelque chose que ce soit.
    \
        Supputatur ratio cum argentario. Plautus. On fait compte avec, etc.
    \
        Eratosthenis ratione. Plin. Selon que compte Eratosthenes.
    \
        Is calculus quem posuimus, Graecini rationem continet. Colum. Ce compte que nous venons de faire est celuy de Grecin.
    \
        Imposito calculo perfecti operis rationem computant. Colum. Ils jectent et comptent combien a cousté l'edifice à faire.
    \
        Conficere rationem. Cic. Faire registres de ce qui a esté faict.
    \
        Habeo rationem quid a Pop. Romano acceperim. Cic. J'ay esgard, etc.
    \
        Inferre rationibus. Sueton. Mettre, coucher, ou escrire parmi ses comptes.
    \
        Rationem cum Orco ponere. Varro. Se deliberer de mourir.
    \
        Putare rationes cum aliquo. Cic. Rendre ou ouir un compte, Compter avec aucun.
    \
        Putare rationem vinariam, frumentariam, argentariam, etc. Cato. Ouir le compte du vin, etc.
    \
        Rationes ad aerarium et Quaestores et Imperatores exercituum ex prouinciis decedentes referre dicebantur. Cic. Rendre leurs comptes.
    \
        Rationem vitae et magistratus gesti reposcere. Cic. Demander compte de son administration.
    \
        Rationibus referre. Tranquillus. En tenir compte et faire recepte.
    \
        Rationes Galliae procurare. Plin. Gouverner la France et l'administrer.
    \
        Pro ratione fructuum. Cato. Selon la quantité des fruicts.

    Dictionarium latinogallicum > ratio

  • 10 acta fori

    ăgo, egi, actum, 3, v. a. (axim = egerim, Pac. ap. Non. 505, 22; Paul. ex Fest. s. v. axitiosi, p. 3 Mull.;

    axit = egerit,

    Paul. Diac. 3, 3;

    AGIER = agi,

    Cic. Off. 3, 15;

    agentum = agentium,

    Vulc. Gall. Av. Cass. 4, 6) [cf. agô; Sanscr. ag, aghami = to go, to drive; agmas = way, train = ogmos; agis = race, contest = agôn; perh. also Germ. jagen, to drive, to hunt], to put in motion, to move (syn.: agitare, pellere, urgere).
    I.
    Lit.
    A.
    Of cattle and other animals, to lead, drive.
    a.
    Absol.: agas asellum, Seip. ap. Cic. de Or. 2, 64, 258:

    jumenta agebat,

    Liv. 1, 48:

    capellas ago,

    Verg. E. 1, 13:

    Pars quia non veniant pecudes, sed agantur, ab actu etc.,

    Ov. F. 1, 323:

    caballum,

    Hor. Ep. 1, 18, 36.—
    b.
    With acc. of place, prep., sup., or inf.:

    agere bovem Romam,

    Curt. 1, 45:

    equum in hostem,

    id. 7, 4:

    Germani in amnem aguntur,

    Tac. H. 5, 21:

    acto ad vallum equo,

    id. A. 2, 13:

    pecora per calles,

    Curt. 7, 11:

    per devia rura capellas,

    Ov. M. 1, 676:

    pecus pastum,

    Varr. L. L. 6, 41, p. 88 Mull.:

    capellas potum age,

    Verg. E. 9, 23:

    pecus egit altos Visere montes,

    Hor. C. 1, 2, 7.—
    B.
    Of men, to drive, lead, conduct, impel.
    a.
    Absol.:

    agmen agens equitum,

    Verg. A. 7, 804.—
    b.
    With prep., abl., or inf.:

    vinctum ante se Thyum agebat,

    Nep. Dat. 3:

    agitur praeceps exercitus Lydorum in populos,

    Sil. 4, 720:

    (adulteram) maritus per omnem vicum verbere agit,

    Tac. G. 19; Suet. Calig. 27:

    captivos prae se agentes,

    Curt. 7, 6; Liv. 23, 1:

    acti ante suum quisque praedonem catenati,

    Quint. 8, 3, 69:

    captivos sub curribus agere,

    Mart. 8, 26:

    agimur auguriis quaerere exilia,

    Verg. A. 3, 5;

    and simple for comp.: multis milibus armatorum actis ex ea regione = coactis,

    Liv. 44, 31.— In prose: agi, to be led, to march, to go:

    quo multitudo omnis consternata agebatur,

    Liv. 10, 29: si citius agi vellet agmen, that the army would move, or march on quicker, id. 2, 58:

    raptim agmine acto,

    id. 6, 28; so id. 23, 36; 25, 9.— Trop.:

    egit sol hiemem sub terras,

    Verg. G. 4, 51:

    poemata dulcia sunto Et quocumque volent animum auditoris agunto,

    lead the mind, Hor. A. P. 100. —Hence, poet.: se agere, to betake one's self, i. e. to go, to come (in Plaut. very freq.;

    also in Ter., Verg., etc.): quo agis te?

    where are you going? Plaut. Am. 1, 1, 294:

    unde agis te?

    id. Most. 1, 4, 28; so id. ib. 3, 1, 31; id. Mil. 3, 2, 49; id. Poen. 1, 2, 120; id. Pers. 4, 3, 13; id. Trin. 4, 3, 71:

    quo hinc te agis?

    where are you going, Ter. And. 4, 2, 25:

    Ecce gubernator sese Palinurus agebat,

    was moving along, Verg. A. 6, 337:

    Aeneas se matutinus agebat,

    id. ib. 8, 465:

    is enim se primus agebat,

    for he strode on in front, id. ib. 9, 696.—Also without se:

    Et tu, unde agis?

    Plaut. Bacch. 5, 1, 20:

    Quo agis?

    id. Pers. 2, 2, 34:

    Huc age,

    Tib. 2, 5, 2 (unless age is here to be taken with veni at the end of the line).—
    C.
    To drive or carry off (animals or men), to steal, rob, plunder (usually abigere):

    Et redigunt actos in sua rura boves,

    Ov. F. 3, 64.—So esp. freq. of men or animals taken as booty in war, while ferre is used of portable things; hence, ferre et agere (as in Gr. agein kai pherein, Hom. Il. 5, 484; and reversed, pherein kai agein, in Hdt. and Xen.; cf.:

    rapiunt feruntque,

    Verg. A. 2, 374:

    rapere et auferre,

    Cic. Off. 1, 14), in gen., to rob, to plunder: res sociorum ferri agique vidit, Liv. 22, 3:

    ut ferri agique res suas viderunt,

    id. 38, 15; so id. 3, 37;

    so also: rapere agereque: ut ex alieno agro raperent agerentque,

    Liv. 22, 1, 2; but portari atque agi means to bear and carry, to bring together, in Caes. B. C. 2, 29 (as pherein kai agein in Plat. Phaedr. 279, C):

    ne pulcram praedam agat,

    Plaut. Aul. 4, 2, 3:

    urbes, agros vastare, praedas agere,

    Sall. J. 20, 8; 32, 3:

    pecoris et mancipiorum praedas,

    id. ib. 44, 5;

    so eccl. Lat.: agere praedas de aliquo,

    Vulg. Jud. 9, 16; ib. 1 Reg. 27, 8; cf. Gron. Obs. 3, 22, 633.—
    D.
    To chase, pursue, press animals or men, to drive about or onwards in flight (for the usual agitare).
    a.
    Of animals:

    apros,

    Verg. G. 3, 412:

    cervum,

    id. A. 7, 481; cf. id. ib. 4, 71:

    citos canes,

    Ov. H. 5, 20:

    feros tauros,

    Suet. Claud. 21.—
    b.
    Of men:

    ceteros ruerem, agerem,

    Ter. Ad. 3, 2, 21 (= prosequerer, premerem, Don.):

    ita perterritos egerunt, ut, etc.,

    Caes. B. G. 4, 12:

    Demoleos cursu palantis Troas agebat,

    Verg. A. 5, 265; cf. id. ib. 1, 574:

    aliquem in exsilium,

    Liv. 25, 2; so Just. 2, 9, 6; 16, 4, 4; 17, 3, 17;

    22, 1, 16 al.: aliquem in fugam,

    id. 16, 2, 3.—
    E.
    Of inanimate or abstract objects, to move, impel, push forwards, advance, carry to or toward any point:

    quid si pater cuniculos agat ad aerarium?

    lead, make, Cic. Off. 3, 23, 90:

    egisse huc Alpheum vias,

    made its way, Verg. A. 3, 695:

    vix leni et tranquillo mari moles agi possunt,

    carry, build out, Curt. 4, 2, 8:

    cloacam maximam sub terram agendam,

    to be carried under ground, Liv. 1, 56;

    so often in the histt., esp. Caes. and Livy, as t. t., of moving forwards the battering engines: celeriter vineis ad oppidum actis,

    pushed forwards, up, Caes. B. G. 2, 12 Herz.; so id. ib. 3, 21; 7, 17; id. B. C. 2, 1; Liv. 8, 16:

    accelerant acta pariter testudine Volsci,

    Verg. A. 9, 505 al.:

    fugere colles campique videntur, quos agimus praeter navem, i. e. praeter quos agimus navem,

    Lucr. 4, 391:

    in litus passim naves egerunt,

    drove the ships ashore, Liv. 22, 19:

    ratem in amnem,

    Ov. F. 1, 500:

    naves in advorsum amnem,

    Tac. H. 4, 22.— Poet.: agere navem, to steer or direct a ship, Hor. Ep. 2, 1, 114; so,

    agere currum,

    to drive a chariot, Ov. M. 2, 62; 2, 388 al.—
    F.
    To stir up, to throw out, excite, cause, bring forth (mostly poet.):

    scintillasque agere ac late differre favillam,

    to throw out sparks and scatter ashes far around, Lucr. 2, 675:

    spumas ore,

    Verg. G. 3, 203; so Cic. Verr. 2, 4, 66:

    piceum Flumen agit,

    Verg. A. 9, 814:

    qui vocem cubantes sensim excitant, eandemque cum egerunt, etc.,

    when they have brought it forth, Cic. de Or. 1, 59, 251. —Hence, animam agere, to expel the breath of life, give up the ghost, expire:

    agens animam spumat,

    Lucr. 3, 493:

    anhelans vaga vadit, animam agens,

    Cat. 63, 31:

    nam et agere animam et efflare dicimus,

    Cic. Tusc. 1, 9, 19:

    Hortensius, cum has litteras scripsi, animam agebat,

    id. Fam. 8, 13, 2; so Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:

    eodem tempore et gestum et animam ageres,

    Cic. Rosc. Com. 8:

    Est tanti habere animam ut agam?

    Sen. Ep. 101, 12; and with a play upon words: semper agis causas et res agis, Attale, semper. Est, non est, quod agas, Attale, semper agis. Si res et causae desunt, agis, Attale, mulas;

    Attale, ne quod agas desit, agas animam,

    Mart. 1, 80.—
    G.
    Of plants, to put forth or out, to shoot, extend:

    (salices) gemmas agunt,

    Varr. R. R. 1, 30:

    florem agere coeperit ficus,

    Col. R. R. 5, 10, 10:

    frondem agere,

    Plin. 18, 6, 8, § 45:

    se ad auras palmes agit,

    Verg. G. 2, 364:

    (platanum) radices trium et triginta cubitorum egisse,

    Varr. R. R. 1, 37, 15:

    per glebas sensim radicibus actis,

    Ov. M. 4, 254; so id. ib. 2, 583:

    robora suas radices in profundum agunt,

    Plin. 16, 31, 56, § 127.—Metaph.:

    vera gloria radices agit,

    Cic. Off. 2, 12, 43:

    pluma in cutem radices egerat imas,

    Ov. M. 2, 582.
    II.
    Trop.
    A.
    Spec., to guide, govern:

    Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur,

    Verg. A. 1, 574; cf. Forbig. ad h. 1., who considers it the only instance of this use, and compares a similar use of agô; v. L. and S. s. v. II. 2.—
    B.
    In gen., to move, impel, excite, urge to a thing, to prompt or induce to:

    si quis ad illa deus te agat,

    Hor. S. 2, 7, 24:

    una plaga ceteros ad certamen egit,

    Liv. 9, 41; 8, 7; 39, 15: quae te, germane, furentem Mens agit in facinus? Ov. M. 5, 14:

    totis mentibus acta,

    Sil. 10, 191:

    in furorem agere,

    Quint. 6, 1, 31:

    si Agricola in ipsam gloriam praeceps agebatur,

    Tac. Agr. 41:

    provinciam avaritia in bellum egerat,

    id. A. 14, 32.—
    C.
    To drive, stir up, excite, agitate, rouse vehemently (cf. agito, II.):

    me amor fugat, agit,

    Plaut. Cist. 2, 1, 8:

    agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum,

    Cic. Verr. 1, 3:

    perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus neque agitur neque minuitur,

    Nep. Att. 9, 1 Brem.:

    opportunitas, quae etiam mediocres viros spe praedae transvorsos agit,

    i. e. leads astray, Sall. J. 6, 3; 14, 20; so Sen. Ep. 8, 3.— To pursue with hostile intent, to persecute, disturb, vex, to attack, assail (for the usu. agitare; mostly poet.):

    reginam Alecto stimulis agit undique Bacchi,

    Verg. A. 7, 405:

    non res et agentia (i. e. agitantia, vexantia) verba Lycamben,

    Hor. Ep. 1, 19, 25:

    acerba fata Romanos agunt,

    id. Epod 7, 17:

    diris agam vos,

    id. ib. 5, 89:

    quam deus ultor agebat,

    Ov. M. 14, 750:

    futurae mortis agor stimulis,

    Luc. 4, 517; cf. Matth. ad Cic. Mur. § 21.—
    D.
    To drive at something, to pursue a course of action, i. e. to make something an object of action; either in the most general sense, like the Engl. do and the Gr. prattein, for every kind of mental or physical employment; or, in a more restricted sense, to exhibit in external action, to act or perform, to deliver or pronounce, etc., so that after the act is completed nothing remains permanent, e. g. a speech, dance, play, etc. (while facere, to make, poiein, denotes the production of an object which continues to exist after the act is completed; and gerere, the performance of the duties of an office or calling).—On these significations, v. Varr. 6, 6, 62, and 6, 7, 64, and 6, 8, 72.—For the more restricted signif. v. Quint. 2, 18, 1 sq.; cf. Manut. ad Cic. Fam. 7, 12; Hab. Syn. 426.
    1.
    In the most gen. signif., to do, act, labor, in opp. to rest or idleness.
    a.
    With the gen. objects, aliquid, nihil, plus, etc.:

    numquam se plus agere quam nihil cum ageret,

    Cic. Rep. 1, 17 (cf. with this, id. Off. 3, 1: numquam se minus otiosum esse quam cum otiosus esset): mihi, qui nihil agit, esse omnino non videtur. id. N. D. 2, 16, 46:

    post satietatem nihil (est) agendum,

    Cels. 1, 2.—Hence,
    b.
    Without object:

    aliud agendi tempus, aliud quiescendi,

    Cic. N. D. 2, 53, 132; Juv. 16, 49:

    agendi tempora,

    Tac. H. 3, 40:

    industria in agendo, celeritas in conficiendo,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 29.—
    c.
    In colloquial lang., to do, to fare, get on: quid agis? what are you doing? M. Tulli, quid agis? Cic. Cat. 1, 11:

    Quid agis?

    What's your business? Plaut. Stich. 2, 2, 9; also, How goes it with you? How are you? ti pratteis, Plaut. Curc. 2, 1, 20; Cic. Fam. 7, 11 al.; Hor. S. 1, 9, 4:

    vereor, quid agat,

    how he is, Cic. Att. 9, 17:

    ut sciatis, quid agam,

    Vulg. Ephes. 6, 21:

    prospere agit anima tua,

    fares well, ib. 3 Joan. 2:

    quid agitur?

    how goes it with you? how do you do? how are you? Plaut. Ps. 1, 1, 17; 1, 5, 42; Ter. Eun. 2, 2, 40:

    Quid intus agitur?

    is going on, Plaut. Cas. 5, 2, 20; id. Ps. 1, 5, 42 al.—
    d.
    With nihil or non multum, to do, i. e. to effect, accomplish, achieve nothing, or not much (orig. belonging to colloquial lang., but in the class. per. even in oratorical and poet. style): nihil agit;

    collum obstringe homini,

    Plaut. Curc. 5, 3, 29:

    nihil agis,

    you effect nothing, it is of no use, Ter. Ad. 5, 8, 12:

    nihil agis, dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum,

    Cic. Tusc. 2, 25, 61 Kuhn.; Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 10: cupis, inquit, abire; sed nihil agis;

    usque tenebo,

    Hor. S. 1, 9, 15:

    [nihil agis,] nihil assequeris,

    Cic. Cat. 1, 6, 15 B. and K.:

    ubi blanditiis agitur nihil,

    Ov. M. 6, 685: egerit non multum, has not done much, Curt. ap. Cic. Fam. 7, 29; cf. Ruhnk. ad Rutil. Lup. p. 120.—
    e.
    In certain circumstances, to proceed, do, act, manage (mostly belonging to familiar style): Thr. Quid nunc agimus? Gn. Quin redimus, What shall we do now? Ter. Eun. 4, 7, 41:

    hei mihi! quid faciam? quid agam?

    what shall I do? how shall I act? id. Ad. 5, 3, 3:

    quid agam, habeo,

    id. And. 3, 2, 18 (= quid respondeam habeo, Don.) al.:

    sed ita quidam agebat,

    was so acting, Cic. Lig. 7, 21: a Burro minaciter actum, Burrus [p. 75] proceeded to threats, Tac. A. 13, 21.—
    2.
    To pursue, do, perform, transact (the most usual signif. of this word; in all periods; syn.: facere, efficere, transigere, gerere, tractare, curare): cui quod agat institutumst nullo negotio id agit, Enn. ap. Gell. 19, 10, 12 (Trag. v. 254 Vahl.): ut quae egi, ago, axim, verruncent bene, Pac. ap. Non. 505, 23 (Trag. Rel. p. 114 Rib.):

    At nihil est, nisi, dum calet, hoc agitur,

    Plaut. Poen. 4, 2, 92:

    Ut id agam, quod missus huc sum,

    id. Ps. 2, 2, 44: homines quae agunt vigilantes, agitantque, ea si cui in somno accidunt, minus mirum est, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45:

    observabo quam rem agat,

    what he is going to do, Plaut. Am. 1, 1, 114:

    Id quidem ago,

    That is what I am doing, Verg. E. 9, 37:

    res vera agitur,

    Juv. 4, 35:

    Jam tempus agires,

    Verg. A. 5, 638:

    utilis rebus agendis,

    Juv. 14, 72:

    grassator ferro agit rem,

    does the business with a dagger, id. 3, 305; 6, 659 (cf.:

    gladiis geritur res,

    Liv. 9, 41):

    nihil ego nunc de istac re ago,

    do nothing about that matter, Plaut. Truc. 4, 4, 8:

    postquam id actumst,

    after this is accomplished, id. Am. 1, 1, 72; so,

    sed quid actumst?

    id. Ps. 2, 4, 20:

    nihil aliud agebam nisi eum defenderem,

    Cic. Sull. 12:

    ne quid temere ac fortuitu, inconsiderate negligenterque agamus,

    id. Off. 1, 29:

    agamus quod instat,

    Verg. E. 9, 66:

    renuntiaverunt ei omnia, quae egerant,

    Vulg. Marc. 6, 30; ib. Act. 5, 35:

    suum negotium agere,

    to mind one's business, attend to one's own affairs, Cic. Off. 1, 9; id. de Or. 3, 55, 211; so,

    ut vestrum negotium agatis,

    Vulg. 1 Thess. 4, 11:

    neque satis Bruto constabat, quid agerent,

    Caes. B. G. 3, 14:

    postquam res in Africa gestas, quoque modo actae forent, fama divolgavit,

    Sall. J. 30, 1:

    sed tu delibera, utrum colloqui malis an per litteras agere quae cogitas,

    Nep. Con. 3, 8 al. —With the spec. idea of completing, finishing: jucundi acti labores, a proverb in Cic. Fin. 2, 32, 105.—
    3.
    To pursue in one's mind, to drive at, to revolve, to be occupied with, think upon, have in view, aim at (cf. agito, II. E., volvo and voluto):

    nescio quid mens mea majus agit,

    Ov. H. 12, 212:

    hoc variis mens ipsa modis agit,

    Val. Fl. 3, 392:

    agere fratri proditionem,

    Tac. H. 2, 26:

    de intranda Britannia,

    id. Agr. 13.—
    4.
    With a verbal subst., as a favorite circumlocution for the action indicated by the subst. (cf. in Gr. agô with verbal subst.):

    rimas agere (sometimes ducere),

    to open in cracks, fissures, to crack, Cic. Att. 14, 9; Ov. M. 2, 211; Luc. 6, 728: vos qui regalis corporis custodias agitis, keep watch over, guard, Naev. ap. Non. 323, 1; so Liv. 5, 10:

    vigilias agere,

    Cic. Verr. 4, 43, 93; Nep. Thras. 4; Tac. H. 3, 76:

    excubias alicui,

    Ov. F. 3, 245:

    excubias,

    Tac. H. 4, 58:

    pervigilium,

    Suet. Vit. 10:

    stationem agere,

    to keep guard, Liv. 35, 29; Tac. H. 1, 28:

    triumphum agere,

    to triumph, Cic. Fam. 3, 10; Ov. M. 15, 757; Suet. Dom. 6:

    libera arbitria agere,

    to make free decisions, to decide arbitrarily, Liv. 24, 45; Curt. 6, 1, 19; 8, 1, 4:

    paenitentiam agere,

    to exercise repentance, to repent, Quint. 9, 3, 12; Petr. S. 132; Tac. Or. 15; Curt. 8, 6, 23; Plin. Ep. 7, 10; Vulg. Lev. 5, 5; ib. Matt. 3, 2; ib. Apoc. 2, 5:

    silentia agere,

    to maintain silence, Ov. M. 1, 349:

    pacem agere,

    Juv. 15, 163:

    crimen agere,

    to bring accusation, to accuse, Cic. Verr. 4, 22, 48:

    laborem agere,

    id. Fin. 2, 32:

    cursus agere,

    Ov. Am. 3, 6, 95:

    delectum agere,

    to make choice, to choose, Plin. 7, 29, 30, § 107; Quint. 10, 4, 5:

    experimenta agere,

    Liv. 9, 14; Plin. 29, 1, 8, § 18:

    mensuram,

    id. 15, 3, 4, § 14:

    curam agere,

    to care for, Ov. H. 15, 302; Quint. 8, prooem. 18:

    curam ejus egit,

    Vulg. Luc. 10, 34:

    oblivia agere,

    to forget, Ov. M. 12, 540:

    nugas agere,

    to trifle, Plaut. Cist. 2, 3, 29; id. As. 1, 1, 78, and often:

    officinas agere,

    to keep shop, Inscr. Orell. 4266.—So esp.: agere gratias ( poet. grates; never in sing. gratiam), to give thanks, to thank; Gr. charin echein ( habere gratiam is to be or feel grateful; Gr. charin eidenai; and referre gratiam, to return a favor, requite; Gr. charin apodidonai; cf. Bremi ad Nep. Them. 8, 7):

    diis gratias pro meritis agere,

    Plaut. Am. 1, 1, 26:

    Haud male agit gratias,

    id. Aul. 4, 4, 31:

    Magnas vero agere gratias Thais mihi?

    Ter. Eun. 3, 1, 1:

    Dis magnas merito gratias habeo atque ago,

    id. Phorm. 5, 6, 80: Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter, Cic. Fam. 1, 10: immortales ago tibi gratias agamque dum vivam;

    nam relaturum me adfirmare non possum,

    id. ib. 10, 11, 1: maximas tibi omnes gratias agimus, C. Caesar;

    majores etiam habemus,

    id. Marcell. 11, 33:

    Trebatio magnas ago gratias, quod, etc.,

    id. Fam. 11, 28, 8: renuntiate gratias regi me agere;

    referre gratiam aliam nunc non posse quam ut suadeam, ne, etc.,

    Liv. 37, 37: grates tibi ago, summe Sol, vobisque, reliqui Caelites, * Cic. Rep. 6, 9:

    gaudet et invito grates agit inde parenti,

    Ov. M. 2, 152; so id. ib. 6, 435; 484; 10, 291; 681; 14, 596; Vulg. 2 Reg. 8, 10; ib. Matt. 15, 36 al.;

    and in connection with this, laudes agere: Jovis fratri laudes ago et grates gratiasque habeo,

    Plaut. Trin. 4, 1, 2:

    Dianae laudes gratesque agam,

    id. Mil. 2, 5, 2; so,

    diis immortalibus laudesque et grates egit,

    Liv. 26, 48:

    agi sibi gratias passus est,

    Tac. Agr. 42; so id. H. 2, 71; 4, 51; id. A. 13, 21; but oftener grates or gratis in Tac.:

    Tiberius egit gratis benevolentiae patrum, A. 6, 2: agit grates,

    id. H. 3, 80; 4, 64; id. A. 2, 38; 2, 86; 3, 18; 3, 24; 4, 15 al.—
    5.
    Of time, to pass, spend (very freq. and class.): Romulus in caelo cum dis agit aevom, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 12, 28; so Pac. id. ib. 2, 21, 49, and Hor. S. 1, 5, 101:

    tempus,

    Tac. H. 4, 62; id. A. 3, 16: domi aetatem, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6:

    aetatem in litteris,

    Cic. Leg. 2, 1, 3:

    senectutem,

    id. Sen. 3, 7; cf. id. ib. 17, 60:

    dies festos,

    id. Verr. 2, 4, 48; Tac. G. 17:

    otia secura,

    Verg. G. 3, 377; Ov. F. 1, 68; 4, 926:

    ruri agere vitam,

    Liv. 7, 39, and Tac. A. 15, 63:

    vitam in terris,

    Verg. G. 2, 538:

    tranquillam vitam agere,

    Vulg. 1 Tim. 2, 2:

    Hunc (diem) agerem si,

    Verg. A. 5, 51:

    ver magnus agebat Orbis,

    id. G. 2, 338:

    aestiva agere,

    to pass, be in, summer quarters, Liv. 27, 8; 27, 21; Curt. 5, 8, 24.— Pass.:

    menses jam tibi esse actos vides,

    Plaut. Am. 1, 3, 2:

    mensis agitur hic septimus,

    Ter. Hec. 3, 3, 34, and Ov. M. 7, 700:

    melior pars acta (est) diei,

    Verg. A. 9, 156; Juv. 4, 66; Tac. A. 15, 63:

    acta est per lacrimas nox,

    Ov. H. 12, 58 Ruhnk.:

    tunc principium anni agebatur,

    Liv. 3, 6:

    actis quindecim annis in regno,

    Just. 41, 5, 9:

    Nona aetas agitur,

    Juv. 13, 28 al. —With annus and an ordinal, to be of a certain age, to be so old:

    quartum annum ago et octogesimum,

    am eighty-four years old, Cic. Sen. 10, 32:

    Annum agens sextum decimum patrem amisit,

    Suet. Caes. 1.—Metaph.: sescentesimum et quadragesimum annum urbs nostra agebat, was in its 640 th year, Tac. G. 37.— Hence also absol. (rare), to pass or spend time, to live, to be, to be somewhere:

    civitas laeta agere,

    was joyful, Sall. J. 55, 2:

    tum Marius apud primos agebat,

    id. ib. 101, 6:

    in Africa, qua procul a mari incultius agebatur,

    id. ib. 89, 7:

    apud illos homines, qui tum agebant,

    Tac. A. 3, 19:

    Thracia discors agebat,

    id. ib. 3, 38:

    Juxta Hermunduros Naristi agunt,

    Tac. G. 42:

    ultra jugum plurimae gentes agunt,

    id. ib. 43:

    Gallos trans Padum agentes,

    id. H. 3, 34:

    quibus (annis) exul Rhodi agit,

    id. A. 1, 4:

    agere inter homines desinere,

    id. ib. 15, 74:

    Vitellius non in ore volgi agere,

    was not in the sight of the people, id. H. 3, 36:

    ante aciem agere,

    id. G. 7; and:

    in armis agere,

    id. A. 14, 55 = versari.—
    6.
    In the lang. of offerings, t. t., to despatch the victim, to kill, slay. In performing this rite, the sacrificer asked the priest, agone, shall I do it? and the latter answered, age or hoc age, do it:

    qui calido strictos tincturus sanguine cultros semper, Agone? rogat, nec nisi jussus agit,

    Ov. F. 1. 321 (cf. agonia and agonalia):

    a tergo Chaeream cervicem (Caligulae) gladio caesim graviter percussisse, praemissa voce,

    hoc age, Suet. Calig. 58; id. Galb. 20. —This call of the priest in act of solemn sacrifice, Hoc age, warned the assembled multitude to be quiet and give attention; hence hoc or id and sometimes haec or istuc agere was used for, to give attention to, to attend to, to mind, heed; and followed by ut or ne, to pursue a thing, have it in view, aim at, design, etc.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 1, 2, 15, and Suet. Calig. 58: hoc agite, Plaut. As. prol. init.:

    Hoc age,

    Hor. S. 2, 3, 152; id. Ep. 1, 6, 31:

    Hoc agite, of poetry,

    Juv. 7, 20:

    hoc agamus,

    Sen. Clem. 1, 12:

    haec agamus,

    Cic. Tusc. 1, 49:

    agere hoc possumus,

    Lucr. 1, 41; 4, 969; Juv. 7, 48:

    hoccine agis an non? hoc agam,

    id. ib., Ter. And. 1, 2, 15; 2, 5, 4:

    nunc istuc age,

    id. Heaut. 3, 2, 47; id. Phorm. 2, 3, 3 al.:

    Hoc egit civis Romanus ante te nemo,

    Cic. Lig. 4, 11:

    id et agunt et moliuntur,

    id. Mur. 38:

    (oculi, aures, etc.) quasi fenestrae sunt animi, quibus tamen sentire nihil queat mens, nisi id agat et adsit,

    id. Tusc. 1, 20, 46: qui id egerunt, ut gentem... collocarent, aimed at this, that, etc., id. Cat. 4, 6, 12:

    qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,

    keep it in view, that, id. Off. 1, 13, 41:

    idne agebas, ut tibi cum sceleratis, an ut cum bonis civibus conveniret?

    id. Lig. 6, 18:

    Hoc agit, ut doleas,

    Juv. 5, 157:

    Hoc age, ne mutata retrorsum te ferat aura,

    Hor. Ep. 1, 18, 88:

    Quid tuus ille destrictus gladius agebat?

    have in view, mean, Cic. Leg. 3, 9:

    Quid aliud egimus nisi ut, quod hic potest, nos possemus?

    id. ib. 4, 10:

    Sin autem id actum est, ut homines postremi pecuniis alienis locupletarentur,

    id. Rosc. Am. 47, 137:

    certiorem eum fecit, id agi, ut pons dissolveretur,

    Nep. Them. 5, 1:

    ego id semper egi, ne bellis interessem,

    Cic. Fam. 4, 7.—Also, the opp.: alias res or aliud agere, not to attend to, heed, or observe, to pursue secondary or subordinate objects: Ch. Alias res agis. Pa. Istuc ago equidem, Ter. Eun. 2, 3, 57; id. Hec. 5, 3, 28:

    usque eo animadverti eum jocari atque alias res agere,

    Cic. Rosc. Am. 22:

    atqui vides, quam alias res agamus,

    id. de Or. 3, 14, 51; id. Brut. 66, 233:

    aliud agens ac nihil ejusmodi cogitans,

    id. Clu. 64.—
    7.
    In relation to public affairs, to conduct, manage, carry on, administer: agere bellum, to carry on or wage war (embracing the whole theory and practice of war, while bellum gerere designates the bodily and mental effort, and the bearing of the necessary burdens; and bellum facere, the actual outbreak of hostile feelings, v. Herz. ad Caes. B. G. 28):

    qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum agere instituerunt,

    Caes. B. G. 3, 28:

    Antiochus si tam in agendo bello parere voluisset consiliis ejus (Hannibalis) quam in suscipiendo instituerat, etc.,

    Nep. Hann. 8, 3; Curt. 4, 10, 29:

    aliena bella mercedibus agere,

    Mel. 1, 16:

    Bellaque non puero tractat agenda puer,

    Ov. A. A. 1, 182 (also in id. Tr. 2, 230, Gron. Observ. 2, 3, 227, for the usu. obit, with one MS., reads agit; so Merkel).— Poet.:

    Martem for bellum,

    Luc. 4, 2: agere proelium, to give battle (very rare):

    levibus proeliis cum Gallis actis,

    Liv. 22, 9.—Of offices, employments, etc., to conduct, exercise, administer, hold:

    forum agere,

    to hold court, Cic. Fam. 8, 6; and:

    conventus agere,

    to hold the assizes, id. Verr. 5, 11, 28; Caes. B. G. 1, 54; 6, 44;

    used of the governors of provinces: judicium agere,

    Plin. 9, 35, 58, § 120:

    vivorum coetus agere,

    to make assemblies of, to assemble, Tac. A. 16, 34:

    censum agere,

    Liv. 3, 22; Tac. A. 14, 46; Suet. Aug. 27:

    recensum agere,

    id. Caes. 41:

    potestatem agere,

    Flor. 1, 7, 2:

    honorem agere,

    Liv. 8, 26:

    regnum,

    Flor. 1, 6, 2:

    rem publicam,

    Dig. 4, 6, 35, § 8:

    consulatum,

    Quint. 12, 1, 16:

    praefecturam,

    Suet. Tib. 6:

    centurionatum,

    Tac. A. 1, 44:

    senatum,

    Suet. Caes. 88:

    fiscum agere,

    to have charge of the treasury, id. Dom. 12:

    publicum agere,

    to collect the taxes, id. Vesp. 1:

    inquisitionem agere,

    Plin. 29, 1, 8, § 18:

    curam alicujus rei agere,

    to have the management of, to manage, Liv. 6, 15; Suet. Claud. 18:

    rei publicae curationem agens,

    Liv. 4, 13: dilectum agere, to make a levy, to levy (postAug. for dilectum habere, Cic., Caes., Sall.), Quint. 12, 3, 5; Tac. A. 2, 16; id. Agr. 7 and 10; id. H. 2, 16, 12; Suet. Calig. 43. —
    8.
    Of civil and political transactions in the senate, the forum, before tribunals of justice, etc., to manage or transact, to do, to discuss, plead, speak, deliberate; constr. aliquid or de aliqua re:

    velim recordere, quae ego de te in senatu egerim, quae in contionibus dixerim,

    Cic. Fam. 5, 2; 1, 9:

    de condicionibus pacis,

    Liv. 8, 37:

    de summa re publica,

    Suet. Caes. 28:

    cum de Catilinae conjuratione ageretur in curia,

    id. Aug. 94:

    de poena alicujus,

    Liv. 5, 36:

    de agro plebis,

    id. 1, 46.—Hence the phrase: agere cum populo, of magistrates, to address the people in a public assembly, for the purpose of obtaining their approval or rejection of a thing (while [p. 76] agere ad populum signifies to propose, to bring before the people):

    cum populo agere est rogare quid populum, quod suffragiis suis aut jubeat aut vetet,

    Gell. 13, 15, 10:

    agere cum populo de re publica,

    Cic. Verr. 1, 1, 12; id. Lael. 25, 96:

    neu quis de his postea ad senatum referat neve cum populo agat,

    Sall. C. 51, 43.—So also absol.:

    hic locus (rostra) ad agendum amplissimus,

    Cic. Imp. Pomp. 1:

    Metellus cum agere coepisset, tertio quoque verbo orationis suae me appellabat,

    id. Fam. 5, 2.— Transf. to common life.
    a.
    Agere cum aliquo, de aliquo or re or ut, to treat, deal, negotiate, confer, talk with one about a person or thing; to endeavor to persuade or move one, that, etc.: nihil age tecum (sc. cum odore vini);

    ubi est ipsus (vini lepos)?

    I have nothing to do with you, Plaut. Curc. 1, 2, 11:

    Quae (patria) tecum, Catilina, sic agit,

    thus pleads, Cic. Cat. 1, 6, 18:

    algae Inquisitores agerent cum remige nudo,

    Juv. 4, 49:

    haec inter se dubiis de rebus agebant,

    thus treated together, Verg. A. 11, 445:

    de quo et praesens tecum egi diligenter, et scripsi ad te accurate antea,

    Cic. Fam. 13, 75:

    egi cum Claudia et cum vestra sorore Mucia, ut eum ab illa injuria deterrerent,

    id. ib. 5, 2:

    misi ad Metellum communes amicos, qui agerent cum eo, ut de illa mente desisteret,

    id. ib. 5, 2:

    Callias quidam egit cum Cimone, ut eam (Elpinicen) sibi uxorem daret,

    Nep. Cim. 1, 3.—Also absol.:

    Alcibiades praesente vulgo agere coepit,

    Nep. Alc. 8, 2:

    si qua Caesares obtinendae Armeniae egerant,

    Tac. A. 15, 14:

    ut Lucretius agere varie, rogando alternis suadendoque coepit,

    Liv. 2, 2.—In Suet. once agere cum senatu, with acc. and inf., to propose or state to the Senate:

    Tiberius egit cum senatu non debere talia praemia tribui,

    Suet. Tib. 54.—
    b.
    With the advv. bene, praeclare, male, etc., to deal well or ill with one, to treat or use well or ill:

    facile est bene agere cum eis, etc.,

    Cic. Phil. 14, 11:

    bene egissent Athenienses cum Miltiade, si, etc.,

    Val. Max. 5, 3, 3 ext.; Vulg. Jud. 9, 16:

    praeclare cum aliquo agere,

    Cic. Sest. 23:

    Male agis mecum,

    Plaut. As. 1, 3, 21:

    qui cum creditoribus suis male agat,

    Cic. Quinct. 84; and:

    tu contra me male agis,

    Vulg. Jud. 11, 27.—Freq. in pass., to be or go well or ill with one, to be well or badly off:

    intelleget secum actum esse pessime,

    Cic. Verr. 2, 3, 50:

    praeclare mecum actum puto,

    id. Fam. 9, 24; so id. ib. 5, 18: exstat cujusdam non inscitus jocus bene agi potuisse cum rebus humanis, si Domitius pater talem habuisset uxorem, it would have gone well with human affairs, been well for mankind, if, etc., Suet. Ner. 28.—Also absol. without cum: agitur praeclare, si nosmet ipsos regere possumus, it is well done if, etc., it is a splendid thing if, etc., Cic. Fam. 4, 14:

    vivitur cum eis, in quibus praeclare agitur si sunt simulacra virtutis,

    id. Off. 1, 15:

    bene agitur pro noxia,

    Plaut. Mil. 5, 23.—
    9.
    Of transactions before a court or tribunal.
    a.
    Aliquid agere ex jure, ex syngrapha, ex sponso, or simply the abl. jure, lege, litibus, obsignatis tabellis, causa, to bring an action or suit, to manage a cause, to plead a case:

    ex jure civili et praetorio agere,

    Cic. Caecin. 12:

    tamquam ex syngrapha agere cum populo,

    to litigate, id. Mur. 17:

    ex sponso egit,

    id. Quint. 9: Ph. Una injuriast Tecum. Ch. Lege agito ergo, Go to law, then, Ter. Phorm. 5, 8, 90:

    agere lege in hereditatem,

    Cic. de Or. 1, 38, 175; Ov. F. 1, 48; Liv. 9, 46:

    cum illo se lege agere dicebat,

    Nep. Tim. 5: summo jure agere, to assert or claim one's right to the full extent of the law, Cic. Off. 1, 11:

    non enim gladiis mecum, sed litibus agetur,

    id. Q. Fr. 1, 4:

    causa quam vi agere malle,

    Tac. A. 13, 37:

    tabellis obsignatis agis mecum,

    Cic. Tusc. 5, 11, 33:

    Jure, ut opinor, agat, jure increpet inciletque,

    with right would bring her charge, Lucr. 3, 963; so,

    Castrensis jurisdictio plura manu agens,

    settles more cases by force, Tac. Agr. 9:

    ubi manu agitur,

    when the case is settled by violent hands, id. G. 36.—
    b.
    Causam or rem agere, to try or plead a case; with apud, ad, or absol.:

    causam apud centumviros egit,

    Cic. Caecin. 24:

    Caesar cum ageret apud censores,

    Varr. R. R. 1, 7, 10; so with adversus:

    egi causam adversus magistratus,

    Vulg. 2 Esdr. 13, 11:

    orator agere dicitur causam,

    Varr. L. L. 6, 42: causam isto modo agere, Cic. Lig. 4, 10; Tac. Or. 5; 11; 14; Juv. 2, 51; 14, 132:

    agit causas liberales,

    Cic. Fam. 8, 9: qui ad rem agendam adsunt, M. Cael. ap. Quint. 11, 1, 51:

    cum (M. Tullius) et ipsam se rem agere diceret,

    Quint. 12, 10, 45: Gripe, accede huc;

    tua res agitur,

    is being tried, Plaut. Rud. 4, 4, 104; Quint. 8, 3, 13;

    and extra-judicially: rogo ad Caesarem meam causam agas,

    Cic. Fam. 5, 10:

    Una (factio) populi causam agebat, altera optimatum,

    Nep. Phoc. 3; so, agere, absol., to plead' ad judicem sic agi solet, Cic. Lig. 10:

    tam solute agere, tam leniter,

    id. Brut. 80:

    tu istuc nisi fingeres, sic ageres?

    id. ib. 80; Juv. 7, 143 and 144; 14, 32.— Transf. to common life; with de or acc., to discuss, treat, speak of:

    Sed estne hic ipsus, de quo agebam?

    of whom I was speaking, Ter. Ad. 1, 1, 53:

    causa non solum exponenda, sed etiam graviter copioseque agenda est,

    to be discussed, Cic. Div. in Caecil. 12; id. Verr. 1, 13, 37:

    Samnitium bella, quae agimus,

    are treating of, Liv. 10, 31.—Hence,
    c.
    Agere aliquem reum, to proceed against one as accused, to accuse one, Liv. 4, 42; 24, 25; Tac. A. 14, 18:

    reus agitur,

    id. ib. 15, 20; 3, 13; and with the gen. of the crime, with which one is charged:

    agere furti,

    to accuse of theft, Cic. Fam. 7, 22:

    adulterii cum aliquo,

    Quint. 4, 4, 8:

    injuriarum,

    id. 3, 6, 19; and often in the Pandects.—
    d.
    Pass. of the thing which is the subject of accusation, to be in suit or in question; it concerns or affects, is about, etc.:

    non nunc pecunia, sed illud agitur, quomodo, etc.,

    Ter. Heaut. 3, 1, 67:

    non capitis ei res agitur, sed pecuniae,

    the point in dispute, id. Phorm. 4, 3, 26:

    aguntur injuriae sociorum, agitur vis legum, agitur existimatio, veritasque judiciorum,

    Cic. Verr. 2, 4, 51:

    si magna res, magna hereditas agetur,

    id. Fin. 2, 17: qua de re agitur, what the point of dispute or litigation is, id. Brut. 79.—Hence, trop.,
    (α).
    Res agitur, the case is on trial, i. e. something is at stake or at hazard, in peril, or in danger:

    at nos, quarum res agitur, aliter auctores sumus,

    Plaut. Stich. 1, 2, 72:

    quasi istic mea res minor agatur quam tua,

    Ter. Heaut. 2, 3, 113:

    agitur populi Romani gloria, agitur salus sociorum atque amicorum, aguntur certissima populi Romani vectigalia et maxima, aguntur bona multorum civium,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 6:

    in quibus eorum aut caput agatur aut fama,

    id. Lael. 17, 61; Nep. Att. 15, 2:

    non libertas solum agebatur,

    Liv. 28, 19; Sen. Clem. 1, 20 al.:

    nam tua res agitur, paries cum proximus ardet,

    Hor. Ep. 1, 18, 84 (= in periculo versatur, Lambin.):

    agitur pars tertia mundi,

    is at stake, I am in danger of losing, Ov. M. 5, 372.—
    (β).
    Res acta est, the case is over (and done for): acta haec res est;

    perii,

    this matter is ended, Ter. Heaut. 3, 3, 3: hence, actum est de aliquo or aliqua re, it is all over with a person or thing:

    actum hodie est de me,

    Plaut. Ps. 1, 1, 63:

    jam de Servio actum,

    Liv. 1, 47:

    actum est de collo meo,

    Plaut. Trin. 3, 4, 194.—So also absol.: actumst;

    ilicet me infelicem,

    Plaut. Cist. 4, 2, 17:

    si animus hominem pepulit, actumst,

    id. Trin. 2, 2, 27; Ter. And. 3, 1, 7; Cic. Att. 5, 15:

    actumst, ilicet, peristi,

    Ter. Eun. 1, 1, 9: periimus;

    actumst,

    id. Heaut. 3, 3, 3.—
    (γ).
    Rem actam agere, to plead a case already finished, i. e. to act to no purpose:

    rem actam agis,

    Plaut. Ps. 1, 3, 27; id. Cist. 4, 2, 36; Liv. 28, 40; so,

    actum or acta agere: actum, aiunt, ne agas,

    Ter. Phorm. 2, 3, 72; Cic. Att. 9, 18:

    acta agimus,

    id. Am. 22.—
    10. a.
    Of an orator, Cic. de Or. 1, 31, 142; cf. id. ib. 2, 19, 79:

    quae sic ab illo acta esse constabat oculis, voce, gestu, inimici ut lacrimas tenere non possent,

    id. ib. 3, 56, 214:

    agere fortius et audentius volo,

    Tac. Or. 18; 39.—
    b.
    Of an actor, to represent, play, act:

    Ipse hanc acturust Juppiter comoediam,

    Plaut. Am. prol. 88; so,

    fabulam,

    Ter. Ad. prol. 12; id. Hec. prol. 22:

    dum haec agitur fabula,

    Plaut. Men. prol. 72 al.:

    partis,

    to have a part in a play, Ter. Phorm. prol. 27:

    Ballionem illum cum agit, agit Chaeream,

    Cic. Rosc. Com. 7:

    gestum agere in scaena,

    id. de Or. 2, 57:

    dicitur canticum egisse aliquanto magis vigente motu,

    Liv. 7, 2 al. — Transf. to other relations, to represent or personate one, to act the part of, to act as, behave like: has partes lenitatis semper egi, Cic. Mur. 3:

    egi illos omnes adulescentes, quos ille actitat,

    id. Fam. 2, 9:

    amicum imperatoris,

    Tac. H. 1, 30:

    exulem,

    id. A. 1, 4:

    socium magis imperii quam ministrum,

    id. H. 2, 83:

    senatorem,

    Tac. A. 16, 28.—So of things poetically:

    utrinque prora frontem agit,

    serves as a bow, Tac. G. 44.—
    11.
    Se agere = se gerere, to carry one's self, to behave, deport one's self:

    tanta mobilitate sese Numidae agunt,

    Sall. J. 56, 5:

    quanto ferocius ante se egerint,

    Tac. H. 3, 2 Halm:

    qui se pro equitibus Romanis agerent,

    Suet. Claud. 25:

    non principem se, sed ministrum egit,

    id. ib. 29:

    neglegenter se et avare agere,

    Eutr. 6, 9:

    prudenter se agebat,

    Vulg. 1 Reg. 18, 5:

    sapienter se agebat,

    ib. 4 Reg. 18, 7. —Also absol.:

    seditiose,

    Tac. Agr. 7:

    facile justeque,

    id. ib. 9:

    superbe,

    id. H. 2, 27:

    ex aequo,

    id. ib. 4, 64:

    anxius et intentus agebat,

    id. Agr. 5.—
    12.
    Imper.: age, agite, Ter., Tib., Lucr., Hor., Ov., never using agite, and Catull. never age, with which compare the Gr. age, agete (also accompanied by the particles dum, eia, en, ergo, igitur, jam, modo, nuncjam, porro, quare, quin, sane, vero, verum, and by sis); as an exclamation.
    a.
    In encouragement, exhortation, come! come on! (old Engl. go to!) up! on! quick! (cf. I. B. fin.).
    (α).
    In the sing.:

    age, adsta, mane, audi, Enn. ap. Delr. Synt. 1, 99: age i tu secundum,

    come, follow me! Plaut. Am. 2, 1, 1:

    age, perge, quaeso,

    id. Cist. 2, 3, 12:

    age, da veniam filio,

    Ter. Ad. 5, 8, 14:

    age, age, nunc experiamur,

    id. ib. 5, 4, 23:

    age sis tu... delude,

    Plaut. As. 3, 3, 89; id. Ep. 3, 4, 39; Cic. Tusc. 2, 18; id. Rosc. Am. 16:

    quanto ferocius ante se egerint, agedum eam solve cistulam,

    Plaut. Am. 2, 2, 151; id. Capt. 3, 4, 39:

    Agedum vicissim dic,

    Ter. Heaut. 2, 3, 69; id. Eun. 4, 4, 27:

    agedum humanis concede,

    Lucr. 3, 962:

    age modo hodie sero,

    Ter. Heaut. 2, 3, 103:

    age nuncjam,

    id. And. 5, 2, 25:

    En age, quid cessas,

    Tib. 2, 2, 10:

    Quare age,

    Verg. A. 7, 429:

    Verum age,

    id. ib. 12, 832:

    Quin age,

    id. G. 4, 329:

    en, age, Rumpe moras,

    id. ib. 3, 43:

    eia age,

    id. A. 4, 569.—
    (β).
    In the plur.:

    agite, pugni,

    up, fists, and at 'em! Plaut. Am. 1, 1, 146:

    agite bibite,

    id. Curc. 1, 1, 88; id. Stich. 1, 3, 68:

    agite in modum dicite,

    Cat. 61, 38:

    Quare agite... conjungite,

    id. 64, 372; Verg. A. 1, 627:

    vos agite... volvite,

    Val. Fl. 3, 311:

    agite nunc, divites, plorate,

    Vulg. Jac. 5, 1:

    agitedum,

    Liv. 3, 62.—Also age in the sing., with a verb in the plur. (cf. age tamnete, Hom. Od. 3, 332; age dê trapeiomen, id. Il. 3, 441):

    age igitur, intro abite,

    Plaut. Mil. 3, 3, 54:

    En agedum convertite,

    Prop. 1, 1, 21:

    mittite, agedum, legatos,

    Liv. 38, 47:

    Ite age,

    Stat. Th. 10, 33:

    Huc age adeste,

    Sil. 11, 169.—
    b.
    In transitions in discourse, well then! well now! well! (esp. in Cic. Or. very freq.). So in Plaut. for resuming discourse that has been interrupted: age, tu interea huic somnium narra, Curc. 2, 2, 5: nunc age, res quoniam docui non posse creari, etc., well now, since I have taught, etc., Lucr. 1, 266:

    nunc age, quod superest, cognosce et clarius audi,

    id. 1, 920; so id. 1, 952; 2, 62; 333; 730; 3, 418;

    4, 109 al.: age porro, tu, qui existimari te voluisti interpretem foederum, cur, etc.,

    Cic. Verr. 2, 5, 22; so id. Rosc. Am. 16; id. Part. 12; id. Att. 8, 3.—And age (as in a.) with a verb in the plur.:

    age vero, ceteris in rebus qualis sit temperantia considerate,

    Cic. Imp. Pomp. 14; so id. Sull. 26; id. Mil. 21; id. Rosc. Am. 37.—
    c.
    As a sign of assent, well! very well! good! right! Age, age, mansero, Plaut. As. 2, 2, 61: age, age, jam ducat;

    dabo,

    Ter. Phorm. 4, 3, 57:

    Age, veniam,

    id. And. 4, 2, 30:

    age, sit ita factum,

    Cic. Mil. 19:

    age sane,

    Plaut. Ps. 5, 2, 27; Cic. Fin. 2, 35, 119.
    Position.
    —Age, used with another verb in the imperative, regularly stands before it, but in poetry, for the sake of the metre, it,
    I.
    Sometimes follows such verb; as,
    a.
    In dactylic metre:

    Cede agedum,

    Prop. 5, 9, 54:

    Dic age,

    Verg. A. 6, 343; Hor. S. 2, 7, 92; Ov. F. 1, 149:

    Esto age,

    Pers. 2, 42:

    Fare age,

    Verg. A. 3, 362:

    Finge age,

    Ov. H. 7, 65:

    Redde age,

    Hor. S. 2, 8, 80:

    Surge age,

    Verg. A. 3, 169; 8, 59; 10, 241; Ov. H. 14, 73:

    Vade age,

    Verg. A. 3, 462; 4, 422; so,

    agite: Ite agite,

    Prop. 4, 3, 7.—
    b.
    In other metres (very rarely):

    appropera age,

    Plaut. Cas. 2, 2, 38:

    dic age,

    Hor. C. 1, [p. 77] 32, 3; 2, 11, 22;

    3, 4, 1.—So also in prose (very rarely): Mittite agedum,

    Liv. 38, 47:

    procedat agedum ad pugnam,

    id. 7, 9.—
    II.
    It is often separated from such verb:

    age me huc adspice,

    Plaut. Am. 2, 2, 118; id. Capt. 5, 2, 1:

    Age... instiga,

    Ter. And. 4, 2, 10; 5, 6, 11:

    Quare agite... conjungite,

    Cat. 64, 372:

    Huc age... veni,

    Tib. 2, 5, 2:

    Ergo age cervici imponere nostrae,

    Verg. A. 2, 707:

    en age segnis Rumpe moras,

    id. G. 3, 42:

    age te procellae Crede,

    Hor. C. 3, 27, 62:

    Age jam... condisce,

    id. ib. 4, 11, 31; id. S. 2, 7, 4.—Hence,
    1.
    ăgens, entis, P. a.
    A.
    Adj.
    1.
    Efficient, effective, powerful (only in the rhet. lang. of Cic.):

    utendum est imaginibus agentibus, acribus, insignitis,

    Cic. de Or. 2, 87, 358:

    acre orator, incensus et agens,

    id. Brut. 92, 317.— Comp. and sup. not used.
    2.
    Agentia verba, in the grammarians, for verba activa, Gell. 18, 12.—
    B.
    Subst.: ăgentes, ium.
    a.
    Under the emperors, a kind of secret police (also called frumentarii and curiosi), Aur. Vict. Caes. 39 fin.; Dig. 1, 12; 1, 20; 21; 22; 23, etc.; Amm. 15, 3; 14, 11 al.—
    b.
    For agrimensores, land-surveyors, Hyg. Lim. p. 179.—
    2.
    actus, a, um, P. a. Lit., that has been transacted in the Senate, in the forum, before the courts of justice, etc.; hence,
    A.
    actum, i, n., a public transaction in the Senate, before the people, or before a single magistrate:

    actum ejus, qui in re publica cum imperio versatus sit,

    Cic. Phil. 1, 7:

    acta Caesaris servanda censeo,

    id. ib. 1, 7:

    acta tui praeclari tribunatus,

    id. Dom. 31.—
    B.
    acta publĭca, or absol.: acta, orum, n., the register of public acts, records, journal. Julius Caesar, in his consulship, ordered that the doings of the Senate (diurna acta) should be made public, Suet. Caes. 20; cf. Ernest. Exc. 1;

    but Augustus again prohibited it,

    Suet. Aug. 36. Still the acts of the Senate were written down, and, under the succeeding emperors. certain senators were appointed to this office (actis vel commentariis Senatus conficiendis), Tac. A. 5, 4. They had also public registers of the transactions of the assemblies of the people, and of the different courts of justice;

    also of births and deaths, marriages, divorces, etc., which were preserved as sources of future history.—Hence, diurna urbis acta,

    the city journal, Tac. A. 13, 31:

    acta populi,

    Suet. Caes. 20:

    acta publica,

    Tac. A. 12, 24; Suet. Tib. 8; Plin. Ep. 7, 33:

    urbana,

    id. ib. 9, 15; which were all comprehended under the gen. name acta.
    1.
    With the time added:

    acta eorum temporum,

    Plin. 7, 13, 11, § 60:

    illius temporis,

    Ascon. Mil. 44, 16:

    ejus anni,

    Plin. 2, 56, 57, § 147.—
    2.
    Absol., Cic. Fam. 12, 8; 22, 1; 28, 3; Sen. Ben. 2, 10; 3, 16; Suet. Calig. 8; Quint. 9, 3; Juv. 2, 136: Quis dabit historico, quantum daret acta legenti, i. e. to the actuarius, q. v., id. 7, 104; cf. Bahr's Rom. Lit. Gesch. 303.—
    C.
    acta triumphōrum, the public record of triumphs, fuller than the Fasti triumphales, Plin. 37, 2, 6, § 12.—
    D.
    acta fŏri (v. Inscr. Grut. 445, 10), the records,
    a.
    Of strictly historical transactions, Amm. 22, 3, 4; Dig. 4, 6, 33, § 1.—
    b.
    Of matters of private right, as wills, gifts, bonds (acta ad jus privatorum pertinentia, Dig. 49, 14, 45, § 4), Fragm. Vat. §§ 249, 266, 268, 317.—
    E.

    Lewis & Short latin dictionary > acta fori

  • 11 acta militaria

    ăgo, egi, actum, 3, v. a. (axim = egerim, Pac. ap. Non. 505, 22; Paul. ex Fest. s. v. axitiosi, p. 3 Mull.;

    axit = egerit,

    Paul. Diac. 3, 3;

    AGIER = agi,

    Cic. Off. 3, 15;

    agentum = agentium,

    Vulc. Gall. Av. Cass. 4, 6) [cf. agô; Sanscr. ag, aghami = to go, to drive; agmas = way, train = ogmos; agis = race, contest = agôn; perh. also Germ. jagen, to drive, to hunt], to put in motion, to move (syn.: agitare, pellere, urgere).
    I.
    Lit.
    A.
    Of cattle and other animals, to lead, drive.
    a.
    Absol.: agas asellum, Seip. ap. Cic. de Or. 2, 64, 258:

    jumenta agebat,

    Liv. 1, 48:

    capellas ago,

    Verg. E. 1, 13:

    Pars quia non veniant pecudes, sed agantur, ab actu etc.,

    Ov. F. 1, 323:

    caballum,

    Hor. Ep. 1, 18, 36.—
    b.
    With acc. of place, prep., sup., or inf.:

    agere bovem Romam,

    Curt. 1, 45:

    equum in hostem,

    id. 7, 4:

    Germani in amnem aguntur,

    Tac. H. 5, 21:

    acto ad vallum equo,

    id. A. 2, 13:

    pecora per calles,

    Curt. 7, 11:

    per devia rura capellas,

    Ov. M. 1, 676:

    pecus pastum,

    Varr. L. L. 6, 41, p. 88 Mull.:

    capellas potum age,

    Verg. E. 9, 23:

    pecus egit altos Visere montes,

    Hor. C. 1, 2, 7.—
    B.
    Of men, to drive, lead, conduct, impel.
    a.
    Absol.:

    agmen agens equitum,

    Verg. A. 7, 804.—
    b.
    With prep., abl., or inf.:

    vinctum ante se Thyum agebat,

    Nep. Dat. 3:

    agitur praeceps exercitus Lydorum in populos,

    Sil. 4, 720:

    (adulteram) maritus per omnem vicum verbere agit,

    Tac. G. 19; Suet. Calig. 27:

    captivos prae se agentes,

    Curt. 7, 6; Liv. 23, 1:

    acti ante suum quisque praedonem catenati,

    Quint. 8, 3, 69:

    captivos sub curribus agere,

    Mart. 8, 26:

    agimur auguriis quaerere exilia,

    Verg. A. 3, 5;

    and simple for comp.: multis milibus armatorum actis ex ea regione = coactis,

    Liv. 44, 31.— In prose: agi, to be led, to march, to go:

    quo multitudo omnis consternata agebatur,

    Liv. 10, 29: si citius agi vellet agmen, that the army would move, or march on quicker, id. 2, 58:

    raptim agmine acto,

    id. 6, 28; so id. 23, 36; 25, 9.— Trop.:

    egit sol hiemem sub terras,

    Verg. G. 4, 51:

    poemata dulcia sunto Et quocumque volent animum auditoris agunto,

    lead the mind, Hor. A. P. 100. —Hence, poet.: se agere, to betake one's self, i. e. to go, to come (in Plaut. very freq.;

    also in Ter., Verg., etc.): quo agis te?

    where are you going? Plaut. Am. 1, 1, 294:

    unde agis te?

    id. Most. 1, 4, 28; so id. ib. 3, 1, 31; id. Mil. 3, 2, 49; id. Poen. 1, 2, 120; id. Pers. 4, 3, 13; id. Trin. 4, 3, 71:

    quo hinc te agis?

    where are you going, Ter. And. 4, 2, 25:

    Ecce gubernator sese Palinurus agebat,

    was moving along, Verg. A. 6, 337:

    Aeneas se matutinus agebat,

    id. ib. 8, 465:

    is enim se primus agebat,

    for he strode on in front, id. ib. 9, 696.—Also without se:

    Et tu, unde agis?

    Plaut. Bacch. 5, 1, 20:

    Quo agis?

    id. Pers. 2, 2, 34:

    Huc age,

    Tib. 2, 5, 2 (unless age is here to be taken with veni at the end of the line).—
    C.
    To drive or carry off (animals or men), to steal, rob, plunder (usually abigere):

    Et redigunt actos in sua rura boves,

    Ov. F. 3, 64.—So esp. freq. of men or animals taken as booty in war, while ferre is used of portable things; hence, ferre et agere (as in Gr. agein kai pherein, Hom. Il. 5, 484; and reversed, pherein kai agein, in Hdt. and Xen.; cf.:

    rapiunt feruntque,

    Verg. A. 2, 374:

    rapere et auferre,

    Cic. Off. 1, 14), in gen., to rob, to plunder: res sociorum ferri agique vidit, Liv. 22, 3:

    ut ferri agique res suas viderunt,

    id. 38, 15; so id. 3, 37;

    so also: rapere agereque: ut ex alieno agro raperent agerentque,

    Liv. 22, 1, 2; but portari atque agi means to bear and carry, to bring together, in Caes. B. C. 2, 29 (as pherein kai agein in Plat. Phaedr. 279, C):

    ne pulcram praedam agat,

    Plaut. Aul. 4, 2, 3:

    urbes, agros vastare, praedas agere,

    Sall. J. 20, 8; 32, 3:

    pecoris et mancipiorum praedas,

    id. ib. 44, 5;

    so eccl. Lat.: agere praedas de aliquo,

    Vulg. Jud. 9, 16; ib. 1 Reg. 27, 8; cf. Gron. Obs. 3, 22, 633.—
    D.
    To chase, pursue, press animals or men, to drive about or onwards in flight (for the usual agitare).
    a.
    Of animals:

    apros,

    Verg. G. 3, 412:

    cervum,

    id. A. 7, 481; cf. id. ib. 4, 71:

    citos canes,

    Ov. H. 5, 20:

    feros tauros,

    Suet. Claud. 21.—
    b.
    Of men:

    ceteros ruerem, agerem,

    Ter. Ad. 3, 2, 21 (= prosequerer, premerem, Don.):

    ita perterritos egerunt, ut, etc.,

    Caes. B. G. 4, 12:

    Demoleos cursu palantis Troas agebat,

    Verg. A. 5, 265; cf. id. ib. 1, 574:

    aliquem in exsilium,

    Liv. 25, 2; so Just. 2, 9, 6; 16, 4, 4; 17, 3, 17;

    22, 1, 16 al.: aliquem in fugam,

    id. 16, 2, 3.—
    E.
    Of inanimate or abstract objects, to move, impel, push forwards, advance, carry to or toward any point:

    quid si pater cuniculos agat ad aerarium?

    lead, make, Cic. Off. 3, 23, 90:

    egisse huc Alpheum vias,

    made its way, Verg. A. 3, 695:

    vix leni et tranquillo mari moles agi possunt,

    carry, build out, Curt. 4, 2, 8:

    cloacam maximam sub terram agendam,

    to be carried under ground, Liv. 1, 56;

    so often in the histt., esp. Caes. and Livy, as t. t., of moving forwards the battering engines: celeriter vineis ad oppidum actis,

    pushed forwards, up, Caes. B. G. 2, 12 Herz.; so id. ib. 3, 21; 7, 17; id. B. C. 2, 1; Liv. 8, 16:

    accelerant acta pariter testudine Volsci,

    Verg. A. 9, 505 al.:

    fugere colles campique videntur, quos agimus praeter navem, i. e. praeter quos agimus navem,

    Lucr. 4, 391:

    in litus passim naves egerunt,

    drove the ships ashore, Liv. 22, 19:

    ratem in amnem,

    Ov. F. 1, 500:

    naves in advorsum amnem,

    Tac. H. 4, 22.— Poet.: agere navem, to steer or direct a ship, Hor. Ep. 2, 1, 114; so,

    agere currum,

    to drive a chariot, Ov. M. 2, 62; 2, 388 al.—
    F.
    To stir up, to throw out, excite, cause, bring forth (mostly poet.):

    scintillasque agere ac late differre favillam,

    to throw out sparks and scatter ashes far around, Lucr. 2, 675:

    spumas ore,

    Verg. G. 3, 203; so Cic. Verr. 2, 4, 66:

    piceum Flumen agit,

    Verg. A. 9, 814:

    qui vocem cubantes sensim excitant, eandemque cum egerunt, etc.,

    when they have brought it forth, Cic. de Or. 1, 59, 251. —Hence, animam agere, to expel the breath of life, give up the ghost, expire:

    agens animam spumat,

    Lucr. 3, 493:

    anhelans vaga vadit, animam agens,

    Cat. 63, 31:

    nam et agere animam et efflare dicimus,

    Cic. Tusc. 1, 9, 19:

    Hortensius, cum has litteras scripsi, animam agebat,

    id. Fam. 8, 13, 2; so Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:

    eodem tempore et gestum et animam ageres,

    Cic. Rosc. Com. 8:

    Est tanti habere animam ut agam?

    Sen. Ep. 101, 12; and with a play upon words: semper agis causas et res agis, Attale, semper. Est, non est, quod agas, Attale, semper agis. Si res et causae desunt, agis, Attale, mulas;

    Attale, ne quod agas desit, agas animam,

    Mart. 1, 80.—
    G.
    Of plants, to put forth or out, to shoot, extend:

    (salices) gemmas agunt,

    Varr. R. R. 1, 30:

    florem agere coeperit ficus,

    Col. R. R. 5, 10, 10:

    frondem agere,

    Plin. 18, 6, 8, § 45:

    se ad auras palmes agit,

    Verg. G. 2, 364:

    (platanum) radices trium et triginta cubitorum egisse,

    Varr. R. R. 1, 37, 15:

    per glebas sensim radicibus actis,

    Ov. M. 4, 254; so id. ib. 2, 583:

    robora suas radices in profundum agunt,

    Plin. 16, 31, 56, § 127.—Metaph.:

    vera gloria radices agit,

    Cic. Off. 2, 12, 43:

    pluma in cutem radices egerat imas,

    Ov. M. 2, 582.
    II.
    Trop.
    A.
    Spec., to guide, govern:

    Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur,

    Verg. A. 1, 574; cf. Forbig. ad h. 1., who considers it the only instance of this use, and compares a similar use of agô; v. L. and S. s. v. II. 2.—
    B.
    In gen., to move, impel, excite, urge to a thing, to prompt or induce to:

    si quis ad illa deus te agat,

    Hor. S. 2, 7, 24:

    una plaga ceteros ad certamen egit,

    Liv. 9, 41; 8, 7; 39, 15: quae te, germane, furentem Mens agit in facinus? Ov. M. 5, 14:

    totis mentibus acta,

    Sil. 10, 191:

    in furorem agere,

    Quint. 6, 1, 31:

    si Agricola in ipsam gloriam praeceps agebatur,

    Tac. Agr. 41:

    provinciam avaritia in bellum egerat,

    id. A. 14, 32.—
    C.
    To drive, stir up, excite, agitate, rouse vehemently (cf. agito, II.):

    me amor fugat, agit,

    Plaut. Cist. 2, 1, 8:

    agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum,

    Cic. Verr. 1, 3:

    perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus neque agitur neque minuitur,

    Nep. Att. 9, 1 Brem.:

    opportunitas, quae etiam mediocres viros spe praedae transvorsos agit,

    i. e. leads astray, Sall. J. 6, 3; 14, 20; so Sen. Ep. 8, 3.— To pursue with hostile intent, to persecute, disturb, vex, to attack, assail (for the usu. agitare; mostly poet.):

    reginam Alecto stimulis agit undique Bacchi,

    Verg. A. 7, 405:

    non res et agentia (i. e. agitantia, vexantia) verba Lycamben,

    Hor. Ep. 1, 19, 25:

    acerba fata Romanos agunt,

    id. Epod 7, 17:

    diris agam vos,

    id. ib. 5, 89:

    quam deus ultor agebat,

    Ov. M. 14, 750:

    futurae mortis agor stimulis,

    Luc. 4, 517; cf. Matth. ad Cic. Mur. § 21.—
    D.
    To drive at something, to pursue a course of action, i. e. to make something an object of action; either in the most general sense, like the Engl. do and the Gr. prattein, for every kind of mental or physical employment; or, in a more restricted sense, to exhibit in external action, to act or perform, to deliver or pronounce, etc., so that after the act is completed nothing remains permanent, e. g. a speech, dance, play, etc. (while facere, to make, poiein, denotes the production of an object which continues to exist after the act is completed; and gerere, the performance of the duties of an office or calling).—On these significations, v. Varr. 6, 6, 62, and 6, 7, 64, and 6, 8, 72.—For the more restricted signif. v. Quint. 2, 18, 1 sq.; cf. Manut. ad Cic. Fam. 7, 12; Hab. Syn. 426.
    1.
    In the most gen. signif., to do, act, labor, in opp. to rest or idleness.
    a.
    With the gen. objects, aliquid, nihil, plus, etc.:

    numquam se plus agere quam nihil cum ageret,

    Cic. Rep. 1, 17 (cf. with this, id. Off. 3, 1: numquam se minus otiosum esse quam cum otiosus esset): mihi, qui nihil agit, esse omnino non videtur. id. N. D. 2, 16, 46:

    post satietatem nihil (est) agendum,

    Cels. 1, 2.—Hence,
    b.
    Without object:

    aliud agendi tempus, aliud quiescendi,

    Cic. N. D. 2, 53, 132; Juv. 16, 49:

    agendi tempora,

    Tac. H. 3, 40:

    industria in agendo, celeritas in conficiendo,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 29.—
    c.
    In colloquial lang., to do, to fare, get on: quid agis? what are you doing? M. Tulli, quid agis? Cic. Cat. 1, 11:

    Quid agis?

    What's your business? Plaut. Stich. 2, 2, 9; also, How goes it with you? How are you? ti pratteis, Plaut. Curc. 2, 1, 20; Cic. Fam. 7, 11 al.; Hor. S. 1, 9, 4:

    vereor, quid agat,

    how he is, Cic. Att. 9, 17:

    ut sciatis, quid agam,

    Vulg. Ephes. 6, 21:

    prospere agit anima tua,

    fares well, ib. 3 Joan. 2:

    quid agitur?

    how goes it with you? how do you do? how are you? Plaut. Ps. 1, 1, 17; 1, 5, 42; Ter. Eun. 2, 2, 40:

    Quid intus agitur?

    is going on, Plaut. Cas. 5, 2, 20; id. Ps. 1, 5, 42 al.—
    d.
    With nihil or non multum, to do, i. e. to effect, accomplish, achieve nothing, or not much (orig. belonging to colloquial lang., but in the class. per. even in oratorical and poet. style): nihil agit;

    collum obstringe homini,

    Plaut. Curc. 5, 3, 29:

    nihil agis,

    you effect nothing, it is of no use, Ter. Ad. 5, 8, 12:

    nihil agis, dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum,

    Cic. Tusc. 2, 25, 61 Kuhn.; Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 10: cupis, inquit, abire; sed nihil agis;

    usque tenebo,

    Hor. S. 1, 9, 15:

    [nihil agis,] nihil assequeris,

    Cic. Cat. 1, 6, 15 B. and K.:

    ubi blanditiis agitur nihil,

    Ov. M. 6, 685: egerit non multum, has not done much, Curt. ap. Cic. Fam. 7, 29; cf. Ruhnk. ad Rutil. Lup. p. 120.—
    e.
    In certain circumstances, to proceed, do, act, manage (mostly belonging to familiar style): Thr. Quid nunc agimus? Gn. Quin redimus, What shall we do now? Ter. Eun. 4, 7, 41:

    hei mihi! quid faciam? quid agam?

    what shall I do? how shall I act? id. Ad. 5, 3, 3:

    quid agam, habeo,

    id. And. 3, 2, 18 (= quid respondeam habeo, Don.) al.:

    sed ita quidam agebat,

    was so acting, Cic. Lig. 7, 21: a Burro minaciter actum, Burrus [p. 75] proceeded to threats, Tac. A. 13, 21.—
    2.
    To pursue, do, perform, transact (the most usual signif. of this word; in all periods; syn.: facere, efficere, transigere, gerere, tractare, curare): cui quod agat institutumst nullo negotio id agit, Enn. ap. Gell. 19, 10, 12 (Trag. v. 254 Vahl.): ut quae egi, ago, axim, verruncent bene, Pac. ap. Non. 505, 23 (Trag. Rel. p. 114 Rib.):

    At nihil est, nisi, dum calet, hoc agitur,

    Plaut. Poen. 4, 2, 92:

    Ut id agam, quod missus huc sum,

    id. Ps. 2, 2, 44: homines quae agunt vigilantes, agitantque, ea si cui in somno accidunt, minus mirum est, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45:

    observabo quam rem agat,

    what he is going to do, Plaut. Am. 1, 1, 114:

    Id quidem ago,

    That is what I am doing, Verg. E. 9, 37:

    res vera agitur,

    Juv. 4, 35:

    Jam tempus agires,

    Verg. A. 5, 638:

    utilis rebus agendis,

    Juv. 14, 72:

    grassator ferro agit rem,

    does the business with a dagger, id. 3, 305; 6, 659 (cf.:

    gladiis geritur res,

    Liv. 9, 41):

    nihil ego nunc de istac re ago,

    do nothing about that matter, Plaut. Truc. 4, 4, 8:

    postquam id actumst,

    after this is accomplished, id. Am. 1, 1, 72; so,

    sed quid actumst?

    id. Ps. 2, 4, 20:

    nihil aliud agebam nisi eum defenderem,

    Cic. Sull. 12:

    ne quid temere ac fortuitu, inconsiderate negligenterque agamus,

    id. Off. 1, 29:

    agamus quod instat,

    Verg. E. 9, 66:

    renuntiaverunt ei omnia, quae egerant,

    Vulg. Marc. 6, 30; ib. Act. 5, 35:

    suum negotium agere,

    to mind one's business, attend to one's own affairs, Cic. Off. 1, 9; id. de Or. 3, 55, 211; so,

    ut vestrum negotium agatis,

    Vulg. 1 Thess. 4, 11:

    neque satis Bruto constabat, quid agerent,

    Caes. B. G. 3, 14:

    postquam res in Africa gestas, quoque modo actae forent, fama divolgavit,

    Sall. J. 30, 1:

    sed tu delibera, utrum colloqui malis an per litteras agere quae cogitas,

    Nep. Con. 3, 8 al. —With the spec. idea of completing, finishing: jucundi acti labores, a proverb in Cic. Fin. 2, 32, 105.—
    3.
    To pursue in one's mind, to drive at, to revolve, to be occupied with, think upon, have in view, aim at (cf. agito, II. E., volvo and voluto):

    nescio quid mens mea majus agit,

    Ov. H. 12, 212:

    hoc variis mens ipsa modis agit,

    Val. Fl. 3, 392:

    agere fratri proditionem,

    Tac. H. 2, 26:

    de intranda Britannia,

    id. Agr. 13.—
    4.
    With a verbal subst., as a favorite circumlocution for the action indicated by the subst. (cf. in Gr. agô with verbal subst.):

    rimas agere (sometimes ducere),

    to open in cracks, fissures, to crack, Cic. Att. 14, 9; Ov. M. 2, 211; Luc. 6, 728: vos qui regalis corporis custodias agitis, keep watch over, guard, Naev. ap. Non. 323, 1; so Liv. 5, 10:

    vigilias agere,

    Cic. Verr. 4, 43, 93; Nep. Thras. 4; Tac. H. 3, 76:

    excubias alicui,

    Ov. F. 3, 245:

    excubias,

    Tac. H. 4, 58:

    pervigilium,

    Suet. Vit. 10:

    stationem agere,

    to keep guard, Liv. 35, 29; Tac. H. 1, 28:

    triumphum agere,

    to triumph, Cic. Fam. 3, 10; Ov. M. 15, 757; Suet. Dom. 6:

    libera arbitria agere,

    to make free decisions, to decide arbitrarily, Liv. 24, 45; Curt. 6, 1, 19; 8, 1, 4:

    paenitentiam agere,

    to exercise repentance, to repent, Quint. 9, 3, 12; Petr. S. 132; Tac. Or. 15; Curt. 8, 6, 23; Plin. Ep. 7, 10; Vulg. Lev. 5, 5; ib. Matt. 3, 2; ib. Apoc. 2, 5:

    silentia agere,

    to maintain silence, Ov. M. 1, 349:

    pacem agere,

    Juv. 15, 163:

    crimen agere,

    to bring accusation, to accuse, Cic. Verr. 4, 22, 48:

    laborem agere,

    id. Fin. 2, 32:

    cursus agere,

    Ov. Am. 3, 6, 95:

    delectum agere,

    to make choice, to choose, Plin. 7, 29, 30, § 107; Quint. 10, 4, 5:

    experimenta agere,

    Liv. 9, 14; Plin. 29, 1, 8, § 18:

    mensuram,

    id. 15, 3, 4, § 14:

    curam agere,

    to care for, Ov. H. 15, 302; Quint. 8, prooem. 18:

    curam ejus egit,

    Vulg. Luc. 10, 34:

    oblivia agere,

    to forget, Ov. M. 12, 540:

    nugas agere,

    to trifle, Plaut. Cist. 2, 3, 29; id. As. 1, 1, 78, and often:

    officinas agere,

    to keep shop, Inscr. Orell. 4266.—So esp.: agere gratias ( poet. grates; never in sing. gratiam), to give thanks, to thank; Gr. charin echein ( habere gratiam is to be or feel grateful; Gr. charin eidenai; and referre gratiam, to return a favor, requite; Gr. charin apodidonai; cf. Bremi ad Nep. Them. 8, 7):

    diis gratias pro meritis agere,

    Plaut. Am. 1, 1, 26:

    Haud male agit gratias,

    id. Aul. 4, 4, 31:

    Magnas vero agere gratias Thais mihi?

    Ter. Eun. 3, 1, 1:

    Dis magnas merito gratias habeo atque ago,

    id. Phorm. 5, 6, 80: Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter, Cic. Fam. 1, 10: immortales ago tibi gratias agamque dum vivam;

    nam relaturum me adfirmare non possum,

    id. ib. 10, 11, 1: maximas tibi omnes gratias agimus, C. Caesar;

    majores etiam habemus,

    id. Marcell. 11, 33:

    Trebatio magnas ago gratias, quod, etc.,

    id. Fam. 11, 28, 8: renuntiate gratias regi me agere;

    referre gratiam aliam nunc non posse quam ut suadeam, ne, etc.,

    Liv. 37, 37: grates tibi ago, summe Sol, vobisque, reliqui Caelites, * Cic. Rep. 6, 9:

    gaudet et invito grates agit inde parenti,

    Ov. M. 2, 152; so id. ib. 6, 435; 484; 10, 291; 681; 14, 596; Vulg. 2 Reg. 8, 10; ib. Matt. 15, 36 al.;

    and in connection with this, laudes agere: Jovis fratri laudes ago et grates gratiasque habeo,

    Plaut. Trin. 4, 1, 2:

    Dianae laudes gratesque agam,

    id. Mil. 2, 5, 2; so,

    diis immortalibus laudesque et grates egit,

    Liv. 26, 48:

    agi sibi gratias passus est,

    Tac. Agr. 42; so id. H. 2, 71; 4, 51; id. A. 13, 21; but oftener grates or gratis in Tac.:

    Tiberius egit gratis benevolentiae patrum, A. 6, 2: agit grates,

    id. H. 3, 80; 4, 64; id. A. 2, 38; 2, 86; 3, 18; 3, 24; 4, 15 al.—
    5.
    Of time, to pass, spend (very freq. and class.): Romulus in caelo cum dis agit aevom, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 12, 28; so Pac. id. ib. 2, 21, 49, and Hor. S. 1, 5, 101:

    tempus,

    Tac. H. 4, 62; id. A. 3, 16: domi aetatem, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6:

    aetatem in litteris,

    Cic. Leg. 2, 1, 3:

    senectutem,

    id. Sen. 3, 7; cf. id. ib. 17, 60:

    dies festos,

    id. Verr. 2, 4, 48; Tac. G. 17:

    otia secura,

    Verg. G. 3, 377; Ov. F. 1, 68; 4, 926:

    ruri agere vitam,

    Liv. 7, 39, and Tac. A. 15, 63:

    vitam in terris,

    Verg. G. 2, 538:

    tranquillam vitam agere,

    Vulg. 1 Tim. 2, 2:

    Hunc (diem) agerem si,

    Verg. A. 5, 51:

    ver magnus agebat Orbis,

    id. G. 2, 338:

    aestiva agere,

    to pass, be in, summer quarters, Liv. 27, 8; 27, 21; Curt. 5, 8, 24.— Pass.:

    menses jam tibi esse actos vides,

    Plaut. Am. 1, 3, 2:

    mensis agitur hic septimus,

    Ter. Hec. 3, 3, 34, and Ov. M. 7, 700:

    melior pars acta (est) diei,

    Verg. A. 9, 156; Juv. 4, 66; Tac. A. 15, 63:

    acta est per lacrimas nox,

    Ov. H. 12, 58 Ruhnk.:

    tunc principium anni agebatur,

    Liv. 3, 6:

    actis quindecim annis in regno,

    Just. 41, 5, 9:

    Nona aetas agitur,

    Juv. 13, 28 al. —With annus and an ordinal, to be of a certain age, to be so old:

    quartum annum ago et octogesimum,

    am eighty-four years old, Cic. Sen. 10, 32:

    Annum agens sextum decimum patrem amisit,

    Suet. Caes. 1.—Metaph.: sescentesimum et quadragesimum annum urbs nostra agebat, was in its 640 th year, Tac. G. 37.— Hence also absol. (rare), to pass or spend time, to live, to be, to be somewhere:

    civitas laeta agere,

    was joyful, Sall. J. 55, 2:

    tum Marius apud primos agebat,

    id. ib. 101, 6:

    in Africa, qua procul a mari incultius agebatur,

    id. ib. 89, 7:

    apud illos homines, qui tum agebant,

    Tac. A. 3, 19:

    Thracia discors agebat,

    id. ib. 3, 38:

    Juxta Hermunduros Naristi agunt,

    Tac. G. 42:

    ultra jugum plurimae gentes agunt,

    id. ib. 43:

    Gallos trans Padum agentes,

    id. H. 3, 34:

    quibus (annis) exul Rhodi agit,

    id. A. 1, 4:

    agere inter homines desinere,

    id. ib. 15, 74:

    Vitellius non in ore volgi agere,

    was not in the sight of the people, id. H. 3, 36:

    ante aciem agere,

    id. G. 7; and:

    in armis agere,

    id. A. 14, 55 = versari.—
    6.
    In the lang. of offerings, t. t., to despatch the victim, to kill, slay. In performing this rite, the sacrificer asked the priest, agone, shall I do it? and the latter answered, age or hoc age, do it:

    qui calido strictos tincturus sanguine cultros semper, Agone? rogat, nec nisi jussus agit,

    Ov. F. 1. 321 (cf. agonia and agonalia):

    a tergo Chaeream cervicem (Caligulae) gladio caesim graviter percussisse, praemissa voce,

    hoc age, Suet. Calig. 58; id. Galb. 20. —This call of the priest in act of solemn sacrifice, Hoc age, warned the assembled multitude to be quiet and give attention; hence hoc or id and sometimes haec or istuc agere was used for, to give attention to, to attend to, to mind, heed; and followed by ut or ne, to pursue a thing, have it in view, aim at, design, etc.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 1, 2, 15, and Suet. Calig. 58: hoc agite, Plaut. As. prol. init.:

    Hoc age,

    Hor. S. 2, 3, 152; id. Ep. 1, 6, 31:

    Hoc agite, of poetry,

    Juv. 7, 20:

    hoc agamus,

    Sen. Clem. 1, 12:

    haec agamus,

    Cic. Tusc. 1, 49:

    agere hoc possumus,

    Lucr. 1, 41; 4, 969; Juv. 7, 48:

    hoccine agis an non? hoc agam,

    id. ib., Ter. And. 1, 2, 15; 2, 5, 4:

    nunc istuc age,

    id. Heaut. 3, 2, 47; id. Phorm. 2, 3, 3 al.:

    Hoc egit civis Romanus ante te nemo,

    Cic. Lig. 4, 11:

    id et agunt et moliuntur,

    id. Mur. 38:

    (oculi, aures, etc.) quasi fenestrae sunt animi, quibus tamen sentire nihil queat mens, nisi id agat et adsit,

    id. Tusc. 1, 20, 46: qui id egerunt, ut gentem... collocarent, aimed at this, that, etc., id. Cat. 4, 6, 12:

    qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,

    keep it in view, that, id. Off. 1, 13, 41:

    idne agebas, ut tibi cum sceleratis, an ut cum bonis civibus conveniret?

    id. Lig. 6, 18:

    Hoc agit, ut doleas,

    Juv. 5, 157:

    Hoc age, ne mutata retrorsum te ferat aura,

    Hor. Ep. 1, 18, 88:

    Quid tuus ille destrictus gladius agebat?

    have in view, mean, Cic. Leg. 3, 9:

    Quid aliud egimus nisi ut, quod hic potest, nos possemus?

    id. ib. 4, 10:

    Sin autem id actum est, ut homines postremi pecuniis alienis locupletarentur,

    id. Rosc. Am. 47, 137:

    certiorem eum fecit, id agi, ut pons dissolveretur,

    Nep. Them. 5, 1:

    ego id semper egi, ne bellis interessem,

    Cic. Fam. 4, 7.—Also, the opp.: alias res or aliud agere, not to attend to, heed, or observe, to pursue secondary or subordinate objects: Ch. Alias res agis. Pa. Istuc ago equidem, Ter. Eun. 2, 3, 57; id. Hec. 5, 3, 28:

    usque eo animadverti eum jocari atque alias res agere,

    Cic. Rosc. Am. 22:

    atqui vides, quam alias res agamus,

    id. de Or. 3, 14, 51; id. Brut. 66, 233:

    aliud agens ac nihil ejusmodi cogitans,

    id. Clu. 64.—
    7.
    In relation to public affairs, to conduct, manage, carry on, administer: agere bellum, to carry on or wage war (embracing the whole theory and practice of war, while bellum gerere designates the bodily and mental effort, and the bearing of the necessary burdens; and bellum facere, the actual outbreak of hostile feelings, v. Herz. ad Caes. B. G. 28):

    qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum agere instituerunt,

    Caes. B. G. 3, 28:

    Antiochus si tam in agendo bello parere voluisset consiliis ejus (Hannibalis) quam in suscipiendo instituerat, etc.,

    Nep. Hann. 8, 3; Curt. 4, 10, 29:

    aliena bella mercedibus agere,

    Mel. 1, 16:

    Bellaque non puero tractat agenda puer,

    Ov. A. A. 1, 182 (also in id. Tr. 2, 230, Gron. Observ. 2, 3, 227, for the usu. obit, with one MS., reads agit; so Merkel).— Poet.:

    Martem for bellum,

    Luc. 4, 2: agere proelium, to give battle (very rare):

    levibus proeliis cum Gallis actis,

    Liv. 22, 9.—Of offices, employments, etc., to conduct, exercise, administer, hold:

    forum agere,

    to hold court, Cic. Fam. 8, 6; and:

    conventus agere,

    to hold the assizes, id. Verr. 5, 11, 28; Caes. B. G. 1, 54; 6, 44;

    used of the governors of provinces: judicium agere,

    Plin. 9, 35, 58, § 120:

    vivorum coetus agere,

    to make assemblies of, to assemble, Tac. A. 16, 34:

    censum agere,

    Liv. 3, 22; Tac. A. 14, 46; Suet. Aug. 27:

    recensum agere,

    id. Caes. 41:

    potestatem agere,

    Flor. 1, 7, 2:

    honorem agere,

    Liv. 8, 26:

    regnum,

    Flor. 1, 6, 2:

    rem publicam,

    Dig. 4, 6, 35, § 8:

    consulatum,

    Quint. 12, 1, 16:

    praefecturam,

    Suet. Tib. 6:

    centurionatum,

    Tac. A. 1, 44:

    senatum,

    Suet. Caes. 88:

    fiscum agere,

    to have charge of the treasury, id. Dom. 12:

    publicum agere,

    to collect the taxes, id. Vesp. 1:

    inquisitionem agere,

    Plin. 29, 1, 8, § 18:

    curam alicujus rei agere,

    to have the management of, to manage, Liv. 6, 15; Suet. Claud. 18:

    rei publicae curationem agens,

    Liv. 4, 13: dilectum agere, to make a levy, to levy (postAug. for dilectum habere, Cic., Caes., Sall.), Quint. 12, 3, 5; Tac. A. 2, 16; id. Agr. 7 and 10; id. H. 2, 16, 12; Suet. Calig. 43. —
    8.
    Of civil and political transactions in the senate, the forum, before tribunals of justice, etc., to manage or transact, to do, to discuss, plead, speak, deliberate; constr. aliquid or de aliqua re:

    velim recordere, quae ego de te in senatu egerim, quae in contionibus dixerim,

    Cic. Fam. 5, 2; 1, 9:

    de condicionibus pacis,

    Liv. 8, 37:

    de summa re publica,

    Suet. Caes. 28:

    cum de Catilinae conjuratione ageretur in curia,

    id. Aug. 94:

    de poena alicujus,

    Liv. 5, 36:

    de agro plebis,

    id. 1, 46.—Hence the phrase: agere cum populo, of magistrates, to address the people in a public assembly, for the purpose of obtaining their approval or rejection of a thing (while [p. 76] agere ad populum signifies to propose, to bring before the people):

    cum populo agere est rogare quid populum, quod suffragiis suis aut jubeat aut vetet,

    Gell. 13, 15, 10:

    agere cum populo de re publica,

    Cic. Verr. 1, 1, 12; id. Lael. 25, 96:

    neu quis de his postea ad senatum referat neve cum populo agat,

    Sall. C. 51, 43.—So also absol.:

    hic locus (rostra) ad agendum amplissimus,

    Cic. Imp. Pomp. 1:

    Metellus cum agere coepisset, tertio quoque verbo orationis suae me appellabat,

    id. Fam. 5, 2.— Transf. to common life.
    a.
    Agere cum aliquo, de aliquo or re or ut, to treat, deal, negotiate, confer, talk with one about a person or thing; to endeavor to persuade or move one, that, etc.: nihil age tecum (sc. cum odore vini);

    ubi est ipsus (vini lepos)?

    I have nothing to do with you, Plaut. Curc. 1, 2, 11:

    Quae (patria) tecum, Catilina, sic agit,

    thus pleads, Cic. Cat. 1, 6, 18:

    algae Inquisitores agerent cum remige nudo,

    Juv. 4, 49:

    haec inter se dubiis de rebus agebant,

    thus treated together, Verg. A. 11, 445:

    de quo et praesens tecum egi diligenter, et scripsi ad te accurate antea,

    Cic. Fam. 13, 75:

    egi cum Claudia et cum vestra sorore Mucia, ut eum ab illa injuria deterrerent,

    id. ib. 5, 2:

    misi ad Metellum communes amicos, qui agerent cum eo, ut de illa mente desisteret,

    id. ib. 5, 2:

    Callias quidam egit cum Cimone, ut eam (Elpinicen) sibi uxorem daret,

    Nep. Cim. 1, 3.—Also absol.:

    Alcibiades praesente vulgo agere coepit,

    Nep. Alc. 8, 2:

    si qua Caesares obtinendae Armeniae egerant,

    Tac. A. 15, 14:

    ut Lucretius agere varie, rogando alternis suadendoque coepit,

    Liv. 2, 2.—In Suet. once agere cum senatu, with acc. and inf., to propose or state to the Senate:

    Tiberius egit cum senatu non debere talia praemia tribui,

    Suet. Tib. 54.—
    b.
    With the advv. bene, praeclare, male, etc., to deal well or ill with one, to treat or use well or ill:

    facile est bene agere cum eis, etc.,

    Cic. Phil. 14, 11:

    bene egissent Athenienses cum Miltiade, si, etc.,

    Val. Max. 5, 3, 3 ext.; Vulg. Jud. 9, 16:

    praeclare cum aliquo agere,

    Cic. Sest. 23:

    Male agis mecum,

    Plaut. As. 1, 3, 21:

    qui cum creditoribus suis male agat,

    Cic. Quinct. 84; and:

    tu contra me male agis,

    Vulg. Jud. 11, 27.—Freq. in pass., to be or go well or ill with one, to be well or badly off:

    intelleget secum actum esse pessime,

    Cic. Verr. 2, 3, 50:

    praeclare mecum actum puto,

    id. Fam. 9, 24; so id. ib. 5, 18: exstat cujusdam non inscitus jocus bene agi potuisse cum rebus humanis, si Domitius pater talem habuisset uxorem, it would have gone well with human affairs, been well for mankind, if, etc., Suet. Ner. 28.—Also absol. without cum: agitur praeclare, si nosmet ipsos regere possumus, it is well done if, etc., it is a splendid thing if, etc., Cic. Fam. 4, 14:

    vivitur cum eis, in quibus praeclare agitur si sunt simulacra virtutis,

    id. Off. 1, 15:

    bene agitur pro noxia,

    Plaut. Mil. 5, 23.—
    9.
    Of transactions before a court or tribunal.
    a.
    Aliquid agere ex jure, ex syngrapha, ex sponso, or simply the abl. jure, lege, litibus, obsignatis tabellis, causa, to bring an action or suit, to manage a cause, to plead a case:

    ex jure civili et praetorio agere,

    Cic. Caecin. 12:

    tamquam ex syngrapha agere cum populo,

    to litigate, id. Mur. 17:

    ex sponso egit,

    id. Quint. 9: Ph. Una injuriast Tecum. Ch. Lege agito ergo, Go to law, then, Ter. Phorm. 5, 8, 90:

    agere lege in hereditatem,

    Cic. de Or. 1, 38, 175; Ov. F. 1, 48; Liv. 9, 46:

    cum illo se lege agere dicebat,

    Nep. Tim. 5: summo jure agere, to assert or claim one's right to the full extent of the law, Cic. Off. 1, 11:

    non enim gladiis mecum, sed litibus agetur,

    id. Q. Fr. 1, 4:

    causa quam vi agere malle,

    Tac. A. 13, 37:

    tabellis obsignatis agis mecum,

    Cic. Tusc. 5, 11, 33:

    Jure, ut opinor, agat, jure increpet inciletque,

    with right would bring her charge, Lucr. 3, 963; so,

    Castrensis jurisdictio plura manu agens,

    settles more cases by force, Tac. Agr. 9:

    ubi manu agitur,

    when the case is settled by violent hands, id. G. 36.—
    b.
    Causam or rem agere, to try or plead a case; with apud, ad, or absol.:

    causam apud centumviros egit,

    Cic. Caecin. 24:

    Caesar cum ageret apud censores,

    Varr. R. R. 1, 7, 10; so with adversus:

    egi causam adversus magistratus,

    Vulg. 2 Esdr. 13, 11:

    orator agere dicitur causam,

    Varr. L. L. 6, 42: causam isto modo agere, Cic. Lig. 4, 10; Tac. Or. 5; 11; 14; Juv. 2, 51; 14, 132:

    agit causas liberales,

    Cic. Fam. 8, 9: qui ad rem agendam adsunt, M. Cael. ap. Quint. 11, 1, 51:

    cum (M. Tullius) et ipsam se rem agere diceret,

    Quint. 12, 10, 45: Gripe, accede huc;

    tua res agitur,

    is being tried, Plaut. Rud. 4, 4, 104; Quint. 8, 3, 13;

    and extra-judicially: rogo ad Caesarem meam causam agas,

    Cic. Fam. 5, 10:

    Una (factio) populi causam agebat, altera optimatum,

    Nep. Phoc. 3; so, agere, absol., to plead' ad judicem sic agi solet, Cic. Lig. 10:

    tam solute agere, tam leniter,

    id. Brut. 80:

    tu istuc nisi fingeres, sic ageres?

    id. ib. 80; Juv. 7, 143 and 144; 14, 32.— Transf. to common life; with de or acc., to discuss, treat, speak of:

    Sed estne hic ipsus, de quo agebam?

    of whom I was speaking, Ter. Ad. 1, 1, 53:

    causa non solum exponenda, sed etiam graviter copioseque agenda est,

    to be discussed, Cic. Div. in Caecil. 12; id. Verr. 1, 13, 37:

    Samnitium bella, quae agimus,

    are treating of, Liv. 10, 31.—Hence,
    c.
    Agere aliquem reum, to proceed against one as accused, to accuse one, Liv. 4, 42; 24, 25; Tac. A. 14, 18:

    reus agitur,

    id. ib. 15, 20; 3, 13; and with the gen. of the crime, with which one is charged:

    agere furti,

    to accuse of theft, Cic. Fam. 7, 22:

    adulterii cum aliquo,

    Quint. 4, 4, 8:

    injuriarum,

    id. 3, 6, 19; and often in the Pandects.—
    d.
    Pass. of the thing which is the subject of accusation, to be in suit or in question; it concerns or affects, is about, etc.:

    non nunc pecunia, sed illud agitur, quomodo, etc.,

    Ter. Heaut. 3, 1, 67:

    non capitis ei res agitur, sed pecuniae,

    the point in dispute, id. Phorm. 4, 3, 26:

    aguntur injuriae sociorum, agitur vis legum, agitur existimatio, veritasque judiciorum,

    Cic. Verr. 2, 4, 51:

    si magna res, magna hereditas agetur,

    id. Fin. 2, 17: qua de re agitur, what the point of dispute or litigation is, id. Brut. 79.—Hence, trop.,
    (α).
    Res agitur, the case is on trial, i. e. something is at stake or at hazard, in peril, or in danger:

    at nos, quarum res agitur, aliter auctores sumus,

    Plaut. Stich. 1, 2, 72:

    quasi istic mea res minor agatur quam tua,

    Ter. Heaut. 2, 3, 113:

    agitur populi Romani gloria, agitur salus sociorum atque amicorum, aguntur certissima populi Romani vectigalia et maxima, aguntur bona multorum civium,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 6:

    in quibus eorum aut caput agatur aut fama,

    id. Lael. 17, 61; Nep. Att. 15, 2:

    non libertas solum agebatur,

    Liv. 28, 19; Sen. Clem. 1, 20 al.:

    nam tua res agitur, paries cum proximus ardet,

    Hor. Ep. 1, 18, 84 (= in periculo versatur, Lambin.):

    agitur pars tertia mundi,

    is at stake, I am in danger of losing, Ov. M. 5, 372.—
    (β).
    Res acta est, the case is over (and done for): acta haec res est;

    perii,

    this matter is ended, Ter. Heaut. 3, 3, 3: hence, actum est de aliquo or aliqua re, it is all over with a person or thing:

    actum hodie est de me,

    Plaut. Ps. 1, 1, 63:

    jam de Servio actum,

    Liv. 1, 47:

    actum est de collo meo,

    Plaut. Trin. 3, 4, 194.—So also absol.: actumst;

    ilicet me infelicem,

    Plaut. Cist. 4, 2, 17:

    si animus hominem pepulit, actumst,

    id. Trin. 2, 2, 27; Ter. And. 3, 1, 7; Cic. Att. 5, 15:

    actumst, ilicet, peristi,

    Ter. Eun. 1, 1, 9: periimus;

    actumst,

    id. Heaut. 3, 3, 3.—
    (γ).
    Rem actam agere, to plead a case already finished, i. e. to act to no purpose:

    rem actam agis,

    Plaut. Ps. 1, 3, 27; id. Cist. 4, 2, 36; Liv. 28, 40; so,

    actum or acta agere: actum, aiunt, ne agas,

    Ter. Phorm. 2, 3, 72; Cic. Att. 9, 18:

    acta agimus,

    id. Am. 22.—
    10. a.
    Of an orator, Cic. de Or. 1, 31, 142; cf. id. ib. 2, 19, 79:

    quae sic ab illo acta esse constabat oculis, voce, gestu, inimici ut lacrimas tenere non possent,

    id. ib. 3, 56, 214:

    agere fortius et audentius volo,

    Tac. Or. 18; 39.—
    b.
    Of an actor, to represent, play, act:

    Ipse hanc acturust Juppiter comoediam,

    Plaut. Am. prol. 88; so,

    fabulam,

    Ter. Ad. prol. 12; id. Hec. prol. 22:

    dum haec agitur fabula,

    Plaut. Men. prol. 72 al.:

    partis,

    to have a part in a play, Ter. Phorm. prol. 27:

    Ballionem illum cum agit, agit Chaeream,

    Cic. Rosc. Com. 7:

    gestum agere in scaena,

    id. de Or. 2, 57:

    dicitur canticum egisse aliquanto magis vigente motu,

    Liv. 7, 2 al. — Transf. to other relations, to represent or personate one, to act the part of, to act as, behave like: has partes lenitatis semper egi, Cic. Mur. 3:

    egi illos omnes adulescentes, quos ille actitat,

    id. Fam. 2, 9:

    amicum imperatoris,

    Tac. H. 1, 30:

    exulem,

    id. A. 1, 4:

    socium magis imperii quam ministrum,

    id. H. 2, 83:

    senatorem,

    Tac. A. 16, 28.—So of things poetically:

    utrinque prora frontem agit,

    serves as a bow, Tac. G. 44.—
    11.
    Se agere = se gerere, to carry one's self, to behave, deport one's self:

    tanta mobilitate sese Numidae agunt,

    Sall. J. 56, 5:

    quanto ferocius ante se egerint,

    Tac. H. 3, 2 Halm:

    qui se pro equitibus Romanis agerent,

    Suet. Claud. 25:

    non principem se, sed ministrum egit,

    id. ib. 29:

    neglegenter se et avare agere,

    Eutr. 6, 9:

    prudenter se agebat,

    Vulg. 1 Reg. 18, 5:

    sapienter se agebat,

    ib. 4 Reg. 18, 7. —Also absol.:

    seditiose,

    Tac. Agr. 7:

    facile justeque,

    id. ib. 9:

    superbe,

    id. H. 2, 27:

    ex aequo,

    id. ib. 4, 64:

    anxius et intentus agebat,

    id. Agr. 5.—
    12.
    Imper.: age, agite, Ter., Tib., Lucr., Hor., Ov., never using agite, and Catull. never age, with which compare the Gr. age, agete (also accompanied by the particles dum, eia, en, ergo, igitur, jam, modo, nuncjam, porro, quare, quin, sane, vero, verum, and by sis); as an exclamation.
    a.
    In encouragement, exhortation, come! come on! (old Engl. go to!) up! on! quick! (cf. I. B. fin.).
    (α).
    In the sing.:

    age, adsta, mane, audi, Enn. ap. Delr. Synt. 1, 99: age i tu secundum,

    come, follow me! Plaut. Am. 2, 1, 1:

    age, perge, quaeso,

    id. Cist. 2, 3, 12:

    age, da veniam filio,

    Ter. Ad. 5, 8, 14:

    age, age, nunc experiamur,

    id. ib. 5, 4, 23:

    age sis tu... delude,

    Plaut. As. 3, 3, 89; id. Ep. 3, 4, 39; Cic. Tusc. 2, 18; id. Rosc. Am. 16:

    quanto ferocius ante se egerint, agedum eam solve cistulam,

    Plaut. Am. 2, 2, 151; id. Capt. 3, 4, 39:

    Agedum vicissim dic,

    Ter. Heaut. 2, 3, 69; id. Eun. 4, 4, 27:

    agedum humanis concede,

    Lucr. 3, 962:

    age modo hodie sero,

    Ter. Heaut. 2, 3, 103:

    age nuncjam,

    id. And. 5, 2, 25:

    En age, quid cessas,

    Tib. 2, 2, 10:

    Quare age,

    Verg. A. 7, 429:

    Verum age,

    id. ib. 12, 832:

    Quin age,

    id. G. 4, 329:

    en, age, Rumpe moras,

    id. ib. 3, 43:

    eia age,

    id. A. 4, 569.—
    (β).
    In the plur.:

    agite, pugni,

    up, fists, and at 'em! Plaut. Am. 1, 1, 146:

    agite bibite,

    id. Curc. 1, 1, 88; id. Stich. 1, 3, 68:

    agite in modum dicite,

    Cat. 61, 38:

    Quare agite... conjungite,

    id. 64, 372; Verg. A. 1, 627:

    vos agite... volvite,

    Val. Fl. 3, 311:

    agite nunc, divites, plorate,

    Vulg. Jac. 5, 1:

    agitedum,

    Liv. 3, 62.—Also age in the sing., with a verb in the plur. (cf. age tamnete, Hom. Od. 3, 332; age dê trapeiomen, id. Il. 3, 441):

    age igitur, intro abite,

    Plaut. Mil. 3, 3, 54:

    En agedum convertite,

    Prop. 1, 1, 21:

    mittite, agedum, legatos,

    Liv. 38, 47:

    Ite age,

    Stat. Th. 10, 33:

    Huc age adeste,

    Sil. 11, 169.—
    b.
    In transitions in discourse, well then! well now! well! (esp. in Cic. Or. very freq.). So in Plaut. for resuming discourse that has been interrupted: age, tu interea huic somnium narra, Curc. 2, 2, 5: nunc age, res quoniam docui non posse creari, etc., well now, since I have taught, etc., Lucr. 1, 266:

    nunc age, quod superest, cognosce et clarius audi,

    id. 1, 920; so id. 1, 952; 2, 62; 333; 730; 3, 418;

    4, 109 al.: age porro, tu, qui existimari te voluisti interpretem foederum, cur, etc.,

    Cic. Verr. 2, 5, 22; so id. Rosc. Am. 16; id. Part. 12; id. Att. 8, 3.—And age (as in a.) with a verb in the plur.:

    age vero, ceteris in rebus qualis sit temperantia considerate,

    Cic. Imp. Pomp. 14; so id. Sull. 26; id. Mil. 21; id. Rosc. Am. 37.—
    c.
    As a sign of assent, well! very well! good! right! Age, age, mansero, Plaut. As. 2, 2, 61: age, age, jam ducat;

    dabo,

    Ter. Phorm. 4, 3, 57:

    Age, veniam,

    id. And. 4, 2, 30:

    age, sit ita factum,

    Cic. Mil. 19:

    age sane,

    Plaut. Ps. 5, 2, 27; Cic. Fin. 2, 35, 119.
    Position.
    —Age, used with another verb in the imperative, regularly stands before it, but in poetry, for the sake of the metre, it,
    I.
    Sometimes follows such verb; as,
    a.
    In dactylic metre:

    Cede agedum,

    Prop. 5, 9, 54:

    Dic age,

    Verg. A. 6, 343; Hor. S. 2, 7, 92; Ov. F. 1, 149:

    Esto age,

    Pers. 2, 42:

    Fare age,

    Verg. A. 3, 362:

    Finge age,

    Ov. H. 7, 65:

    Redde age,

    Hor. S. 2, 8, 80:

    Surge age,

    Verg. A. 3, 169; 8, 59; 10, 241; Ov. H. 14, 73:

    Vade age,

    Verg. A. 3, 462; 4, 422; so,

    agite: Ite agite,

    Prop. 4, 3, 7.—
    b.
    In other metres (very rarely):

    appropera age,

    Plaut. Cas. 2, 2, 38:

    dic age,

    Hor. C. 1, [p. 77] 32, 3; 2, 11, 22;

    3, 4, 1.—So also in prose (very rarely): Mittite agedum,

    Liv. 38, 47:

    procedat agedum ad pugnam,

    id. 7, 9.—
    II.
    It is often separated from such verb:

    age me huc adspice,

    Plaut. Am. 2, 2, 118; id. Capt. 5, 2, 1:

    Age... instiga,

    Ter. And. 4, 2, 10; 5, 6, 11:

    Quare agite... conjungite,

    Cat. 64, 372:

    Huc age... veni,

    Tib. 2, 5, 2:

    Ergo age cervici imponere nostrae,

    Verg. A. 2, 707:

    en age segnis Rumpe moras,

    id. G. 3, 42:

    age te procellae Crede,

    Hor. C. 3, 27, 62:

    Age jam... condisce,

    id. ib. 4, 11, 31; id. S. 2, 7, 4.—Hence,
    1.
    ăgens, entis, P. a.
    A.
    Adj.
    1.
    Efficient, effective, powerful (only in the rhet. lang. of Cic.):

    utendum est imaginibus agentibus, acribus, insignitis,

    Cic. de Or. 2, 87, 358:

    acre orator, incensus et agens,

    id. Brut. 92, 317.— Comp. and sup. not used.
    2.
    Agentia verba, in the grammarians, for verba activa, Gell. 18, 12.—
    B.
    Subst.: ăgentes, ium.
    a.
    Under the emperors, a kind of secret police (also called frumentarii and curiosi), Aur. Vict. Caes. 39 fin.; Dig. 1, 12; 1, 20; 21; 22; 23, etc.; Amm. 15, 3; 14, 11 al.—
    b.
    For agrimensores, land-surveyors, Hyg. Lim. p. 179.—
    2.
    actus, a, um, P. a. Lit., that has been transacted in the Senate, in the forum, before the courts of justice, etc.; hence,
    A.
    actum, i, n., a public transaction in the Senate, before the people, or before a single magistrate:

    actum ejus, qui in re publica cum imperio versatus sit,

    Cic. Phil. 1, 7:

    acta Caesaris servanda censeo,

    id. ib. 1, 7:

    acta tui praeclari tribunatus,

    id. Dom. 31.—
    B.
    acta publĭca, or absol.: acta, orum, n., the register of public acts, records, journal. Julius Caesar, in his consulship, ordered that the doings of the Senate (diurna acta) should be made public, Suet. Caes. 20; cf. Ernest. Exc. 1;

    but Augustus again prohibited it,

    Suet. Aug. 36. Still the acts of the Senate were written down, and, under the succeeding emperors. certain senators were appointed to this office (actis vel commentariis Senatus conficiendis), Tac. A. 5, 4. They had also public registers of the transactions of the assemblies of the people, and of the different courts of justice;

    also of births and deaths, marriages, divorces, etc., which were preserved as sources of future history.—Hence, diurna urbis acta,

    the city journal, Tac. A. 13, 31:

    acta populi,

    Suet. Caes. 20:

    acta publica,

    Tac. A. 12, 24; Suet. Tib. 8; Plin. Ep. 7, 33:

    urbana,

    id. ib. 9, 15; which were all comprehended under the gen. name acta.
    1.
    With the time added:

    acta eorum temporum,

    Plin. 7, 13, 11, § 60:

    illius temporis,

    Ascon. Mil. 44, 16:

    ejus anni,

    Plin. 2, 56, 57, § 147.—
    2.
    Absol., Cic. Fam. 12, 8; 22, 1; 28, 3; Sen. Ben. 2, 10; 3, 16; Suet. Calig. 8; Quint. 9, 3; Juv. 2, 136: Quis dabit historico, quantum daret acta legenti, i. e. to the actuarius, q. v., id. 7, 104; cf. Bahr's Rom. Lit. Gesch. 303.—
    C.
    acta triumphōrum, the public record of triumphs, fuller than the Fasti triumphales, Plin. 37, 2, 6, § 12.—
    D.
    acta fŏri (v. Inscr. Grut. 445, 10), the records,
    a.
    Of strictly historical transactions, Amm. 22, 3, 4; Dig. 4, 6, 33, § 1.—
    b.
    Of matters of private right, as wills, gifts, bonds (acta ad jus privatorum pertinentia, Dig. 49, 14, 45, § 4), Fragm. Vat. §§ 249, 266, 268, 317.—
    E.

    Lewis & Short latin dictionary > acta militaria

  • 12 acta publica

    ăgo, egi, actum, 3, v. a. (axim = egerim, Pac. ap. Non. 505, 22; Paul. ex Fest. s. v. axitiosi, p. 3 Mull.;

    axit = egerit,

    Paul. Diac. 3, 3;

    AGIER = agi,

    Cic. Off. 3, 15;

    agentum = agentium,

    Vulc. Gall. Av. Cass. 4, 6) [cf. agô; Sanscr. ag, aghami = to go, to drive; agmas = way, train = ogmos; agis = race, contest = agôn; perh. also Germ. jagen, to drive, to hunt], to put in motion, to move (syn.: agitare, pellere, urgere).
    I.
    Lit.
    A.
    Of cattle and other animals, to lead, drive.
    a.
    Absol.: agas asellum, Seip. ap. Cic. de Or. 2, 64, 258:

    jumenta agebat,

    Liv. 1, 48:

    capellas ago,

    Verg. E. 1, 13:

    Pars quia non veniant pecudes, sed agantur, ab actu etc.,

    Ov. F. 1, 323:

    caballum,

    Hor. Ep. 1, 18, 36.—
    b.
    With acc. of place, prep., sup., or inf.:

    agere bovem Romam,

    Curt. 1, 45:

    equum in hostem,

    id. 7, 4:

    Germani in amnem aguntur,

    Tac. H. 5, 21:

    acto ad vallum equo,

    id. A. 2, 13:

    pecora per calles,

    Curt. 7, 11:

    per devia rura capellas,

    Ov. M. 1, 676:

    pecus pastum,

    Varr. L. L. 6, 41, p. 88 Mull.:

    capellas potum age,

    Verg. E. 9, 23:

    pecus egit altos Visere montes,

    Hor. C. 1, 2, 7.—
    B.
    Of men, to drive, lead, conduct, impel.
    a.
    Absol.:

    agmen agens equitum,

    Verg. A. 7, 804.—
    b.
    With prep., abl., or inf.:

    vinctum ante se Thyum agebat,

    Nep. Dat. 3:

    agitur praeceps exercitus Lydorum in populos,

    Sil. 4, 720:

    (adulteram) maritus per omnem vicum verbere agit,

    Tac. G. 19; Suet. Calig. 27:

    captivos prae se agentes,

    Curt. 7, 6; Liv. 23, 1:

    acti ante suum quisque praedonem catenati,

    Quint. 8, 3, 69:

    captivos sub curribus agere,

    Mart. 8, 26:

    agimur auguriis quaerere exilia,

    Verg. A. 3, 5;

    and simple for comp.: multis milibus armatorum actis ex ea regione = coactis,

    Liv. 44, 31.— In prose: agi, to be led, to march, to go:

    quo multitudo omnis consternata agebatur,

    Liv. 10, 29: si citius agi vellet agmen, that the army would move, or march on quicker, id. 2, 58:

    raptim agmine acto,

    id. 6, 28; so id. 23, 36; 25, 9.— Trop.:

    egit sol hiemem sub terras,

    Verg. G. 4, 51:

    poemata dulcia sunto Et quocumque volent animum auditoris agunto,

    lead the mind, Hor. A. P. 100. —Hence, poet.: se agere, to betake one's self, i. e. to go, to come (in Plaut. very freq.;

    also in Ter., Verg., etc.): quo agis te?

    where are you going? Plaut. Am. 1, 1, 294:

    unde agis te?

    id. Most. 1, 4, 28; so id. ib. 3, 1, 31; id. Mil. 3, 2, 49; id. Poen. 1, 2, 120; id. Pers. 4, 3, 13; id. Trin. 4, 3, 71:

    quo hinc te agis?

    where are you going, Ter. And. 4, 2, 25:

    Ecce gubernator sese Palinurus agebat,

    was moving along, Verg. A. 6, 337:

    Aeneas se matutinus agebat,

    id. ib. 8, 465:

    is enim se primus agebat,

    for he strode on in front, id. ib. 9, 696.—Also without se:

    Et tu, unde agis?

    Plaut. Bacch. 5, 1, 20:

    Quo agis?

    id. Pers. 2, 2, 34:

    Huc age,

    Tib. 2, 5, 2 (unless age is here to be taken with veni at the end of the line).—
    C.
    To drive or carry off (animals or men), to steal, rob, plunder (usually abigere):

    Et redigunt actos in sua rura boves,

    Ov. F. 3, 64.—So esp. freq. of men or animals taken as booty in war, while ferre is used of portable things; hence, ferre et agere (as in Gr. agein kai pherein, Hom. Il. 5, 484; and reversed, pherein kai agein, in Hdt. and Xen.; cf.:

    rapiunt feruntque,

    Verg. A. 2, 374:

    rapere et auferre,

    Cic. Off. 1, 14), in gen., to rob, to plunder: res sociorum ferri agique vidit, Liv. 22, 3:

    ut ferri agique res suas viderunt,

    id. 38, 15; so id. 3, 37;

    so also: rapere agereque: ut ex alieno agro raperent agerentque,

    Liv. 22, 1, 2; but portari atque agi means to bear and carry, to bring together, in Caes. B. C. 2, 29 (as pherein kai agein in Plat. Phaedr. 279, C):

    ne pulcram praedam agat,

    Plaut. Aul. 4, 2, 3:

    urbes, agros vastare, praedas agere,

    Sall. J. 20, 8; 32, 3:

    pecoris et mancipiorum praedas,

    id. ib. 44, 5;

    so eccl. Lat.: agere praedas de aliquo,

    Vulg. Jud. 9, 16; ib. 1 Reg. 27, 8; cf. Gron. Obs. 3, 22, 633.—
    D.
    To chase, pursue, press animals or men, to drive about or onwards in flight (for the usual agitare).
    a.
    Of animals:

    apros,

    Verg. G. 3, 412:

    cervum,

    id. A. 7, 481; cf. id. ib. 4, 71:

    citos canes,

    Ov. H. 5, 20:

    feros tauros,

    Suet. Claud. 21.—
    b.
    Of men:

    ceteros ruerem, agerem,

    Ter. Ad. 3, 2, 21 (= prosequerer, premerem, Don.):

    ita perterritos egerunt, ut, etc.,

    Caes. B. G. 4, 12:

    Demoleos cursu palantis Troas agebat,

    Verg. A. 5, 265; cf. id. ib. 1, 574:

    aliquem in exsilium,

    Liv. 25, 2; so Just. 2, 9, 6; 16, 4, 4; 17, 3, 17;

    22, 1, 16 al.: aliquem in fugam,

    id. 16, 2, 3.—
    E.
    Of inanimate or abstract objects, to move, impel, push forwards, advance, carry to or toward any point:

    quid si pater cuniculos agat ad aerarium?

    lead, make, Cic. Off. 3, 23, 90:

    egisse huc Alpheum vias,

    made its way, Verg. A. 3, 695:

    vix leni et tranquillo mari moles agi possunt,

    carry, build out, Curt. 4, 2, 8:

    cloacam maximam sub terram agendam,

    to be carried under ground, Liv. 1, 56;

    so often in the histt., esp. Caes. and Livy, as t. t., of moving forwards the battering engines: celeriter vineis ad oppidum actis,

    pushed forwards, up, Caes. B. G. 2, 12 Herz.; so id. ib. 3, 21; 7, 17; id. B. C. 2, 1; Liv. 8, 16:

    accelerant acta pariter testudine Volsci,

    Verg. A. 9, 505 al.:

    fugere colles campique videntur, quos agimus praeter navem, i. e. praeter quos agimus navem,

    Lucr. 4, 391:

    in litus passim naves egerunt,

    drove the ships ashore, Liv. 22, 19:

    ratem in amnem,

    Ov. F. 1, 500:

    naves in advorsum amnem,

    Tac. H. 4, 22.— Poet.: agere navem, to steer or direct a ship, Hor. Ep. 2, 1, 114; so,

    agere currum,

    to drive a chariot, Ov. M. 2, 62; 2, 388 al.—
    F.
    To stir up, to throw out, excite, cause, bring forth (mostly poet.):

    scintillasque agere ac late differre favillam,

    to throw out sparks and scatter ashes far around, Lucr. 2, 675:

    spumas ore,

    Verg. G. 3, 203; so Cic. Verr. 2, 4, 66:

    piceum Flumen agit,

    Verg. A. 9, 814:

    qui vocem cubantes sensim excitant, eandemque cum egerunt, etc.,

    when they have brought it forth, Cic. de Or. 1, 59, 251. —Hence, animam agere, to expel the breath of life, give up the ghost, expire:

    agens animam spumat,

    Lucr. 3, 493:

    anhelans vaga vadit, animam agens,

    Cat. 63, 31:

    nam et agere animam et efflare dicimus,

    Cic. Tusc. 1, 9, 19:

    Hortensius, cum has litteras scripsi, animam agebat,

    id. Fam. 8, 13, 2; so Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:

    eodem tempore et gestum et animam ageres,

    Cic. Rosc. Com. 8:

    Est tanti habere animam ut agam?

    Sen. Ep. 101, 12; and with a play upon words: semper agis causas et res agis, Attale, semper. Est, non est, quod agas, Attale, semper agis. Si res et causae desunt, agis, Attale, mulas;

    Attale, ne quod agas desit, agas animam,

    Mart. 1, 80.—
    G.
    Of plants, to put forth or out, to shoot, extend:

    (salices) gemmas agunt,

    Varr. R. R. 1, 30:

    florem agere coeperit ficus,

    Col. R. R. 5, 10, 10:

    frondem agere,

    Plin. 18, 6, 8, § 45:

    se ad auras palmes agit,

    Verg. G. 2, 364:

    (platanum) radices trium et triginta cubitorum egisse,

    Varr. R. R. 1, 37, 15:

    per glebas sensim radicibus actis,

    Ov. M. 4, 254; so id. ib. 2, 583:

    robora suas radices in profundum agunt,

    Plin. 16, 31, 56, § 127.—Metaph.:

    vera gloria radices agit,

    Cic. Off. 2, 12, 43:

    pluma in cutem radices egerat imas,

    Ov. M. 2, 582.
    II.
    Trop.
    A.
    Spec., to guide, govern:

    Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur,

    Verg. A. 1, 574; cf. Forbig. ad h. 1., who considers it the only instance of this use, and compares a similar use of agô; v. L. and S. s. v. II. 2.—
    B.
    In gen., to move, impel, excite, urge to a thing, to prompt or induce to:

    si quis ad illa deus te agat,

    Hor. S. 2, 7, 24:

    una plaga ceteros ad certamen egit,

    Liv. 9, 41; 8, 7; 39, 15: quae te, germane, furentem Mens agit in facinus? Ov. M. 5, 14:

    totis mentibus acta,

    Sil. 10, 191:

    in furorem agere,

    Quint. 6, 1, 31:

    si Agricola in ipsam gloriam praeceps agebatur,

    Tac. Agr. 41:

    provinciam avaritia in bellum egerat,

    id. A. 14, 32.—
    C.
    To drive, stir up, excite, agitate, rouse vehemently (cf. agito, II.):

    me amor fugat, agit,

    Plaut. Cist. 2, 1, 8:

    agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum,

    Cic. Verr. 1, 3:

    perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus neque agitur neque minuitur,

    Nep. Att. 9, 1 Brem.:

    opportunitas, quae etiam mediocres viros spe praedae transvorsos agit,

    i. e. leads astray, Sall. J. 6, 3; 14, 20; so Sen. Ep. 8, 3.— To pursue with hostile intent, to persecute, disturb, vex, to attack, assail (for the usu. agitare; mostly poet.):

    reginam Alecto stimulis agit undique Bacchi,

    Verg. A. 7, 405:

    non res et agentia (i. e. agitantia, vexantia) verba Lycamben,

    Hor. Ep. 1, 19, 25:

    acerba fata Romanos agunt,

    id. Epod 7, 17:

    diris agam vos,

    id. ib. 5, 89:

    quam deus ultor agebat,

    Ov. M. 14, 750:

    futurae mortis agor stimulis,

    Luc. 4, 517; cf. Matth. ad Cic. Mur. § 21.—
    D.
    To drive at something, to pursue a course of action, i. e. to make something an object of action; either in the most general sense, like the Engl. do and the Gr. prattein, for every kind of mental or physical employment; or, in a more restricted sense, to exhibit in external action, to act or perform, to deliver or pronounce, etc., so that after the act is completed nothing remains permanent, e. g. a speech, dance, play, etc. (while facere, to make, poiein, denotes the production of an object which continues to exist after the act is completed; and gerere, the performance of the duties of an office or calling).—On these significations, v. Varr. 6, 6, 62, and 6, 7, 64, and 6, 8, 72.—For the more restricted signif. v. Quint. 2, 18, 1 sq.; cf. Manut. ad Cic. Fam. 7, 12; Hab. Syn. 426.
    1.
    In the most gen. signif., to do, act, labor, in opp. to rest or idleness.
    a.
    With the gen. objects, aliquid, nihil, plus, etc.:

    numquam se plus agere quam nihil cum ageret,

    Cic. Rep. 1, 17 (cf. with this, id. Off. 3, 1: numquam se minus otiosum esse quam cum otiosus esset): mihi, qui nihil agit, esse omnino non videtur. id. N. D. 2, 16, 46:

    post satietatem nihil (est) agendum,

    Cels. 1, 2.—Hence,
    b.
    Without object:

    aliud agendi tempus, aliud quiescendi,

    Cic. N. D. 2, 53, 132; Juv. 16, 49:

    agendi tempora,

    Tac. H. 3, 40:

    industria in agendo, celeritas in conficiendo,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 29.—
    c.
    In colloquial lang., to do, to fare, get on: quid agis? what are you doing? M. Tulli, quid agis? Cic. Cat. 1, 11:

    Quid agis?

    What's your business? Plaut. Stich. 2, 2, 9; also, How goes it with you? How are you? ti pratteis, Plaut. Curc. 2, 1, 20; Cic. Fam. 7, 11 al.; Hor. S. 1, 9, 4:

    vereor, quid agat,

    how he is, Cic. Att. 9, 17:

    ut sciatis, quid agam,

    Vulg. Ephes. 6, 21:

    prospere agit anima tua,

    fares well, ib. 3 Joan. 2:

    quid agitur?

    how goes it with you? how do you do? how are you? Plaut. Ps. 1, 1, 17; 1, 5, 42; Ter. Eun. 2, 2, 40:

    Quid intus agitur?

    is going on, Plaut. Cas. 5, 2, 20; id. Ps. 1, 5, 42 al.—
    d.
    With nihil or non multum, to do, i. e. to effect, accomplish, achieve nothing, or not much (orig. belonging to colloquial lang., but in the class. per. even in oratorical and poet. style): nihil agit;

    collum obstringe homini,

    Plaut. Curc. 5, 3, 29:

    nihil agis,

    you effect nothing, it is of no use, Ter. Ad. 5, 8, 12:

    nihil agis, dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum,

    Cic. Tusc. 2, 25, 61 Kuhn.; Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 10: cupis, inquit, abire; sed nihil agis;

    usque tenebo,

    Hor. S. 1, 9, 15:

    [nihil agis,] nihil assequeris,

    Cic. Cat. 1, 6, 15 B. and K.:

    ubi blanditiis agitur nihil,

    Ov. M. 6, 685: egerit non multum, has not done much, Curt. ap. Cic. Fam. 7, 29; cf. Ruhnk. ad Rutil. Lup. p. 120.—
    e.
    In certain circumstances, to proceed, do, act, manage (mostly belonging to familiar style): Thr. Quid nunc agimus? Gn. Quin redimus, What shall we do now? Ter. Eun. 4, 7, 41:

    hei mihi! quid faciam? quid agam?

    what shall I do? how shall I act? id. Ad. 5, 3, 3:

    quid agam, habeo,

    id. And. 3, 2, 18 (= quid respondeam habeo, Don.) al.:

    sed ita quidam agebat,

    was so acting, Cic. Lig. 7, 21: a Burro minaciter actum, Burrus [p. 75] proceeded to threats, Tac. A. 13, 21.—
    2.
    To pursue, do, perform, transact (the most usual signif. of this word; in all periods; syn.: facere, efficere, transigere, gerere, tractare, curare): cui quod agat institutumst nullo negotio id agit, Enn. ap. Gell. 19, 10, 12 (Trag. v. 254 Vahl.): ut quae egi, ago, axim, verruncent bene, Pac. ap. Non. 505, 23 (Trag. Rel. p. 114 Rib.):

    At nihil est, nisi, dum calet, hoc agitur,

    Plaut. Poen. 4, 2, 92:

    Ut id agam, quod missus huc sum,

    id. Ps. 2, 2, 44: homines quae agunt vigilantes, agitantque, ea si cui in somno accidunt, minus mirum est, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45:

    observabo quam rem agat,

    what he is going to do, Plaut. Am. 1, 1, 114:

    Id quidem ago,

    That is what I am doing, Verg. E. 9, 37:

    res vera agitur,

    Juv. 4, 35:

    Jam tempus agires,

    Verg. A. 5, 638:

    utilis rebus agendis,

    Juv. 14, 72:

    grassator ferro agit rem,

    does the business with a dagger, id. 3, 305; 6, 659 (cf.:

    gladiis geritur res,

    Liv. 9, 41):

    nihil ego nunc de istac re ago,

    do nothing about that matter, Plaut. Truc. 4, 4, 8:

    postquam id actumst,

    after this is accomplished, id. Am. 1, 1, 72; so,

    sed quid actumst?

    id. Ps. 2, 4, 20:

    nihil aliud agebam nisi eum defenderem,

    Cic. Sull. 12:

    ne quid temere ac fortuitu, inconsiderate negligenterque agamus,

    id. Off. 1, 29:

    agamus quod instat,

    Verg. E. 9, 66:

    renuntiaverunt ei omnia, quae egerant,

    Vulg. Marc. 6, 30; ib. Act. 5, 35:

    suum negotium agere,

    to mind one's business, attend to one's own affairs, Cic. Off. 1, 9; id. de Or. 3, 55, 211; so,

    ut vestrum negotium agatis,

    Vulg. 1 Thess. 4, 11:

    neque satis Bruto constabat, quid agerent,

    Caes. B. G. 3, 14:

    postquam res in Africa gestas, quoque modo actae forent, fama divolgavit,

    Sall. J. 30, 1:

    sed tu delibera, utrum colloqui malis an per litteras agere quae cogitas,

    Nep. Con. 3, 8 al. —With the spec. idea of completing, finishing: jucundi acti labores, a proverb in Cic. Fin. 2, 32, 105.—
    3.
    To pursue in one's mind, to drive at, to revolve, to be occupied with, think upon, have in view, aim at (cf. agito, II. E., volvo and voluto):

    nescio quid mens mea majus agit,

    Ov. H. 12, 212:

    hoc variis mens ipsa modis agit,

    Val. Fl. 3, 392:

    agere fratri proditionem,

    Tac. H. 2, 26:

    de intranda Britannia,

    id. Agr. 13.—
    4.
    With a verbal subst., as a favorite circumlocution for the action indicated by the subst. (cf. in Gr. agô with verbal subst.):

    rimas agere (sometimes ducere),

    to open in cracks, fissures, to crack, Cic. Att. 14, 9; Ov. M. 2, 211; Luc. 6, 728: vos qui regalis corporis custodias agitis, keep watch over, guard, Naev. ap. Non. 323, 1; so Liv. 5, 10:

    vigilias agere,

    Cic. Verr. 4, 43, 93; Nep. Thras. 4; Tac. H. 3, 76:

    excubias alicui,

    Ov. F. 3, 245:

    excubias,

    Tac. H. 4, 58:

    pervigilium,

    Suet. Vit. 10:

    stationem agere,

    to keep guard, Liv. 35, 29; Tac. H. 1, 28:

    triumphum agere,

    to triumph, Cic. Fam. 3, 10; Ov. M. 15, 757; Suet. Dom. 6:

    libera arbitria agere,

    to make free decisions, to decide arbitrarily, Liv. 24, 45; Curt. 6, 1, 19; 8, 1, 4:

    paenitentiam agere,

    to exercise repentance, to repent, Quint. 9, 3, 12; Petr. S. 132; Tac. Or. 15; Curt. 8, 6, 23; Plin. Ep. 7, 10; Vulg. Lev. 5, 5; ib. Matt. 3, 2; ib. Apoc. 2, 5:

    silentia agere,

    to maintain silence, Ov. M. 1, 349:

    pacem agere,

    Juv. 15, 163:

    crimen agere,

    to bring accusation, to accuse, Cic. Verr. 4, 22, 48:

    laborem agere,

    id. Fin. 2, 32:

    cursus agere,

    Ov. Am. 3, 6, 95:

    delectum agere,

    to make choice, to choose, Plin. 7, 29, 30, § 107; Quint. 10, 4, 5:

    experimenta agere,

    Liv. 9, 14; Plin. 29, 1, 8, § 18:

    mensuram,

    id. 15, 3, 4, § 14:

    curam agere,

    to care for, Ov. H. 15, 302; Quint. 8, prooem. 18:

    curam ejus egit,

    Vulg. Luc. 10, 34:

    oblivia agere,

    to forget, Ov. M. 12, 540:

    nugas agere,

    to trifle, Plaut. Cist. 2, 3, 29; id. As. 1, 1, 78, and often:

    officinas agere,

    to keep shop, Inscr. Orell. 4266.—So esp.: agere gratias ( poet. grates; never in sing. gratiam), to give thanks, to thank; Gr. charin echein ( habere gratiam is to be or feel grateful; Gr. charin eidenai; and referre gratiam, to return a favor, requite; Gr. charin apodidonai; cf. Bremi ad Nep. Them. 8, 7):

    diis gratias pro meritis agere,

    Plaut. Am. 1, 1, 26:

    Haud male agit gratias,

    id. Aul. 4, 4, 31:

    Magnas vero agere gratias Thais mihi?

    Ter. Eun. 3, 1, 1:

    Dis magnas merito gratias habeo atque ago,

    id. Phorm. 5, 6, 80: Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter, Cic. Fam. 1, 10: immortales ago tibi gratias agamque dum vivam;

    nam relaturum me adfirmare non possum,

    id. ib. 10, 11, 1: maximas tibi omnes gratias agimus, C. Caesar;

    majores etiam habemus,

    id. Marcell. 11, 33:

    Trebatio magnas ago gratias, quod, etc.,

    id. Fam. 11, 28, 8: renuntiate gratias regi me agere;

    referre gratiam aliam nunc non posse quam ut suadeam, ne, etc.,

    Liv. 37, 37: grates tibi ago, summe Sol, vobisque, reliqui Caelites, * Cic. Rep. 6, 9:

    gaudet et invito grates agit inde parenti,

    Ov. M. 2, 152; so id. ib. 6, 435; 484; 10, 291; 681; 14, 596; Vulg. 2 Reg. 8, 10; ib. Matt. 15, 36 al.;

    and in connection with this, laudes agere: Jovis fratri laudes ago et grates gratiasque habeo,

    Plaut. Trin. 4, 1, 2:

    Dianae laudes gratesque agam,

    id. Mil. 2, 5, 2; so,

    diis immortalibus laudesque et grates egit,

    Liv. 26, 48:

    agi sibi gratias passus est,

    Tac. Agr. 42; so id. H. 2, 71; 4, 51; id. A. 13, 21; but oftener grates or gratis in Tac.:

    Tiberius egit gratis benevolentiae patrum, A. 6, 2: agit grates,

    id. H. 3, 80; 4, 64; id. A. 2, 38; 2, 86; 3, 18; 3, 24; 4, 15 al.—
    5.
    Of time, to pass, spend (very freq. and class.): Romulus in caelo cum dis agit aevom, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 12, 28; so Pac. id. ib. 2, 21, 49, and Hor. S. 1, 5, 101:

    tempus,

    Tac. H. 4, 62; id. A. 3, 16: domi aetatem, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6:

    aetatem in litteris,

    Cic. Leg. 2, 1, 3:

    senectutem,

    id. Sen. 3, 7; cf. id. ib. 17, 60:

    dies festos,

    id. Verr. 2, 4, 48; Tac. G. 17:

    otia secura,

    Verg. G. 3, 377; Ov. F. 1, 68; 4, 926:

    ruri agere vitam,

    Liv. 7, 39, and Tac. A. 15, 63:

    vitam in terris,

    Verg. G. 2, 538:

    tranquillam vitam agere,

    Vulg. 1 Tim. 2, 2:

    Hunc (diem) agerem si,

    Verg. A. 5, 51:

    ver magnus agebat Orbis,

    id. G. 2, 338:

    aestiva agere,

    to pass, be in, summer quarters, Liv. 27, 8; 27, 21; Curt. 5, 8, 24.— Pass.:

    menses jam tibi esse actos vides,

    Plaut. Am. 1, 3, 2:

    mensis agitur hic septimus,

    Ter. Hec. 3, 3, 34, and Ov. M. 7, 700:

    melior pars acta (est) diei,

    Verg. A. 9, 156; Juv. 4, 66; Tac. A. 15, 63:

    acta est per lacrimas nox,

    Ov. H. 12, 58 Ruhnk.:

    tunc principium anni agebatur,

    Liv. 3, 6:

    actis quindecim annis in regno,

    Just. 41, 5, 9:

    Nona aetas agitur,

    Juv. 13, 28 al. —With annus and an ordinal, to be of a certain age, to be so old:

    quartum annum ago et octogesimum,

    am eighty-four years old, Cic. Sen. 10, 32:

    Annum agens sextum decimum patrem amisit,

    Suet. Caes. 1.—Metaph.: sescentesimum et quadragesimum annum urbs nostra agebat, was in its 640 th year, Tac. G. 37.— Hence also absol. (rare), to pass or spend time, to live, to be, to be somewhere:

    civitas laeta agere,

    was joyful, Sall. J. 55, 2:

    tum Marius apud primos agebat,

    id. ib. 101, 6:

    in Africa, qua procul a mari incultius agebatur,

    id. ib. 89, 7:

    apud illos homines, qui tum agebant,

    Tac. A. 3, 19:

    Thracia discors agebat,

    id. ib. 3, 38:

    Juxta Hermunduros Naristi agunt,

    Tac. G. 42:

    ultra jugum plurimae gentes agunt,

    id. ib. 43:

    Gallos trans Padum agentes,

    id. H. 3, 34:

    quibus (annis) exul Rhodi agit,

    id. A. 1, 4:

    agere inter homines desinere,

    id. ib. 15, 74:

    Vitellius non in ore volgi agere,

    was not in the sight of the people, id. H. 3, 36:

    ante aciem agere,

    id. G. 7; and:

    in armis agere,

    id. A. 14, 55 = versari.—
    6.
    In the lang. of offerings, t. t., to despatch the victim, to kill, slay. In performing this rite, the sacrificer asked the priest, agone, shall I do it? and the latter answered, age or hoc age, do it:

    qui calido strictos tincturus sanguine cultros semper, Agone? rogat, nec nisi jussus agit,

    Ov. F. 1. 321 (cf. agonia and agonalia):

    a tergo Chaeream cervicem (Caligulae) gladio caesim graviter percussisse, praemissa voce,

    hoc age, Suet. Calig. 58; id. Galb. 20. —This call of the priest in act of solemn sacrifice, Hoc age, warned the assembled multitude to be quiet and give attention; hence hoc or id and sometimes haec or istuc agere was used for, to give attention to, to attend to, to mind, heed; and followed by ut or ne, to pursue a thing, have it in view, aim at, design, etc.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 1, 2, 15, and Suet. Calig. 58: hoc agite, Plaut. As. prol. init.:

    Hoc age,

    Hor. S. 2, 3, 152; id. Ep. 1, 6, 31:

    Hoc agite, of poetry,

    Juv. 7, 20:

    hoc agamus,

    Sen. Clem. 1, 12:

    haec agamus,

    Cic. Tusc. 1, 49:

    agere hoc possumus,

    Lucr. 1, 41; 4, 969; Juv. 7, 48:

    hoccine agis an non? hoc agam,

    id. ib., Ter. And. 1, 2, 15; 2, 5, 4:

    nunc istuc age,

    id. Heaut. 3, 2, 47; id. Phorm. 2, 3, 3 al.:

    Hoc egit civis Romanus ante te nemo,

    Cic. Lig. 4, 11:

    id et agunt et moliuntur,

    id. Mur. 38:

    (oculi, aures, etc.) quasi fenestrae sunt animi, quibus tamen sentire nihil queat mens, nisi id agat et adsit,

    id. Tusc. 1, 20, 46: qui id egerunt, ut gentem... collocarent, aimed at this, that, etc., id. Cat. 4, 6, 12:

    qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,

    keep it in view, that, id. Off. 1, 13, 41:

    idne agebas, ut tibi cum sceleratis, an ut cum bonis civibus conveniret?

    id. Lig. 6, 18:

    Hoc agit, ut doleas,

    Juv. 5, 157:

    Hoc age, ne mutata retrorsum te ferat aura,

    Hor. Ep. 1, 18, 88:

    Quid tuus ille destrictus gladius agebat?

    have in view, mean, Cic. Leg. 3, 9:

    Quid aliud egimus nisi ut, quod hic potest, nos possemus?

    id. ib. 4, 10:

    Sin autem id actum est, ut homines postremi pecuniis alienis locupletarentur,

    id. Rosc. Am. 47, 137:

    certiorem eum fecit, id agi, ut pons dissolveretur,

    Nep. Them. 5, 1:

    ego id semper egi, ne bellis interessem,

    Cic. Fam. 4, 7.—Also, the opp.: alias res or aliud agere, not to attend to, heed, or observe, to pursue secondary or subordinate objects: Ch. Alias res agis. Pa. Istuc ago equidem, Ter. Eun. 2, 3, 57; id. Hec. 5, 3, 28:

    usque eo animadverti eum jocari atque alias res agere,

    Cic. Rosc. Am. 22:

    atqui vides, quam alias res agamus,

    id. de Or. 3, 14, 51; id. Brut. 66, 233:

    aliud agens ac nihil ejusmodi cogitans,

    id. Clu. 64.—
    7.
    In relation to public affairs, to conduct, manage, carry on, administer: agere bellum, to carry on or wage war (embracing the whole theory and practice of war, while bellum gerere designates the bodily and mental effort, and the bearing of the necessary burdens; and bellum facere, the actual outbreak of hostile feelings, v. Herz. ad Caes. B. G. 28):

    qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum agere instituerunt,

    Caes. B. G. 3, 28:

    Antiochus si tam in agendo bello parere voluisset consiliis ejus (Hannibalis) quam in suscipiendo instituerat, etc.,

    Nep. Hann. 8, 3; Curt. 4, 10, 29:

    aliena bella mercedibus agere,

    Mel. 1, 16:

    Bellaque non puero tractat agenda puer,

    Ov. A. A. 1, 182 (also in id. Tr. 2, 230, Gron. Observ. 2, 3, 227, for the usu. obit, with one MS., reads agit; so Merkel).— Poet.:

    Martem for bellum,

    Luc. 4, 2: agere proelium, to give battle (very rare):

    levibus proeliis cum Gallis actis,

    Liv. 22, 9.—Of offices, employments, etc., to conduct, exercise, administer, hold:

    forum agere,

    to hold court, Cic. Fam. 8, 6; and:

    conventus agere,

    to hold the assizes, id. Verr. 5, 11, 28; Caes. B. G. 1, 54; 6, 44;

    used of the governors of provinces: judicium agere,

    Plin. 9, 35, 58, § 120:

    vivorum coetus agere,

    to make assemblies of, to assemble, Tac. A. 16, 34:

    censum agere,

    Liv. 3, 22; Tac. A. 14, 46; Suet. Aug. 27:

    recensum agere,

    id. Caes. 41:

    potestatem agere,

    Flor. 1, 7, 2:

    honorem agere,

    Liv. 8, 26:

    regnum,

    Flor. 1, 6, 2:

    rem publicam,

    Dig. 4, 6, 35, § 8:

    consulatum,

    Quint. 12, 1, 16:

    praefecturam,

    Suet. Tib. 6:

    centurionatum,

    Tac. A. 1, 44:

    senatum,

    Suet. Caes. 88:

    fiscum agere,

    to have charge of the treasury, id. Dom. 12:

    publicum agere,

    to collect the taxes, id. Vesp. 1:

    inquisitionem agere,

    Plin. 29, 1, 8, § 18:

    curam alicujus rei agere,

    to have the management of, to manage, Liv. 6, 15; Suet. Claud. 18:

    rei publicae curationem agens,

    Liv. 4, 13: dilectum agere, to make a levy, to levy (postAug. for dilectum habere, Cic., Caes., Sall.), Quint. 12, 3, 5; Tac. A. 2, 16; id. Agr. 7 and 10; id. H. 2, 16, 12; Suet. Calig. 43. —
    8.
    Of civil and political transactions in the senate, the forum, before tribunals of justice, etc., to manage or transact, to do, to discuss, plead, speak, deliberate; constr. aliquid or de aliqua re:

    velim recordere, quae ego de te in senatu egerim, quae in contionibus dixerim,

    Cic. Fam. 5, 2; 1, 9:

    de condicionibus pacis,

    Liv. 8, 37:

    de summa re publica,

    Suet. Caes. 28:

    cum de Catilinae conjuratione ageretur in curia,

    id. Aug. 94:

    de poena alicujus,

    Liv. 5, 36:

    de agro plebis,

    id. 1, 46.—Hence the phrase: agere cum populo, of magistrates, to address the people in a public assembly, for the purpose of obtaining their approval or rejection of a thing (while [p. 76] agere ad populum signifies to propose, to bring before the people):

    cum populo agere est rogare quid populum, quod suffragiis suis aut jubeat aut vetet,

    Gell. 13, 15, 10:

    agere cum populo de re publica,

    Cic. Verr. 1, 1, 12; id. Lael. 25, 96:

    neu quis de his postea ad senatum referat neve cum populo agat,

    Sall. C. 51, 43.—So also absol.:

    hic locus (rostra) ad agendum amplissimus,

    Cic. Imp. Pomp. 1:

    Metellus cum agere coepisset, tertio quoque verbo orationis suae me appellabat,

    id. Fam. 5, 2.— Transf. to common life.
    a.
    Agere cum aliquo, de aliquo or re or ut, to treat, deal, negotiate, confer, talk with one about a person or thing; to endeavor to persuade or move one, that, etc.: nihil age tecum (sc. cum odore vini);

    ubi est ipsus (vini lepos)?

    I have nothing to do with you, Plaut. Curc. 1, 2, 11:

    Quae (patria) tecum, Catilina, sic agit,

    thus pleads, Cic. Cat. 1, 6, 18:

    algae Inquisitores agerent cum remige nudo,

    Juv. 4, 49:

    haec inter se dubiis de rebus agebant,

    thus treated together, Verg. A. 11, 445:

    de quo et praesens tecum egi diligenter, et scripsi ad te accurate antea,

    Cic. Fam. 13, 75:

    egi cum Claudia et cum vestra sorore Mucia, ut eum ab illa injuria deterrerent,

    id. ib. 5, 2:

    misi ad Metellum communes amicos, qui agerent cum eo, ut de illa mente desisteret,

    id. ib. 5, 2:

    Callias quidam egit cum Cimone, ut eam (Elpinicen) sibi uxorem daret,

    Nep. Cim. 1, 3.—Also absol.:

    Alcibiades praesente vulgo agere coepit,

    Nep. Alc. 8, 2:

    si qua Caesares obtinendae Armeniae egerant,

    Tac. A. 15, 14:

    ut Lucretius agere varie, rogando alternis suadendoque coepit,

    Liv. 2, 2.—In Suet. once agere cum senatu, with acc. and inf., to propose or state to the Senate:

    Tiberius egit cum senatu non debere talia praemia tribui,

    Suet. Tib. 54.—
    b.
    With the advv. bene, praeclare, male, etc., to deal well or ill with one, to treat or use well or ill:

    facile est bene agere cum eis, etc.,

    Cic. Phil. 14, 11:

    bene egissent Athenienses cum Miltiade, si, etc.,

    Val. Max. 5, 3, 3 ext.; Vulg. Jud. 9, 16:

    praeclare cum aliquo agere,

    Cic. Sest. 23:

    Male agis mecum,

    Plaut. As. 1, 3, 21:

    qui cum creditoribus suis male agat,

    Cic. Quinct. 84; and:

    tu contra me male agis,

    Vulg. Jud. 11, 27.—Freq. in pass., to be or go well or ill with one, to be well or badly off:

    intelleget secum actum esse pessime,

    Cic. Verr. 2, 3, 50:

    praeclare mecum actum puto,

    id. Fam. 9, 24; so id. ib. 5, 18: exstat cujusdam non inscitus jocus bene agi potuisse cum rebus humanis, si Domitius pater talem habuisset uxorem, it would have gone well with human affairs, been well for mankind, if, etc., Suet. Ner. 28.—Also absol. without cum: agitur praeclare, si nosmet ipsos regere possumus, it is well done if, etc., it is a splendid thing if, etc., Cic. Fam. 4, 14:

    vivitur cum eis, in quibus praeclare agitur si sunt simulacra virtutis,

    id. Off. 1, 15:

    bene agitur pro noxia,

    Plaut. Mil. 5, 23.—
    9.
    Of transactions before a court or tribunal.
    a.
    Aliquid agere ex jure, ex syngrapha, ex sponso, or simply the abl. jure, lege, litibus, obsignatis tabellis, causa, to bring an action or suit, to manage a cause, to plead a case:

    ex jure civili et praetorio agere,

    Cic. Caecin. 12:

    tamquam ex syngrapha agere cum populo,

    to litigate, id. Mur. 17:

    ex sponso egit,

    id. Quint. 9: Ph. Una injuriast Tecum. Ch. Lege agito ergo, Go to law, then, Ter. Phorm. 5, 8, 90:

    agere lege in hereditatem,

    Cic. de Or. 1, 38, 175; Ov. F. 1, 48; Liv. 9, 46:

    cum illo se lege agere dicebat,

    Nep. Tim. 5: summo jure agere, to assert or claim one's right to the full extent of the law, Cic. Off. 1, 11:

    non enim gladiis mecum, sed litibus agetur,

    id. Q. Fr. 1, 4:

    causa quam vi agere malle,

    Tac. A. 13, 37:

    tabellis obsignatis agis mecum,

    Cic. Tusc. 5, 11, 33:

    Jure, ut opinor, agat, jure increpet inciletque,

    with right would bring her charge, Lucr. 3, 963; so,

    Castrensis jurisdictio plura manu agens,

    settles more cases by force, Tac. Agr. 9:

    ubi manu agitur,

    when the case is settled by violent hands, id. G. 36.—
    b.
    Causam or rem agere, to try or plead a case; with apud, ad, or absol.:

    causam apud centumviros egit,

    Cic. Caecin. 24:

    Caesar cum ageret apud censores,

    Varr. R. R. 1, 7, 10; so with adversus:

    egi causam adversus magistratus,

    Vulg. 2 Esdr. 13, 11:

    orator agere dicitur causam,

    Varr. L. L. 6, 42: causam isto modo agere, Cic. Lig. 4, 10; Tac. Or. 5; 11; 14; Juv. 2, 51; 14, 132:

    agit causas liberales,

    Cic. Fam. 8, 9: qui ad rem agendam adsunt, M. Cael. ap. Quint. 11, 1, 51:

    cum (M. Tullius) et ipsam se rem agere diceret,

    Quint. 12, 10, 45: Gripe, accede huc;

    tua res agitur,

    is being tried, Plaut. Rud. 4, 4, 104; Quint. 8, 3, 13;

    and extra-judicially: rogo ad Caesarem meam causam agas,

    Cic. Fam. 5, 10:

    Una (factio) populi causam agebat, altera optimatum,

    Nep. Phoc. 3; so, agere, absol., to plead' ad judicem sic agi solet, Cic. Lig. 10:

    tam solute agere, tam leniter,

    id. Brut. 80:

    tu istuc nisi fingeres, sic ageres?

    id. ib. 80; Juv. 7, 143 and 144; 14, 32.— Transf. to common life; with de or acc., to discuss, treat, speak of:

    Sed estne hic ipsus, de quo agebam?

    of whom I was speaking, Ter. Ad. 1, 1, 53:

    causa non solum exponenda, sed etiam graviter copioseque agenda est,

    to be discussed, Cic. Div. in Caecil. 12; id. Verr. 1, 13, 37:

    Samnitium bella, quae agimus,

    are treating of, Liv. 10, 31.—Hence,
    c.
    Agere aliquem reum, to proceed against one as accused, to accuse one, Liv. 4, 42; 24, 25; Tac. A. 14, 18:

    reus agitur,

    id. ib. 15, 20; 3, 13; and with the gen. of the crime, with which one is charged:

    agere furti,

    to accuse of theft, Cic. Fam. 7, 22:

    adulterii cum aliquo,

    Quint. 4, 4, 8:

    injuriarum,

    id. 3, 6, 19; and often in the Pandects.—
    d.
    Pass. of the thing which is the subject of accusation, to be in suit or in question; it concerns or affects, is about, etc.:

    non nunc pecunia, sed illud agitur, quomodo, etc.,

    Ter. Heaut. 3, 1, 67:

    non capitis ei res agitur, sed pecuniae,

    the point in dispute, id. Phorm. 4, 3, 26:

    aguntur injuriae sociorum, agitur vis legum, agitur existimatio, veritasque judiciorum,

    Cic. Verr. 2, 4, 51:

    si magna res, magna hereditas agetur,

    id. Fin. 2, 17: qua de re agitur, what the point of dispute or litigation is, id. Brut. 79.—Hence, trop.,
    (α).
    Res agitur, the case is on trial, i. e. something is at stake or at hazard, in peril, or in danger:

    at nos, quarum res agitur, aliter auctores sumus,

    Plaut. Stich. 1, 2, 72:

    quasi istic mea res minor agatur quam tua,

    Ter. Heaut. 2, 3, 113:

    agitur populi Romani gloria, agitur salus sociorum atque amicorum, aguntur certissima populi Romani vectigalia et maxima, aguntur bona multorum civium,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 6:

    in quibus eorum aut caput agatur aut fama,

    id. Lael. 17, 61; Nep. Att. 15, 2:

    non libertas solum agebatur,

    Liv. 28, 19; Sen. Clem. 1, 20 al.:

    nam tua res agitur, paries cum proximus ardet,

    Hor. Ep. 1, 18, 84 (= in periculo versatur, Lambin.):

    agitur pars tertia mundi,

    is at stake, I am in danger of losing, Ov. M. 5, 372.—
    (β).
    Res acta est, the case is over (and done for): acta haec res est;

    perii,

    this matter is ended, Ter. Heaut. 3, 3, 3: hence, actum est de aliquo or aliqua re, it is all over with a person or thing:

    actum hodie est de me,

    Plaut. Ps. 1, 1, 63:

    jam de Servio actum,

    Liv. 1, 47:

    actum est de collo meo,

    Plaut. Trin. 3, 4, 194.—So also absol.: actumst;

    ilicet me infelicem,

    Plaut. Cist. 4, 2, 17:

    si animus hominem pepulit, actumst,

    id. Trin. 2, 2, 27; Ter. And. 3, 1, 7; Cic. Att. 5, 15:

    actumst, ilicet, peristi,

    Ter. Eun. 1, 1, 9: periimus;

    actumst,

    id. Heaut. 3, 3, 3.—
    (γ).
    Rem actam agere, to plead a case already finished, i. e. to act to no purpose:

    rem actam agis,

    Plaut. Ps. 1, 3, 27; id. Cist. 4, 2, 36; Liv. 28, 40; so,

    actum or acta agere: actum, aiunt, ne agas,

    Ter. Phorm. 2, 3, 72; Cic. Att. 9, 18:

    acta agimus,

    id. Am. 22.—
    10. a.
    Of an orator, Cic. de Or. 1, 31, 142; cf. id. ib. 2, 19, 79:

    quae sic ab illo acta esse constabat oculis, voce, gestu, inimici ut lacrimas tenere non possent,

    id. ib. 3, 56, 214:

    agere fortius et audentius volo,

    Tac. Or. 18; 39.—
    b.
    Of an actor, to represent, play, act:

    Ipse hanc acturust Juppiter comoediam,

    Plaut. Am. prol. 88; so,

    fabulam,

    Ter. Ad. prol. 12; id. Hec. prol. 22:

    dum haec agitur fabula,

    Plaut. Men. prol. 72 al.:

    partis,

    to have a part in a play, Ter. Phorm. prol. 27:

    Ballionem illum cum agit, agit Chaeream,

    Cic. Rosc. Com. 7:

    gestum agere in scaena,

    id. de Or. 2, 57:

    dicitur canticum egisse aliquanto magis vigente motu,

    Liv. 7, 2 al. — Transf. to other relations, to represent or personate one, to act the part of, to act as, behave like: has partes lenitatis semper egi, Cic. Mur. 3:

    egi illos omnes adulescentes, quos ille actitat,

    id. Fam. 2, 9:

    amicum imperatoris,

    Tac. H. 1, 30:

    exulem,

    id. A. 1, 4:

    socium magis imperii quam ministrum,

    id. H. 2, 83:

    senatorem,

    Tac. A. 16, 28.—So of things poetically:

    utrinque prora frontem agit,

    serves as a bow, Tac. G. 44.—
    11.
    Se agere = se gerere, to carry one's self, to behave, deport one's self:

    tanta mobilitate sese Numidae agunt,

    Sall. J. 56, 5:

    quanto ferocius ante se egerint,

    Tac. H. 3, 2 Halm:

    qui se pro equitibus Romanis agerent,

    Suet. Claud. 25:

    non principem se, sed ministrum egit,

    id. ib. 29:

    neglegenter se et avare agere,

    Eutr. 6, 9:

    prudenter se agebat,

    Vulg. 1 Reg. 18, 5:

    sapienter se agebat,

    ib. 4 Reg. 18, 7. —Also absol.:

    seditiose,

    Tac. Agr. 7:

    facile justeque,

    id. ib. 9:

    superbe,

    id. H. 2, 27:

    ex aequo,

    id. ib. 4, 64:

    anxius et intentus agebat,

    id. Agr. 5.—
    12.
    Imper.: age, agite, Ter., Tib., Lucr., Hor., Ov., never using agite, and Catull. never age, with which compare the Gr. age, agete (also accompanied by the particles dum, eia, en, ergo, igitur, jam, modo, nuncjam, porro, quare, quin, sane, vero, verum, and by sis); as an exclamation.
    a.
    In encouragement, exhortation, come! come on! (old Engl. go to!) up! on! quick! (cf. I. B. fin.).
    (α).
    In the sing.:

    age, adsta, mane, audi, Enn. ap. Delr. Synt. 1, 99: age i tu secundum,

    come, follow me! Plaut. Am. 2, 1, 1:

    age, perge, quaeso,

    id. Cist. 2, 3, 12:

    age, da veniam filio,

    Ter. Ad. 5, 8, 14:

    age, age, nunc experiamur,

    id. ib. 5, 4, 23:

    age sis tu... delude,

    Plaut. As. 3, 3, 89; id. Ep. 3, 4, 39; Cic. Tusc. 2, 18; id. Rosc. Am. 16:

    quanto ferocius ante se egerint, agedum eam solve cistulam,

    Plaut. Am. 2, 2, 151; id. Capt. 3, 4, 39:

    Agedum vicissim dic,

    Ter. Heaut. 2, 3, 69; id. Eun. 4, 4, 27:

    agedum humanis concede,

    Lucr. 3, 962:

    age modo hodie sero,

    Ter. Heaut. 2, 3, 103:

    age nuncjam,

    id. And. 5, 2, 25:

    En age, quid cessas,

    Tib. 2, 2, 10:

    Quare age,

    Verg. A. 7, 429:

    Verum age,

    id. ib. 12, 832:

    Quin age,

    id. G. 4, 329:

    en, age, Rumpe moras,

    id. ib. 3, 43:

    eia age,

    id. A. 4, 569.—
    (β).
    In the plur.:

    agite, pugni,

    up, fists, and at 'em! Plaut. Am. 1, 1, 146:

    agite bibite,

    id. Curc. 1, 1, 88; id. Stich. 1, 3, 68:

    agite in modum dicite,

    Cat. 61, 38:

    Quare agite... conjungite,

    id. 64, 372; Verg. A. 1, 627:

    vos agite... volvite,

    Val. Fl. 3, 311:

    agite nunc, divites, plorate,

    Vulg. Jac. 5, 1:

    agitedum,

    Liv. 3, 62.—Also age in the sing., with a verb in the plur. (cf. age tamnete, Hom. Od. 3, 332; age dê trapeiomen, id. Il. 3, 441):

    age igitur, intro abite,

    Plaut. Mil. 3, 3, 54:

    En agedum convertite,

    Prop. 1, 1, 21:

    mittite, agedum, legatos,

    Liv. 38, 47:

    Ite age,

    Stat. Th. 10, 33:

    Huc age adeste,

    Sil. 11, 169.—
    b.
    In transitions in discourse, well then! well now! well! (esp. in Cic. Or. very freq.). So in Plaut. for resuming discourse that has been interrupted: age, tu interea huic somnium narra, Curc. 2, 2, 5: nunc age, res quoniam docui non posse creari, etc., well now, since I have taught, etc., Lucr. 1, 266:

    nunc age, quod superest, cognosce et clarius audi,

    id. 1, 920; so id. 1, 952; 2, 62; 333; 730; 3, 418;

    4, 109 al.: age porro, tu, qui existimari te voluisti interpretem foederum, cur, etc.,

    Cic. Verr. 2, 5, 22; so id. Rosc. Am. 16; id. Part. 12; id. Att. 8, 3.—And age (as in a.) with a verb in the plur.:

    age vero, ceteris in rebus qualis sit temperantia considerate,

    Cic. Imp. Pomp. 14; so id. Sull. 26; id. Mil. 21; id. Rosc. Am. 37.—
    c.
    As a sign of assent, well! very well! good! right! Age, age, mansero, Plaut. As. 2, 2, 61: age, age, jam ducat;

    dabo,

    Ter. Phorm. 4, 3, 57:

    Age, veniam,

    id. And. 4, 2, 30:

    age, sit ita factum,

    Cic. Mil. 19:

    age sane,

    Plaut. Ps. 5, 2, 27; Cic. Fin. 2, 35, 119.
    Position.
    —Age, used with another verb in the imperative, regularly stands before it, but in poetry, for the sake of the metre, it,
    I.
    Sometimes follows such verb; as,
    a.
    In dactylic metre:

    Cede agedum,

    Prop. 5, 9, 54:

    Dic age,

    Verg. A. 6, 343; Hor. S. 2, 7, 92; Ov. F. 1, 149:

    Esto age,

    Pers. 2, 42:

    Fare age,

    Verg. A. 3, 362:

    Finge age,

    Ov. H. 7, 65:

    Redde age,

    Hor. S. 2, 8, 80:

    Surge age,

    Verg. A. 3, 169; 8, 59; 10, 241; Ov. H. 14, 73:

    Vade age,

    Verg. A. 3, 462; 4, 422; so,

    agite: Ite agite,

    Prop. 4, 3, 7.—
    b.
    In other metres (very rarely):

    appropera age,

    Plaut. Cas. 2, 2, 38:

    dic age,

    Hor. C. 1, [p. 77] 32, 3; 2, 11, 22;

    3, 4, 1.—So also in prose (very rarely): Mittite agedum,

    Liv. 38, 47:

    procedat agedum ad pugnam,

    id. 7, 9.—
    II.
    It is often separated from such verb:

    age me huc adspice,

    Plaut. Am. 2, 2, 118; id. Capt. 5, 2, 1:

    Age... instiga,

    Ter. And. 4, 2, 10; 5, 6, 11:

    Quare agite... conjungite,

    Cat. 64, 372:

    Huc age... veni,

    Tib. 2, 5, 2:

    Ergo age cervici imponere nostrae,

    Verg. A. 2, 707:

    en age segnis Rumpe moras,

    id. G. 3, 42:

    age te procellae Crede,

    Hor. C. 3, 27, 62:

    Age jam... condisce,

    id. ib. 4, 11, 31; id. S. 2, 7, 4.—Hence,
    1.
    ăgens, entis, P. a.
    A.
    Adj.
    1.
    Efficient, effective, powerful (only in the rhet. lang. of Cic.):

    utendum est imaginibus agentibus, acribus, insignitis,

    Cic. de Or. 2, 87, 358:

    acre orator, incensus et agens,

    id. Brut. 92, 317.— Comp. and sup. not used.
    2.
    Agentia verba, in the grammarians, for verba activa, Gell. 18, 12.—
    B.
    Subst.: ăgentes, ium.
    a.
    Under the emperors, a kind of secret police (also called frumentarii and curiosi), Aur. Vict. Caes. 39 fin.; Dig. 1, 12; 1, 20; 21; 22; 23, etc.; Amm. 15, 3; 14, 11 al.—
    b.
    For agrimensores, land-surveyors, Hyg. Lim. p. 179.—
    2.
    actus, a, um, P. a. Lit., that has been transacted in the Senate, in the forum, before the courts of justice, etc.; hence,
    A.
    actum, i, n., a public transaction in the Senate, before the people, or before a single magistrate:

    actum ejus, qui in re publica cum imperio versatus sit,

    Cic. Phil. 1, 7:

    acta Caesaris servanda censeo,

    id. ib. 1, 7:

    acta tui praeclari tribunatus,

    id. Dom. 31.—
    B.
    acta publĭca, or absol.: acta, orum, n., the register of public acts, records, journal. Julius Caesar, in his consulship, ordered that the doings of the Senate (diurna acta) should be made public, Suet. Caes. 20; cf. Ernest. Exc. 1;

    but Augustus again prohibited it,

    Suet. Aug. 36. Still the acts of the Senate were written down, and, under the succeeding emperors. certain senators were appointed to this office (actis vel commentariis Senatus conficiendis), Tac. A. 5, 4. They had also public registers of the transactions of the assemblies of the people, and of the different courts of justice;

    also of births and deaths, marriages, divorces, etc., which were preserved as sources of future history.—Hence, diurna urbis acta,

    the city journal, Tac. A. 13, 31:

    acta populi,

    Suet. Caes. 20:

    acta publica,

    Tac. A. 12, 24; Suet. Tib. 8; Plin. Ep. 7, 33:

    urbana,

    id. ib. 9, 15; which were all comprehended under the gen. name acta.
    1.
    With the time added:

    acta eorum temporum,

    Plin. 7, 13, 11, § 60:

    illius temporis,

    Ascon. Mil. 44, 16:

    ejus anni,

    Plin. 2, 56, 57, § 147.—
    2.
    Absol., Cic. Fam. 12, 8; 22, 1; 28, 3; Sen. Ben. 2, 10; 3, 16; Suet. Calig. 8; Quint. 9, 3; Juv. 2, 136: Quis dabit historico, quantum daret acta legenti, i. e. to the actuarius, q. v., id. 7, 104; cf. Bahr's Rom. Lit. Gesch. 303.—
    C.
    acta triumphōrum, the public record of triumphs, fuller than the Fasti triumphales, Plin. 37, 2, 6, § 12.—
    D.
    acta fŏri (v. Inscr. Grut. 445, 10), the records,
    a.
    Of strictly historical transactions, Amm. 22, 3, 4; Dig. 4, 6, 33, § 1.—
    b.
    Of matters of private right, as wills, gifts, bonds (acta ad jus privatorum pertinentia, Dig. 49, 14, 45, § 4), Fragm. Vat. §§ 249, 266, 268, 317.—
    E.

    Lewis & Short latin dictionary > acta publica

  • 13 acta triumphorum

    ăgo, egi, actum, 3, v. a. (axim = egerim, Pac. ap. Non. 505, 22; Paul. ex Fest. s. v. axitiosi, p. 3 Mull.;

    axit = egerit,

    Paul. Diac. 3, 3;

    AGIER = agi,

    Cic. Off. 3, 15;

    agentum = agentium,

    Vulc. Gall. Av. Cass. 4, 6) [cf. agô; Sanscr. ag, aghami = to go, to drive; agmas = way, train = ogmos; agis = race, contest = agôn; perh. also Germ. jagen, to drive, to hunt], to put in motion, to move (syn.: agitare, pellere, urgere).
    I.
    Lit.
    A.
    Of cattle and other animals, to lead, drive.
    a.
    Absol.: agas asellum, Seip. ap. Cic. de Or. 2, 64, 258:

    jumenta agebat,

    Liv. 1, 48:

    capellas ago,

    Verg. E. 1, 13:

    Pars quia non veniant pecudes, sed agantur, ab actu etc.,

    Ov. F. 1, 323:

    caballum,

    Hor. Ep. 1, 18, 36.—
    b.
    With acc. of place, prep., sup., or inf.:

    agere bovem Romam,

    Curt. 1, 45:

    equum in hostem,

    id. 7, 4:

    Germani in amnem aguntur,

    Tac. H. 5, 21:

    acto ad vallum equo,

    id. A. 2, 13:

    pecora per calles,

    Curt. 7, 11:

    per devia rura capellas,

    Ov. M. 1, 676:

    pecus pastum,

    Varr. L. L. 6, 41, p. 88 Mull.:

    capellas potum age,

    Verg. E. 9, 23:

    pecus egit altos Visere montes,

    Hor. C. 1, 2, 7.—
    B.
    Of men, to drive, lead, conduct, impel.
    a.
    Absol.:

    agmen agens equitum,

    Verg. A. 7, 804.—
    b.
    With prep., abl., or inf.:

    vinctum ante se Thyum agebat,

    Nep. Dat. 3:

    agitur praeceps exercitus Lydorum in populos,

    Sil. 4, 720:

    (adulteram) maritus per omnem vicum verbere agit,

    Tac. G. 19; Suet. Calig. 27:

    captivos prae se agentes,

    Curt. 7, 6; Liv. 23, 1:

    acti ante suum quisque praedonem catenati,

    Quint. 8, 3, 69:

    captivos sub curribus agere,

    Mart. 8, 26:

    agimur auguriis quaerere exilia,

    Verg. A. 3, 5;

    and simple for comp.: multis milibus armatorum actis ex ea regione = coactis,

    Liv. 44, 31.— In prose: agi, to be led, to march, to go:

    quo multitudo omnis consternata agebatur,

    Liv. 10, 29: si citius agi vellet agmen, that the army would move, or march on quicker, id. 2, 58:

    raptim agmine acto,

    id. 6, 28; so id. 23, 36; 25, 9.— Trop.:

    egit sol hiemem sub terras,

    Verg. G. 4, 51:

    poemata dulcia sunto Et quocumque volent animum auditoris agunto,

    lead the mind, Hor. A. P. 100. —Hence, poet.: se agere, to betake one's self, i. e. to go, to come (in Plaut. very freq.;

    also in Ter., Verg., etc.): quo agis te?

    where are you going? Plaut. Am. 1, 1, 294:

    unde agis te?

    id. Most. 1, 4, 28; so id. ib. 3, 1, 31; id. Mil. 3, 2, 49; id. Poen. 1, 2, 120; id. Pers. 4, 3, 13; id. Trin. 4, 3, 71:

    quo hinc te agis?

    where are you going, Ter. And. 4, 2, 25:

    Ecce gubernator sese Palinurus agebat,

    was moving along, Verg. A. 6, 337:

    Aeneas se matutinus agebat,

    id. ib. 8, 465:

    is enim se primus agebat,

    for he strode on in front, id. ib. 9, 696.—Also without se:

    Et tu, unde agis?

    Plaut. Bacch. 5, 1, 20:

    Quo agis?

    id. Pers. 2, 2, 34:

    Huc age,

    Tib. 2, 5, 2 (unless age is here to be taken with veni at the end of the line).—
    C.
    To drive or carry off (animals or men), to steal, rob, plunder (usually abigere):

    Et redigunt actos in sua rura boves,

    Ov. F. 3, 64.—So esp. freq. of men or animals taken as booty in war, while ferre is used of portable things; hence, ferre et agere (as in Gr. agein kai pherein, Hom. Il. 5, 484; and reversed, pherein kai agein, in Hdt. and Xen.; cf.:

    rapiunt feruntque,

    Verg. A. 2, 374:

    rapere et auferre,

    Cic. Off. 1, 14), in gen., to rob, to plunder: res sociorum ferri agique vidit, Liv. 22, 3:

    ut ferri agique res suas viderunt,

    id. 38, 15; so id. 3, 37;

    so also: rapere agereque: ut ex alieno agro raperent agerentque,

    Liv. 22, 1, 2; but portari atque agi means to bear and carry, to bring together, in Caes. B. C. 2, 29 (as pherein kai agein in Plat. Phaedr. 279, C):

    ne pulcram praedam agat,

    Plaut. Aul. 4, 2, 3:

    urbes, agros vastare, praedas agere,

    Sall. J. 20, 8; 32, 3:

    pecoris et mancipiorum praedas,

    id. ib. 44, 5;

    so eccl. Lat.: agere praedas de aliquo,

    Vulg. Jud. 9, 16; ib. 1 Reg. 27, 8; cf. Gron. Obs. 3, 22, 633.—
    D.
    To chase, pursue, press animals or men, to drive about or onwards in flight (for the usual agitare).
    a.
    Of animals:

    apros,

    Verg. G. 3, 412:

    cervum,

    id. A. 7, 481; cf. id. ib. 4, 71:

    citos canes,

    Ov. H. 5, 20:

    feros tauros,

    Suet. Claud. 21.—
    b.
    Of men:

    ceteros ruerem, agerem,

    Ter. Ad. 3, 2, 21 (= prosequerer, premerem, Don.):

    ita perterritos egerunt, ut, etc.,

    Caes. B. G. 4, 12:

    Demoleos cursu palantis Troas agebat,

    Verg. A. 5, 265; cf. id. ib. 1, 574:

    aliquem in exsilium,

    Liv. 25, 2; so Just. 2, 9, 6; 16, 4, 4; 17, 3, 17;

    22, 1, 16 al.: aliquem in fugam,

    id. 16, 2, 3.—
    E.
    Of inanimate or abstract objects, to move, impel, push forwards, advance, carry to or toward any point:

    quid si pater cuniculos agat ad aerarium?

    lead, make, Cic. Off. 3, 23, 90:

    egisse huc Alpheum vias,

    made its way, Verg. A. 3, 695:

    vix leni et tranquillo mari moles agi possunt,

    carry, build out, Curt. 4, 2, 8:

    cloacam maximam sub terram agendam,

    to be carried under ground, Liv. 1, 56;

    so often in the histt., esp. Caes. and Livy, as t. t., of moving forwards the battering engines: celeriter vineis ad oppidum actis,

    pushed forwards, up, Caes. B. G. 2, 12 Herz.; so id. ib. 3, 21; 7, 17; id. B. C. 2, 1; Liv. 8, 16:

    accelerant acta pariter testudine Volsci,

    Verg. A. 9, 505 al.:

    fugere colles campique videntur, quos agimus praeter navem, i. e. praeter quos agimus navem,

    Lucr. 4, 391:

    in litus passim naves egerunt,

    drove the ships ashore, Liv. 22, 19:

    ratem in amnem,

    Ov. F. 1, 500:

    naves in advorsum amnem,

    Tac. H. 4, 22.— Poet.: agere navem, to steer or direct a ship, Hor. Ep. 2, 1, 114; so,

    agere currum,

    to drive a chariot, Ov. M. 2, 62; 2, 388 al.—
    F.
    To stir up, to throw out, excite, cause, bring forth (mostly poet.):

    scintillasque agere ac late differre favillam,

    to throw out sparks and scatter ashes far around, Lucr. 2, 675:

    spumas ore,

    Verg. G. 3, 203; so Cic. Verr. 2, 4, 66:

    piceum Flumen agit,

    Verg. A. 9, 814:

    qui vocem cubantes sensim excitant, eandemque cum egerunt, etc.,

    when they have brought it forth, Cic. de Or. 1, 59, 251. —Hence, animam agere, to expel the breath of life, give up the ghost, expire:

    agens animam spumat,

    Lucr. 3, 493:

    anhelans vaga vadit, animam agens,

    Cat. 63, 31:

    nam et agere animam et efflare dicimus,

    Cic. Tusc. 1, 9, 19:

    Hortensius, cum has litteras scripsi, animam agebat,

    id. Fam. 8, 13, 2; so Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:

    eodem tempore et gestum et animam ageres,

    Cic. Rosc. Com. 8:

    Est tanti habere animam ut agam?

    Sen. Ep. 101, 12; and with a play upon words: semper agis causas et res agis, Attale, semper. Est, non est, quod agas, Attale, semper agis. Si res et causae desunt, agis, Attale, mulas;

    Attale, ne quod agas desit, agas animam,

    Mart. 1, 80.—
    G.
    Of plants, to put forth or out, to shoot, extend:

    (salices) gemmas agunt,

    Varr. R. R. 1, 30:

    florem agere coeperit ficus,

    Col. R. R. 5, 10, 10:

    frondem agere,

    Plin. 18, 6, 8, § 45:

    se ad auras palmes agit,

    Verg. G. 2, 364:

    (platanum) radices trium et triginta cubitorum egisse,

    Varr. R. R. 1, 37, 15:

    per glebas sensim radicibus actis,

    Ov. M. 4, 254; so id. ib. 2, 583:

    robora suas radices in profundum agunt,

    Plin. 16, 31, 56, § 127.—Metaph.:

    vera gloria radices agit,

    Cic. Off. 2, 12, 43:

    pluma in cutem radices egerat imas,

    Ov. M. 2, 582.
    II.
    Trop.
    A.
    Spec., to guide, govern:

    Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur,

    Verg. A. 1, 574; cf. Forbig. ad h. 1., who considers it the only instance of this use, and compares a similar use of agô; v. L. and S. s. v. II. 2.—
    B.
    In gen., to move, impel, excite, urge to a thing, to prompt or induce to:

    si quis ad illa deus te agat,

    Hor. S. 2, 7, 24:

    una plaga ceteros ad certamen egit,

    Liv. 9, 41; 8, 7; 39, 15: quae te, germane, furentem Mens agit in facinus? Ov. M. 5, 14:

    totis mentibus acta,

    Sil. 10, 191:

    in furorem agere,

    Quint. 6, 1, 31:

    si Agricola in ipsam gloriam praeceps agebatur,

    Tac. Agr. 41:

    provinciam avaritia in bellum egerat,

    id. A. 14, 32.—
    C.
    To drive, stir up, excite, agitate, rouse vehemently (cf. agito, II.):

    me amor fugat, agit,

    Plaut. Cist. 2, 1, 8:

    agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum,

    Cic. Verr. 1, 3:

    perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus neque agitur neque minuitur,

    Nep. Att. 9, 1 Brem.:

    opportunitas, quae etiam mediocres viros spe praedae transvorsos agit,

    i. e. leads astray, Sall. J. 6, 3; 14, 20; so Sen. Ep. 8, 3.— To pursue with hostile intent, to persecute, disturb, vex, to attack, assail (for the usu. agitare; mostly poet.):

    reginam Alecto stimulis agit undique Bacchi,

    Verg. A. 7, 405:

    non res et agentia (i. e. agitantia, vexantia) verba Lycamben,

    Hor. Ep. 1, 19, 25:

    acerba fata Romanos agunt,

    id. Epod 7, 17:

    diris agam vos,

    id. ib. 5, 89:

    quam deus ultor agebat,

    Ov. M. 14, 750:

    futurae mortis agor stimulis,

    Luc. 4, 517; cf. Matth. ad Cic. Mur. § 21.—
    D.
    To drive at something, to pursue a course of action, i. e. to make something an object of action; either in the most general sense, like the Engl. do and the Gr. prattein, for every kind of mental or physical employment; or, in a more restricted sense, to exhibit in external action, to act or perform, to deliver or pronounce, etc., so that after the act is completed nothing remains permanent, e. g. a speech, dance, play, etc. (while facere, to make, poiein, denotes the production of an object which continues to exist after the act is completed; and gerere, the performance of the duties of an office or calling).—On these significations, v. Varr. 6, 6, 62, and 6, 7, 64, and 6, 8, 72.—For the more restricted signif. v. Quint. 2, 18, 1 sq.; cf. Manut. ad Cic. Fam. 7, 12; Hab. Syn. 426.
    1.
    In the most gen. signif., to do, act, labor, in opp. to rest or idleness.
    a.
    With the gen. objects, aliquid, nihil, plus, etc.:

    numquam se plus agere quam nihil cum ageret,

    Cic. Rep. 1, 17 (cf. with this, id. Off. 3, 1: numquam se minus otiosum esse quam cum otiosus esset): mihi, qui nihil agit, esse omnino non videtur. id. N. D. 2, 16, 46:

    post satietatem nihil (est) agendum,

    Cels. 1, 2.—Hence,
    b.
    Without object:

    aliud agendi tempus, aliud quiescendi,

    Cic. N. D. 2, 53, 132; Juv. 16, 49:

    agendi tempora,

    Tac. H. 3, 40:

    industria in agendo, celeritas in conficiendo,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 29.—
    c.
    In colloquial lang., to do, to fare, get on: quid agis? what are you doing? M. Tulli, quid agis? Cic. Cat. 1, 11:

    Quid agis?

    What's your business? Plaut. Stich. 2, 2, 9; also, How goes it with you? How are you? ti pratteis, Plaut. Curc. 2, 1, 20; Cic. Fam. 7, 11 al.; Hor. S. 1, 9, 4:

    vereor, quid agat,

    how he is, Cic. Att. 9, 17:

    ut sciatis, quid agam,

    Vulg. Ephes. 6, 21:

    prospere agit anima tua,

    fares well, ib. 3 Joan. 2:

    quid agitur?

    how goes it with you? how do you do? how are you? Plaut. Ps. 1, 1, 17; 1, 5, 42; Ter. Eun. 2, 2, 40:

    Quid intus agitur?

    is going on, Plaut. Cas. 5, 2, 20; id. Ps. 1, 5, 42 al.—
    d.
    With nihil or non multum, to do, i. e. to effect, accomplish, achieve nothing, or not much (orig. belonging to colloquial lang., but in the class. per. even in oratorical and poet. style): nihil agit;

    collum obstringe homini,

    Plaut. Curc. 5, 3, 29:

    nihil agis,

    you effect nothing, it is of no use, Ter. Ad. 5, 8, 12:

    nihil agis, dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum,

    Cic. Tusc. 2, 25, 61 Kuhn.; Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 10: cupis, inquit, abire; sed nihil agis;

    usque tenebo,

    Hor. S. 1, 9, 15:

    [nihil agis,] nihil assequeris,

    Cic. Cat. 1, 6, 15 B. and K.:

    ubi blanditiis agitur nihil,

    Ov. M. 6, 685: egerit non multum, has not done much, Curt. ap. Cic. Fam. 7, 29; cf. Ruhnk. ad Rutil. Lup. p. 120.—
    e.
    In certain circumstances, to proceed, do, act, manage (mostly belonging to familiar style): Thr. Quid nunc agimus? Gn. Quin redimus, What shall we do now? Ter. Eun. 4, 7, 41:

    hei mihi! quid faciam? quid agam?

    what shall I do? how shall I act? id. Ad. 5, 3, 3:

    quid agam, habeo,

    id. And. 3, 2, 18 (= quid respondeam habeo, Don.) al.:

    sed ita quidam agebat,

    was so acting, Cic. Lig. 7, 21: a Burro minaciter actum, Burrus [p. 75] proceeded to threats, Tac. A. 13, 21.—
    2.
    To pursue, do, perform, transact (the most usual signif. of this word; in all periods; syn.: facere, efficere, transigere, gerere, tractare, curare): cui quod agat institutumst nullo negotio id agit, Enn. ap. Gell. 19, 10, 12 (Trag. v. 254 Vahl.): ut quae egi, ago, axim, verruncent bene, Pac. ap. Non. 505, 23 (Trag. Rel. p. 114 Rib.):

    At nihil est, nisi, dum calet, hoc agitur,

    Plaut. Poen. 4, 2, 92:

    Ut id agam, quod missus huc sum,

    id. Ps. 2, 2, 44: homines quae agunt vigilantes, agitantque, ea si cui in somno accidunt, minus mirum est, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45:

    observabo quam rem agat,

    what he is going to do, Plaut. Am. 1, 1, 114:

    Id quidem ago,

    That is what I am doing, Verg. E. 9, 37:

    res vera agitur,

    Juv. 4, 35:

    Jam tempus agires,

    Verg. A. 5, 638:

    utilis rebus agendis,

    Juv. 14, 72:

    grassator ferro agit rem,

    does the business with a dagger, id. 3, 305; 6, 659 (cf.:

    gladiis geritur res,

    Liv. 9, 41):

    nihil ego nunc de istac re ago,

    do nothing about that matter, Plaut. Truc. 4, 4, 8:

    postquam id actumst,

    after this is accomplished, id. Am. 1, 1, 72; so,

    sed quid actumst?

    id. Ps. 2, 4, 20:

    nihil aliud agebam nisi eum defenderem,

    Cic. Sull. 12:

    ne quid temere ac fortuitu, inconsiderate negligenterque agamus,

    id. Off. 1, 29:

    agamus quod instat,

    Verg. E. 9, 66:

    renuntiaverunt ei omnia, quae egerant,

    Vulg. Marc. 6, 30; ib. Act. 5, 35:

    suum negotium agere,

    to mind one's business, attend to one's own affairs, Cic. Off. 1, 9; id. de Or. 3, 55, 211; so,

    ut vestrum negotium agatis,

    Vulg. 1 Thess. 4, 11:

    neque satis Bruto constabat, quid agerent,

    Caes. B. G. 3, 14:

    postquam res in Africa gestas, quoque modo actae forent, fama divolgavit,

    Sall. J. 30, 1:

    sed tu delibera, utrum colloqui malis an per litteras agere quae cogitas,

    Nep. Con. 3, 8 al. —With the spec. idea of completing, finishing: jucundi acti labores, a proverb in Cic. Fin. 2, 32, 105.—
    3.
    To pursue in one's mind, to drive at, to revolve, to be occupied with, think upon, have in view, aim at (cf. agito, II. E., volvo and voluto):

    nescio quid mens mea majus agit,

    Ov. H. 12, 212:

    hoc variis mens ipsa modis agit,

    Val. Fl. 3, 392:

    agere fratri proditionem,

    Tac. H. 2, 26:

    de intranda Britannia,

    id. Agr. 13.—
    4.
    With a verbal subst., as a favorite circumlocution for the action indicated by the subst. (cf. in Gr. agô with verbal subst.):

    rimas agere (sometimes ducere),

    to open in cracks, fissures, to crack, Cic. Att. 14, 9; Ov. M. 2, 211; Luc. 6, 728: vos qui regalis corporis custodias agitis, keep watch over, guard, Naev. ap. Non. 323, 1; so Liv. 5, 10:

    vigilias agere,

    Cic. Verr. 4, 43, 93; Nep. Thras. 4; Tac. H. 3, 76:

    excubias alicui,

    Ov. F. 3, 245:

    excubias,

    Tac. H. 4, 58:

    pervigilium,

    Suet. Vit. 10:

    stationem agere,

    to keep guard, Liv. 35, 29; Tac. H. 1, 28:

    triumphum agere,

    to triumph, Cic. Fam. 3, 10; Ov. M. 15, 757; Suet. Dom. 6:

    libera arbitria agere,

    to make free decisions, to decide arbitrarily, Liv. 24, 45; Curt. 6, 1, 19; 8, 1, 4:

    paenitentiam agere,

    to exercise repentance, to repent, Quint. 9, 3, 12; Petr. S. 132; Tac. Or. 15; Curt. 8, 6, 23; Plin. Ep. 7, 10; Vulg. Lev. 5, 5; ib. Matt. 3, 2; ib. Apoc. 2, 5:

    silentia agere,

    to maintain silence, Ov. M. 1, 349:

    pacem agere,

    Juv. 15, 163:

    crimen agere,

    to bring accusation, to accuse, Cic. Verr. 4, 22, 48:

    laborem agere,

    id. Fin. 2, 32:

    cursus agere,

    Ov. Am. 3, 6, 95:

    delectum agere,

    to make choice, to choose, Plin. 7, 29, 30, § 107; Quint. 10, 4, 5:

    experimenta agere,

    Liv. 9, 14; Plin. 29, 1, 8, § 18:

    mensuram,

    id. 15, 3, 4, § 14:

    curam agere,

    to care for, Ov. H. 15, 302; Quint. 8, prooem. 18:

    curam ejus egit,

    Vulg. Luc. 10, 34:

    oblivia agere,

    to forget, Ov. M. 12, 540:

    nugas agere,

    to trifle, Plaut. Cist. 2, 3, 29; id. As. 1, 1, 78, and often:

    officinas agere,

    to keep shop, Inscr. Orell. 4266.—So esp.: agere gratias ( poet. grates; never in sing. gratiam), to give thanks, to thank; Gr. charin echein ( habere gratiam is to be or feel grateful; Gr. charin eidenai; and referre gratiam, to return a favor, requite; Gr. charin apodidonai; cf. Bremi ad Nep. Them. 8, 7):

    diis gratias pro meritis agere,

    Plaut. Am. 1, 1, 26:

    Haud male agit gratias,

    id. Aul. 4, 4, 31:

    Magnas vero agere gratias Thais mihi?

    Ter. Eun. 3, 1, 1:

    Dis magnas merito gratias habeo atque ago,

    id. Phorm. 5, 6, 80: Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter, Cic. Fam. 1, 10: immortales ago tibi gratias agamque dum vivam;

    nam relaturum me adfirmare non possum,

    id. ib. 10, 11, 1: maximas tibi omnes gratias agimus, C. Caesar;

    majores etiam habemus,

    id. Marcell. 11, 33:

    Trebatio magnas ago gratias, quod, etc.,

    id. Fam. 11, 28, 8: renuntiate gratias regi me agere;

    referre gratiam aliam nunc non posse quam ut suadeam, ne, etc.,

    Liv. 37, 37: grates tibi ago, summe Sol, vobisque, reliqui Caelites, * Cic. Rep. 6, 9:

    gaudet et invito grates agit inde parenti,

    Ov. M. 2, 152; so id. ib. 6, 435; 484; 10, 291; 681; 14, 596; Vulg. 2 Reg. 8, 10; ib. Matt. 15, 36 al.;

    and in connection with this, laudes agere: Jovis fratri laudes ago et grates gratiasque habeo,

    Plaut. Trin. 4, 1, 2:

    Dianae laudes gratesque agam,

    id. Mil. 2, 5, 2; so,

    diis immortalibus laudesque et grates egit,

    Liv. 26, 48:

    agi sibi gratias passus est,

    Tac. Agr. 42; so id. H. 2, 71; 4, 51; id. A. 13, 21; but oftener grates or gratis in Tac.:

    Tiberius egit gratis benevolentiae patrum, A. 6, 2: agit grates,

    id. H. 3, 80; 4, 64; id. A. 2, 38; 2, 86; 3, 18; 3, 24; 4, 15 al.—
    5.
    Of time, to pass, spend (very freq. and class.): Romulus in caelo cum dis agit aevom, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 12, 28; so Pac. id. ib. 2, 21, 49, and Hor. S. 1, 5, 101:

    tempus,

    Tac. H. 4, 62; id. A. 3, 16: domi aetatem, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6:

    aetatem in litteris,

    Cic. Leg. 2, 1, 3:

    senectutem,

    id. Sen. 3, 7; cf. id. ib. 17, 60:

    dies festos,

    id. Verr. 2, 4, 48; Tac. G. 17:

    otia secura,

    Verg. G. 3, 377; Ov. F. 1, 68; 4, 926:

    ruri agere vitam,

    Liv. 7, 39, and Tac. A. 15, 63:

    vitam in terris,

    Verg. G. 2, 538:

    tranquillam vitam agere,

    Vulg. 1 Tim. 2, 2:

    Hunc (diem) agerem si,

    Verg. A. 5, 51:

    ver magnus agebat Orbis,

    id. G. 2, 338:

    aestiva agere,

    to pass, be in, summer quarters, Liv. 27, 8; 27, 21; Curt. 5, 8, 24.— Pass.:

    menses jam tibi esse actos vides,

    Plaut. Am. 1, 3, 2:

    mensis agitur hic septimus,

    Ter. Hec. 3, 3, 34, and Ov. M. 7, 700:

    melior pars acta (est) diei,

    Verg. A. 9, 156; Juv. 4, 66; Tac. A. 15, 63:

    acta est per lacrimas nox,

    Ov. H. 12, 58 Ruhnk.:

    tunc principium anni agebatur,

    Liv. 3, 6:

    actis quindecim annis in regno,

    Just. 41, 5, 9:

    Nona aetas agitur,

    Juv. 13, 28 al. —With annus and an ordinal, to be of a certain age, to be so old:

    quartum annum ago et octogesimum,

    am eighty-four years old, Cic. Sen. 10, 32:

    Annum agens sextum decimum patrem amisit,

    Suet. Caes. 1.—Metaph.: sescentesimum et quadragesimum annum urbs nostra agebat, was in its 640 th year, Tac. G. 37.— Hence also absol. (rare), to pass or spend time, to live, to be, to be somewhere:

    civitas laeta agere,

    was joyful, Sall. J. 55, 2:

    tum Marius apud primos agebat,

    id. ib. 101, 6:

    in Africa, qua procul a mari incultius agebatur,

    id. ib. 89, 7:

    apud illos homines, qui tum agebant,

    Tac. A. 3, 19:

    Thracia discors agebat,

    id. ib. 3, 38:

    Juxta Hermunduros Naristi agunt,

    Tac. G. 42:

    ultra jugum plurimae gentes agunt,

    id. ib. 43:

    Gallos trans Padum agentes,

    id. H. 3, 34:

    quibus (annis) exul Rhodi agit,

    id. A. 1, 4:

    agere inter homines desinere,

    id. ib. 15, 74:

    Vitellius non in ore volgi agere,

    was not in the sight of the people, id. H. 3, 36:

    ante aciem agere,

    id. G. 7; and:

    in armis agere,

    id. A. 14, 55 = versari.—
    6.
    In the lang. of offerings, t. t., to despatch the victim, to kill, slay. In performing this rite, the sacrificer asked the priest, agone, shall I do it? and the latter answered, age or hoc age, do it:

    qui calido strictos tincturus sanguine cultros semper, Agone? rogat, nec nisi jussus agit,

    Ov. F. 1. 321 (cf. agonia and agonalia):

    a tergo Chaeream cervicem (Caligulae) gladio caesim graviter percussisse, praemissa voce,

    hoc age, Suet. Calig. 58; id. Galb. 20. —This call of the priest in act of solemn sacrifice, Hoc age, warned the assembled multitude to be quiet and give attention; hence hoc or id and sometimes haec or istuc agere was used for, to give attention to, to attend to, to mind, heed; and followed by ut or ne, to pursue a thing, have it in view, aim at, design, etc.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 1, 2, 15, and Suet. Calig. 58: hoc agite, Plaut. As. prol. init.:

    Hoc age,

    Hor. S. 2, 3, 152; id. Ep. 1, 6, 31:

    Hoc agite, of poetry,

    Juv. 7, 20:

    hoc agamus,

    Sen. Clem. 1, 12:

    haec agamus,

    Cic. Tusc. 1, 49:

    agere hoc possumus,

    Lucr. 1, 41; 4, 969; Juv. 7, 48:

    hoccine agis an non? hoc agam,

    id. ib., Ter. And. 1, 2, 15; 2, 5, 4:

    nunc istuc age,

    id. Heaut. 3, 2, 47; id. Phorm. 2, 3, 3 al.:

    Hoc egit civis Romanus ante te nemo,

    Cic. Lig. 4, 11:

    id et agunt et moliuntur,

    id. Mur. 38:

    (oculi, aures, etc.) quasi fenestrae sunt animi, quibus tamen sentire nihil queat mens, nisi id agat et adsit,

    id. Tusc. 1, 20, 46: qui id egerunt, ut gentem... collocarent, aimed at this, that, etc., id. Cat. 4, 6, 12:

    qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,

    keep it in view, that, id. Off. 1, 13, 41:

    idne agebas, ut tibi cum sceleratis, an ut cum bonis civibus conveniret?

    id. Lig. 6, 18:

    Hoc agit, ut doleas,

    Juv. 5, 157:

    Hoc age, ne mutata retrorsum te ferat aura,

    Hor. Ep. 1, 18, 88:

    Quid tuus ille destrictus gladius agebat?

    have in view, mean, Cic. Leg. 3, 9:

    Quid aliud egimus nisi ut, quod hic potest, nos possemus?

    id. ib. 4, 10:

    Sin autem id actum est, ut homines postremi pecuniis alienis locupletarentur,

    id. Rosc. Am. 47, 137:

    certiorem eum fecit, id agi, ut pons dissolveretur,

    Nep. Them. 5, 1:

    ego id semper egi, ne bellis interessem,

    Cic. Fam. 4, 7.—Also, the opp.: alias res or aliud agere, not to attend to, heed, or observe, to pursue secondary or subordinate objects: Ch. Alias res agis. Pa. Istuc ago equidem, Ter. Eun. 2, 3, 57; id. Hec. 5, 3, 28:

    usque eo animadverti eum jocari atque alias res agere,

    Cic. Rosc. Am. 22:

    atqui vides, quam alias res agamus,

    id. de Or. 3, 14, 51; id. Brut. 66, 233:

    aliud agens ac nihil ejusmodi cogitans,

    id. Clu. 64.—
    7.
    In relation to public affairs, to conduct, manage, carry on, administer: agere bellum, to carry on or wage war (embracing the whole theory and practice of war, while bellum gerere designates the bodily and mental effort, and the bearing of the necessary burdens; and bellum facere, the actual outbreak of hostile feelings, v. Herz. ad Caes. B. G. 28):

    qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum agere instituerunt,

    Caes. B. G. 3, 28:

    Antiochus si tam in agendo bello parere voluisset consiliis ejus (Hannibalis) quam in suscipiendo instituerat, etc.,

    Nep. Hann. 8, 3; Curt. 4, 10, 29:

    aliena bella mercedibus agere,

    Mel. 1, 16:

    Bellaque non puero tractat agenda puer,

    Ov. A. A. 1, 182 (also in id. Tr. 2, 230, Gron. Observ. 2, 3, 227, for the usu. obit, with one MS., reads agit; so Merkel).— Poet.:

    Martem for bellum,

    Luc. 4, 2: agere proelium, to give battle (very rare):

    levibus proeliis cum Gallis actis,

    Liv. 22, 9.—Of offices, employments, etc., to conduct, exercise, administer, hold:

    forum agere,

    to hold court, Cic. Fam. 8, 6; and:

    conventus agere,

    to hold the assizes, id. Verr. 5, 11, 28; Caes. B. G. 1, 54; 6, 44;

    used of the governors of provinces: judicium agere,

    Plin. 9, 35, 58, § 120:

    vivorum coetus agere,

    to make assemblies of, to assemble, Tac. A. 16, 34:

    censum agere,

    Liv. 3, 22; Tac. A. 14, 46; Suet. Aug. 27:

    recensum agere,

    id. Caes. 41:

    potestatem agere,

    Flor. 1, 7, 2:

    honorem agere,

    Liv. 8, 26:

    regnum,

    Flor. 1, 6, 2:

    rem publicam,

    Dig. 4, 6, 35, § 8:

    consulatum,

    Quint. 12, 1, 16:

    praefecturam,

    Suet. Tib. 6:

    centurionatum,

    Tac. A. 1, 44:

    senatum,

    Suet. Caes. 88:

    fiscum agere,

    to have charge of the treasury, id. Dom. 12:

    publicum agere,

    to collect the taxes, id. Vesp. 1:

    inquisitionem agere,

    Plin. 29, 1, 8, § 18:

    curam alicujus rei agere,

    to have the management of, to manage, Liv. 6, 15; Suet. Claud. 18:

    rei publicae curationem agens,

    Liv. 4, 13: dilectum agere, to make a levy, to levy (postAug. for dilectum habere, Cic., Caes., Sall.), Quint. 12, 3, 5; Tac. A. 2, 16; id. Agr. 7 and 10; id. H. 2, 16, 12; Suet. Calig. 43. —
    8.
    Of civil and political transactions in the senate, the forum, before tribunals of justice, etc., to manage or transact, to do, to discuss, plead, speak, deliberate; constr. aliquid or de aliqua re:

    velim recordere, quae ego de te in senatu egerim, quae in contionibus dixerim,

    Cic. Fam. 5, 2; 1, 9:

    de condicionibus pacis,

    Liv. 8, 37:

    de summa re publica,

    Suet. Caes. 28:

    cum de Catilinae conjuratione ageretur in curia,

    id. Aug. 94:

    de poena alicujus,

    Liv. 5, 36:

    de agro plebis,

    id. 1, 46.—Hence the phrase: agere cum populo, of magistrates, to address the people in a public assembly, for the purpose of obtaining their approval or rejection of a thing (while [p. 76] agere ad populum signifies to propose, to bring before the people):

    cum populo agere est rogare quid populum, quod suffragiis suis aut jubeat aut vetet,

    Gell. 13, 15, 10:

    agere cum populo de re publica,

    Cic. Verr. 1, 1, 12; id. Lael. 25, 96:

    neu quis de his postea ad senatum referat neve cum populo agat,

    Sall. C. 51, 43.—So also absol.:

    hic locus (rostra) ad agendum amplissimus,

    Cic. Imp. Pomp. 1:

    Metellus cum agere coepisset, tertio quoque verbo orationis suae me appellabat,

    id. Fam. 5, 2.— Transf. to common life.
    a.
    Agere cum aliquo, de aliquo or re or ut, to treat, deal, negotiate, confer, talk with one about a person or thing; to endeavor to persuade or move one, that, etc.: nihil age tecum (sc. cum odore vini);

    ubi est ipsus (vini lepos)?

    I have nothing to do with you, Plaut. Curc. 1, 2, 11:

    Quae (patria) tecum, Catilina, sic agit,

    thus pleads, Cic. Cat. 1, 6, 18:

    algae Inquisitores agerent cum remige nudo,

    Juv. 4, 49:

    haec inter se dubiis de rebus agebant,

    thus treated together, Verg. A. 11, 445:

    de quo et praesens tecum egi diligenter, et scripsi ad te accurate antea,

    Cic. Fam. 13, 75:

    egi cum Claudia et cum vestra sorore Mucia, ut eum ab illa injuria deterrerent,

    id. ib. 5, 2:

    misi ad Metellum communes amicos, qui agerent cum eo, ut de illa mente desisteret,

    id. ib. 5, 2:

    Callias quidam egit cum Cimone, ut eam (Elpinicen) sibi uxorem daret,

    Nep. Cim. 1, 3.—Also absol.:

    Alcibiades praesente vulgo agere coepit,

    Nep. Alc. 8, 2:

    si qua Caesares obtinendae Armeniae egerant,

    Tac. A. 15, 14:

    ut Lucretius agere varie, rogando alternis suadendoque coepit,

    Liv. 2, 2.—In Suet. once agere cum senatu, with acc. and inf., to propose or state to the Senate:

    Tiberius egit cum senatu non debere talia praemia tribui,

    Suet. Tib. 54.—
    b.
    With the advv. bene, praeclare, male, etc., to deal well or ill with one, to treat or use well or ill:

    facile est bene agere cum eis, etc.,

    Cic. Phil. 14, 11:

    bene egissent Athenienses cum Miltiade, si, etc.,

    Val. Max. 5, 3, 3 ext.; Vulg. Jud. 9, 16:

    praeclare cum aliquo agere,

    Cic. Sest. 23:

    Male agis mecum,

    Plaut. As. 1, 3, 21:

    qui cum creditoribus suis male agat,

    Cic. Quinct. 84; and:

    tu contra me male agis,

    Vulg. Jud. 11, 27.—Freq. in pass., to be or go well or ill with one, to be well or badly off:

    intelleget secum actum esse pessime,

    Cic. Verr. 2, 3, 50:

    praeclare mecum actum puto,

    id. Fam. 9, 24; so id. ib. 5, 18: exstat cujusdam non inscitus jocus bene agi potuisse cum rebus humanis, si Domitius pater talem habuisset uxorem, it would have gone well with human affairs, been well for mankind, if, etc., Suet. Ner. 28.—Also absol. without cum: agitur praeclare, si nosmet ipsos regere possumus, it is well done if, etc., it is a splendid thing if, etc., Cic. Fam. 4, 14:

    vivitur cum eis, in quibus praeclare agitur si sunt simulacra virtutis,

    id. Off. 1, 15:

    bene agitur pro noxia,

    Plaut. Mil. 5, 23.—
    9.
    Of transactions before a court or tribunal.
    a.
    Aliquid agere ex jure, ex syngrapha, ex sponso, or simply the abl. jure, lege, litibus, obsignatis tabellis, causa, to bring an action or suit, to manage a cause, to plead a case:

    ex jure civili et praetorio agere,

    Cic. Caecin. 12:

    tamquam ex syngrapha agere cum populo,

    to litigate, id. Mur. 17:

    ex sponso egit,

    id. Quint. 9: Ph. Una injuriast Tecum. Ch. Lege agito ergo, Go to law, then, Ter. Phorm. 5, 8, 90:

    agere lege in hereditatem,

    Cic. de Or. 1, 38, 175; Ov. F. 1, 48; Liv. 9, 46:

    cum illo se lege agere dicebat,

    Nep. Tim. 5: summo jure agere, to assert or claim one's right to the full extent of the law, Cic. Off. 1, 11:

    non enim gladiis mecum, sed litibus agetur,

    id. Q. Fr. 1, 4:

    causa quam vi agere malle,

    Tac. A. 13, 37:

    tabellis obsignatis agis mecum,

    Cic. Tusc. 5, 11, 33:

    Jure, ut opinor, agat, jure increpet inciletque,

    with right would bring her charge, Lucr. 3, 963; so,

    Castrensis jurisdictio plura manu agens,

    settles more cases by force, Tac. Agr. 9:

    ubi manu agitur,

    when the case is settled by violent hands, id. G. 36.—
    b.
    Causam or rem agere, to try or plead a case; with apud, ad, or absol.:

    causam apud centumviros egit,

    Cic. Caecin. 24:

    Caesar cum ageret apud censores,

    Varr. R. R. 1, 7, 10; so with adversus:

    egi causam adversus magistratus,

    Vulg. 2 Esdr. 13, 11:

    orator agere dicitur causam,

    Varr. L. L. 6, 42: causam isto modo agere, Cic. Lig. 4, 10; Tac. Or. 5; 11; 14; Juv. 2, 51; 14, 132:

    agit causas liberales,

    Cic. Fam. 8, 9: qui ad rem agendam adsunt, M. Cael. ap. Quint. 11, 1, 51:

    cum (M. Tullius) et ipsam se rem agere diceret,

    Quint. 12, 10, 45: Gripe, accede huc;

    tua res agitur,

    is being tried, Plaut. Rud. 4, 4, 104; Quint. 8, 3, 13;

    and extra-judicially: rogo ad Caesarem meam causam agas,

    Cic. Fam. 5, 10:

    Una (factio) populi causam agebat, altera optimatum,

    Nep. Phoc. 3; so, agere, absol., to plead' ad judicem sic agi solet, Cic. Lig. 10:

    tam solute agere, tam leniter,

    id. Brut. 80:

    tu istuc nisi fingeres, sic ageres?

    id. ib. 80; Juv. 7, 143 and 144; 14, 32.— Transf. to common life; with de or acc., to discuss, treat, speak of:

    Sed estne hic ipsus, de quo agebam?

    of whom I was speaking, Ter. Ad. 1, 1, 53:

    causa non solum exponenda, sed etiam graviter copioseque agenda est,

    to be discussed, Cic. Div. in Caecil. 12; id. Verr. 1, 13, 37:

    Samnitium bella, quae agimus,

    are treating of, Liv. 10, 31.—Hence,
    c.
    Agere aliquem reum, to proceed against one as accused, to accuse one, Liv. 4, 42; 24, 25; Tac. A. 14, 18:

    reus agitur,

    id. ib. 15, 20; 3, 13; and with the gen. of the crime, with which one is charged:

    agere furti,

    to accuse of theft, Cic. Fam. 7, 22:

    adulterii cum aliquo,

    Quint. 4, 4, 8:

    injuriarum,

    id. 3, 6, 19; and often in the Pandects.—
    d.
    Pass. of the thing which is the subject of accusation, to be in suit or in question; it concerns or affects, is about, etc.:

    non nunc pecunia, sed illud agitur, quomodo, etc.,

    Ter. Heaut. 3, 1, 67:

    non capitis ei res agitur, sed pecuniae,

    the point in dispute, id. Phorm. 4, 3, 26:

    aguntur injuriae sociorum, agitur vis legum, agitur existimatio, veritasque judiciorum,

    Cic. Verr. 2, 4, 51:

    si magna res, magna hereditas agetur,

    id. Fin. 2, 17: qua de re agitur, what the point of dispute or litigation is, id. Brut. 79.—Hence, trop.,
    (α).
    Res agitur, the case is on trial, i. e. something is at stake or at hazard, in peril, or in danger:

    at nos, quarum res agitur, aliter auctores sumus,

    Plaut. Stich. 1, 2, 72:

    quasi istic mea res minor agatur quam tua,

    Ter. Heaut. 2, 3, 113:

    agitur populi Romani gloria, agitur salus sociorum atque amicorum, aguntur certissima populi Romani vectigalia et maxima, aguntur bona multorum civium,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 6:

    in quibus eorum aut caput agatur aut fama,

    id. Lael. 17, 61; Nep. Att. 15, 2:

    non libertas solum agebatur,

    Liv. 28, 19; Sen. Clem. 1, 20 al.:

    nam tua res agitur, paries cum proximus ardet,

    Hor. Ep. 1, 18, 84 (= in periculo versatur, Lambin.):

    agitur pars tertia mundi,

    is at stake, I am in danger of losing, Ov. M. 5, 372.—
    (β).
    Res acta est, the case is over (and done for): acta haec res est;

    perii,

    this matter is ended, Ter. Heaut. 3, 3, 3: hence, actum est de aliquo or aliqua re, it is all over with a person or thing:

    actum hodie est de me,

    Plaut. Ps. 1, 1, 63:

    jam de Servio actum,

    Liv. 1, 47:

    actum est de collo meo,

    Plaut. Trin. 3, 4, 194.—So also absol.: actumst;

    ilicet me infelicem,

    Plaut. Cist. 4, 2, 17:

    si animus hominem pepulit, actumst,

    id. Trin. 2, 2, 27; Ter. And. 3, 1, 7; Cic. Att. 5, 15:

    actumst, ilicet, peristi,

    Ter. Eun. 1, 1, 9: periimus;

    actumst,

    id. Heaut. 3, 3, 3.—
    (γ).
    Rem actam agere, to plead a case already finished, i. e. to act to no purpose:

    rem actam agis,

    Plaut. Ps. 1, 3, 27; id. Cist. 4, 2, 36; Liv. 28, 40; so,

    actum or acta agere: actum, aiunt, ne agas,

    Ter. Phorm. 2, 3, 72; Cic. Att. 9, 18:

    acta agimus,

    id. Am. 22.—
    10. a.
    Of an orator, Cic. de Or. 1, 31, 142; cf. id. ib. 2, 19, 79:

    quae sic ab illo acta esse constabat oculis, voce, gestu, inimici ut lacrimas tenere non possent,

    id. ib. 3, 56, 214:

    agere fortius et audentius volo,

    Tac. Or. 18; 39.—
    b.
    Of an actor, to represent, play, act:

    Ipse hanc acturust Juppiter comoediam,

    Plaut. Am. prol. 88; so,

    fabulam,

    Ter. Ad. prol. 12; id. Hec. prol. 22:

    dum haec agitur fabula,

    Plaut. Men. prol. 72 al.:

    partis,

    to have a part in a play, Ter. Phorm. prol. 27:

    Ballionem illum cum agit, agit Chaeream,

    Cic. Rosc. Com. 7:

    gestum agere in scaena,

    id. de Or. 2, 57:

    dicitur canticum egisse aliquanto magis vigente motu,

    Liv. 7, 2 al. — Transf. to other relations, to represent or personate one, to act the part of, to act as, behave like: has partes lenitatis semper egi, Cic. Mur. 3:

    egi illos omnes adulescentes, quos ille actitat,

    id. Fam. 2, 9:

    amicum imperatoris,

    Tac. H. 1, 30:

    exulem,

    id. A. 1, 4:

    socium magis imperii quam ministrum,

    id. H. 2, 83:

    senatorem,

    Tac. A. 16, 28.—So of things poetically:

    utrinque prora frontem agit,

    serves as a bow, Tac. G. 44.—
    11.
    Se agere = se gerere, to carry one's self, to behave, deport one's self:

    tanta mobilitate sese Numidae agunt,

    Sall. J. 56, 5:

    quanto ferocius ante se egerint,

    Tac. H. 3, 2 Halm:

    qui se pro equitibus Romanis agerent,

    Suet. Claud. 25:

    non principem se, sed ministrum egit,

    id. ib. 29:

    neglegenter se et avare agere,

    Eutr. 6, 9:

    prudenter se agebat,

    Vulg. 1 Reg. 18, 5:

    sapienter se agebat,

    ib. 4 Reg. 18, 7. —Also absol.:

    seditiose,

    Tac. Agr. 7:

    facile justeque,

    id. ib. 9:

    superbe,

    id. H. 2, 27:

    ex aequo,

    id. ib. 4, 64:

    anxius et intentus agebat,

    id. Agr. 5.—
    12.
    Imper.: age, agite, Ter., Tib., Lucr., Hor., Ov., never using agite, and Catull. never age, with which compare the Gr. age, agete (also accompanied by the particles dum, eia, en, ergo, igitur, jam, modo, nuncjam, porro, quare, quin, sane, vero, verum, and by sis); as an exclamation.
    a.
    In encouragement, exhortation, come! come on! (old Engl. go to!) up! on! quick! (cf. I. B. fin.).
    (α).
    In the sing.:

    age, adsta, mane, audi, Enn. ap. Delr. Synt. 1, 99: age i tu secundum,

    come, follow me! Plaut. Am. 2, 1, 1:

    age, perge, quaeso,

    id. Cist. 2, 3, 12:

    age, da veniam filio,

    Ter. Ad. 5, 8, 14:

    age, age, nunc experiamur,

    id. ib. 5, 4, 23:

    age sis tu... delude,

    Plaut. As. 3, 3, 89; id. Ep. 3, 4, 39; Cic. Tusc. 2, 18; id. Rosc. Am. 16:

    quanto ferocius ante se egerint, agedum eam solve cistulam,

    Plaut. Am. 2, 2, 151; id. Capt. 3, 4, 39:

    Agedum vicissim dic,

    Ter. Heaut. 2, 3, 69; id. Eun. 4, 4, 27:

    agedum humanis concede,

    Lucr. 3, 962:

    age modo hodie sero,

    Ter. Heaut. 2, 3, 103:

    age nuncjam,

    id. And. 5, 2, 25:

    En age, quid cessas,

    Tib. 2, 2, 10:

    Quare age,

    Verg. A. 7, 429:

    Verum age,

    id. ib. 12, 832:

    Quin age,

    id. G. 4, 329:

    en, age, Rumpe moras,

    id. ib. 3, 43:

    eia age,

    id. A. 4, 569.—
    (β).
    In the plur.:

    agite, pugni,

    up, fists, and at 'em! Plaut. Am. 1, 1, 146:

    agite bibite,

    id. Curc. 1, 1, 88; id. Stich. 1, 3, 68:

    agite in modum dicite,

    Cat. 61, 38:

    Quare agite... conjungite,

    id. 64, 372; Verg. A. 1, 627:

    vos agite... volvite,

    Val. Fl. 3, 311:

    agite nunc, divites, plorate,

    Vulg. Jac. 5, 1:

    agitedum,

    Liv. 3, 62.—Also age in the sing., with a verb in the plur. (cf. age tamnete, Hom. Od. 3, 332; age dê trapeiomen, id. Il. 3, 441):

    age igitur, intro abite,

    Plaut. Mil. 3, 3, 54:

    En agedum convertite,

    Prop. 1, 1, 21:

    mittite, agedum, legatos,

    Liv. 38, 47:

    Ite age,

    Stat. Th. 10, 33:

    Huc age adeste,

    Sil. 11, 169.—
    b.
    In transitions in discourse, well then! well now! well! (esp. in Cic. Or. very freq.). So in Plaut. for resuming discourse that has been interrupted: age, tu interea huic somnium narra, Curc. 2, 2, 5: nunc age, res quoniam docui non posse creari, etc., well now, since I have taught, etc., Lucr. 1, 266:

    nunc age, quod superest, cognosce et clarius audi,

    id. 1, 920; so id. 1, 952; 2, 62; 333; 730; 3, 418;

    4, 109 al.: age porro, tu, qui existimari te voluisti interpretem foederum, cur, etc.,

    Cic. Verr. 2, 5, 22; so id. Rosc. Am. 16; id. Part. 12; id. Att. 8, 3.—And age (as in a.) with a verb in the plur.:

    age vero, ceteris in rebus qualis sit temperantia considerate,

    Cic. Imp. Pomp. 14; so id. Sull. 26; id. Mil. 21; id. Rosc. Am. 37.—
    c.
    As a sign of assent, well! very well! good! right! Age, age, mansero, Plaut. As. 2, 2, 61: age, age, jam ducat;

    dabo,

    Ter. Phorm. 4, 3, 57:

    Age, veniam,

    id. And. 4, 2, 30:

    age, sit ita factum,

    Cic. Mil. 19:

    age sane,

    Plaut. Ps. 5, 2, 27; Cic. Fin. 2, 35, 119.
    Position.
    —Age, used with another verb in the imperative, regularly stands before it, but in poetry, for the sake of the metre, it,
    I.
    Sometimes follows such verb; as,
    a.
    In dactylic metre:

    Cede agedum,

    Prop. 5, 9, 54:

    Dic age,

    Verg. A. 6, 343; Hor. S. 2, 7, 92; Ov. F. 1, 149:

    Esto age,

    Pers. 2, 42:

    Fare age,

    Verg. A. 3, 362:

    Finge age,

    Ov. H. 7, 65:

    Redde age,

    Hor. S. 2, 8, 80:

    Surge age,

    Verg. A. 3, 169; 8, 59; 10, 241; Ov. H. 14, 73:

    Vade age,

    Verg. A. 3, 462; 4, 422; so,

    agite: Ite agite,

    Prop. 4, 3, 7.—
    b.
    In other metres (very rarely):

    appropera age,

    Plaut. Cas. 2, 2, 38:

    dic age,

    Hor. C. 1, [p. 77] 32, 3; 2, 11, 22;

    3, 4, 1.—So also in prose (very rarely): Mittite agedum,

    Liv. 38, 47:

    procedat agedum ad pugnam,

    id. 7, 9.—
    II.
    It is often separated from such verb:

    age me huc adspice,

    Plaut. Am. 2, 2, 118; id. Capt. 5, 2, 1:

    Age... instiga,

    Ter. And. 4, 2, 10; 5, 6, 11:

    Quare agite... conjungite,

    Cat. 64, 372:

    Huc age... veni,

    Tib. 2, 5, 2:

    Ergo age cervici imponere nostrae,

    Verg. A. 2, 707:

    en age segnis Rumpe moras,

    id. G. 3, 42:

    age te procellae Crede,

    Hor. C. 3, 27, 62:

    Age jam... condisce,

    id. ib. 4, 11, 31; id. S. 2, 7, 4.—Hence,
    1.
    ăgens, entis, P. a.
    A.
    Adj.
    1.
    Efficient, effective, powerful (only in the rhet. lang. of Cic.):

    utendum est imaginibus agentibus, acribus, insignitis,

    Cic. de Or. 2, 87, 358:

    acre orator, incensus et agens,

    id. Brut. 92, 317.— Comp. and sup. not used.
    2.
    Agentia verba, in the grammarians, for verba activa, Gell. 18, 12.—
    B.
    Subst.: ăgentes, ium.
    a.
    Under the emperors, a kind of secret police (also called frumentarii and curiosi), Aur. Vict. Caes. 39 fin.; Dig. 1, 12; 1, 20; 21; 22; 23, etc.; Amm. 15, 3; 14, 11 al.—
    b.
    For agrimensores, land-surveyors, Hyg. Lim. p. 179.—
    2.
    actus, a, um, P. a. Lit., that has been transacted in the Senate, in the forum, before the courts of justice, etc.; hence,
    A.
    actum, i, n., a public transaction in the Senate, before the people, or before a single magistrate:

    actum ejus, qui in re publica cum imperio versatus sit,

    Cic. Phil. 1, 7:

    acta Caesaris servanda censeo,

    id. ib. 1, 7:

    acta tui praeclari tribunatus,

    id. Dom. 31.—
    B.
    acta publĭca, or absol.: acta, orum, n., the register of public acts, records, journal. Julius Caesar, in his consulship, ordered that the doings of the Senate (diurna acta) should be made public, Suet. Caes. 20; cf. Ernest. Exc. 1;

    but Augustus again prohibited it,

    Suet. Aug. 36. Still the acts of the Senate were written down, and, under the succeeding emperors. certain senators were appointed to this office (actis vel commentariis Senatus conficiendis), Tac. A. 5, 4. They had also public registers of the transactions of the assemblies of the people, and of the different courts of justice;

    also of births and deaths, marriages, divorces, etc., which were preserved as sources of future history.—Hence, diurna urbis acta,

    the city journal, Tac. A. 13, 31:

    acta populi,

    Suet. Caes. 20:

    acta publica,

    Tac. A. 12, 24; Suet. Tib. 8; Plin. Ep. 7, 33:

    urbana,

    id. ib. 9, 15; which were all comprehended under the gen. name acta.
    1.
    With the time added:

    acta eorum temporum,

    Plin. 7, 13, 11, § 60:

    illius temporis,

    Ascon. Mil. 44, 16:

    ejus anni,

    Plin. 2, 56, 57, § 147.—
    2.
    Absol., Cic. Fam. 12, 8; 22, 1; 28, 3; Sen. Ben. 2, 10; 3, 16; Suet. Calig. 8; Quint. 9, 3; Juv. 2, 136: Quis dabit historico, quantum daret acta legenti, i. e. to the actuarius, q. v., id. 7, 104; cf. Bahr's Rom. Lit. Gesch. 303.—
    C.
    acta triumphōrum, the public record of triumphs, fuller than the Fasti triumphales, Plin. 37, 2, 6, § 12.—
    D.
    acta fŏri (v. Inscr. Grut. 445, 10), the records,
    a.
    Of strictly historical transactions, Amm. 22, 3, 4; Dig. 4, 6, 33, § 1.—
    b.
    Of matters of private right, as wills, gifts, bonds (acta ad jus privatorum pertinentia, Dig. 49, 14, 45, § 4), Fragm. Vat. §§ 249, 266, 268, 317.—
    E.

    Lewis & Short latin dictionary > acta triumphorum

  • 14 agentes

    ăgo, egi, actum, 3, v. a. (axim = egerim, Pac. ap. Non. 505, 22; Paul. ex Fest. s. v. axitiosi, p. 3 Mull.;

    axit = egerit,

    Paul. Diac. 3, 3;

    AGIER = agi,

    Cic. Off. 3, 15;

    agentum = agentium,

    Vulc. Gall. Av. Cass. 4, 6) [cf. agô; Sanscr. ag, aghami = to go, to drive; agmas = way, train = ogmos; agis = race, contest = agôn; perh. also Germ. jagen, to drive, to hunt], to put in motion, to move (syn.: agitare, pellere, urgere).
    I.
    Lit.
    A.
    Of cattle and other animals, to lead, drive.
    a.
    Absol.: agas asellum, Seip. ap. Cic. de Or. 2, 64, 258:

    jumenta agebat,

    Liv. 1, 48:

    capellas ago,

    Verg. E. 1, 13:

    Pars quia non veniant pecudes, sed agantur, ab actu etc.,

    Ov. F. 1, 323:

    caballum,

    Hor. Ep. 1, 18, 36.—
    b.
    With acc. of place, prep., sup., or inf.:

    agere bovem Romam,

    Curt. 1, 45:

    equum in hostem,

    id. 7, 4:

    Germani in amnem aguntur,

    Tac. H. 5, 21:

    acto ad vallum equo,

    id. A. 2, 13:

    pecora per calles,

    Curt. 7, 11:

    per devia rura capellas,

    Ov. M. 1, 676:

    pecus pastum,

    Varr. L. L. 6, 41, p. 88 Mull.:

    capellas potum age,

    Verg. E. 9, 23:

    pecus egit altos Visere montes,

    Hor. C. 1, 2, 7.—
    B.
    Of men, to drive, lead, conduct, impel.
    a.
    Absol.:

    agmen agens equitum,

    Verg. A. 7, 804.—
    b.
    With prep., abl., or inf.:

    vinctum ante se Thyum agebat,

    Nep. Dat. 3:

    agitur praeceps exercitus Lydorum in populos,

    Sil. 4, 720:

    (adulteram) maritus per omnem vicum verbere agit,

    Tac. G. 19; Suet. Calig. 27:

    captivos prae se agentes,

    Curt. 7, 6; Liv. 23, 1:

    acti ante suum quisque praedonem catenati,

    Quint. 8, 3, 69:

    captivos sub curribus agere,

    Mart. 8, 26:

    agimur auguriis quaerere exilia,

    Verg. A. 3, 5;

    and simple for comp.: multis milibus armatorum actis ex ea regione = coactis,

    Liv. 44, 31.— In prose: agi, to be led, to march, to go:

    quo multitudo omnis consternata agebatur,

    Liv. 10, 29: si citius agi vellet agmen, that the army would move, or march on quicker, id. 2, 58:

    raptim agmine acto,

    id. 6, 28; so id. 23, 36; 25, 9.— Trop.:

    egit sol hiemem sub terras,

    Verg. G. 4, 51:

    poemata dulcia sunto Et quocumque volent animum auditoris agunto,

    lead the mind, Hor. A. P. 100. —Hence, poet.: se agere, to betake one's self, i. e. to go, to come (in Plaut. very freq.;

    also in Ter., Verg., etc.): quo agis te?

    where are you going? Plaut. Am. 1, 1, 294:

    unde agis te?

    id. Most. 1, 4, 28; so id. ib. 3, 1, 31; id. Mil. 3, 2, 49; id. Poen. 1, 2, 120; id. Pers. 4, 3, 13; id. Trin. 4, 3, 71:

    quo hinc te agis?

    where are you going, Ter. And. 4, 2, 25:

    Ecce gubernator sese Palinurus agebat,

    was moving along, Verg. A. 6, 337:

    Aeneas se matutinus agebat,

    id. ib. 8, 465:

    is enim se primus agebat,

    for he strode on in front, id. ib. 9, 696.—Also without se:

    Et tu, unde agis?

    Plaut. Bacch. 5, 1, 20:

    Quo agis?

    id. Pers. 2, 2, 34:

    Huc age,

    Tib. 2, 5, 2 (unless age is here to be taken with veni at the end of the line).—
    C.
    To drive or carry off (animals or men), to steal, rob, plunder (usually abigere):

    Et redigunt actos in sua rura boves,

    Ov. F. 3, 64.—So esp. freq. of men or animals taken as booty in war, while ferre is used of portable things; hence, ferre et agere (as in Gr. agein kai pherein, Hom. Il. 5, 484; and reversed, pherein kai agein, in Hdt. and Xen.; cf.:

    rapiunt feruntque,

    Verg. A. 2, 374:

    rapere et auferre,

    Cic. Off. 1, 14), in gen., to rob, to plunder: res sociorum ferri agique vidit, Liv. 22, 3:

    ut ferri agique res suas viderunt,

    id. 38, 15; so id. 3, 37;

    so also: rapere agereque: ut ex alieno agro raperent agerentque,

    Liv. 22, 1, 2; but portari atque agi means to bear and carry, to bring together, in Caes. B. C. 2, 29 (as pherein kai agein in Plat. Phaedr. 279, C):

    ne pulcram praedam agat,

    Plaut. Aul. 4, 2, 3:

    urbes, agros vastare, praedas agere,

    Sall. J. 20, 8; 32, 3:

    pecoris et mancipiorum praedas,

    id. ib. 44, 5;

    so eccl. Lat.: agere praedas de aliquo,

    Vulg. Jud. 9, 16; ib. 1 Reg. 27, 8; cf. Gron. Obs. 3, 22, 633.—
    D.
    To chase, pursue, press animals or men, to drive about or onwards in flight (for the usual agitare).
    a.
    Of animals:

    apros,

    Verg. G. 3, 412:

    cervum,

    id. A. 7, 481; cf. id. ib. 4, 71:

    citos canes,

    Ov. H. 5, 20:

    feros tauros,

    Suet. Claud. 21.—
    b.
    Of men:

    ceteros ruerem, agerem,

    Ter. Ad. 3, 2, 21 (= prosequerer, premerem, Don.):

    ita perterritos egerunt, ut, etc.,

    Caes. B. G. 4, 12:

    Demoleos cursu palantis Troas agebat,

    Verg. A. 5, 265; cf. id. ib. 1, 574:

    aliquem in exsilium,

    Liv. 25, 2; so Just. 2, 9, 6; 16, 4, 4; 17, 3, 17;

    22, 1, 16 al.: aliquem in fugam,

    id. 16, 2, 3.—
    E.
    Of inanimate or abstract objects, to move, impel, push forwards, advance, carry to or toward any point:

    quid si pater cuniculos agat ad aerarium?

    lead, make, Cic. Off. 3, 23, 90:

    egisse huc Alpheum vias,

    made its way, Verg. A. 3, 695:

    vix leni et tranquillo mari moles agi possunt,

    carry, build out, Curt. 4, 2, 8:

    cloacam maximam sub terram agendam,

    to be carried under ground, Liv. 1, 56;

    so often in the histt., esp. Caes. and Livy, as t. t., of moving forwards the battering engines: celeriter vineis ad oppidum actis,

    pushed forwards, up, Caes. B. G. 2, 12 Herz.; so id. ib. 3, 21; 7, 17; id. B. C. 2, 1; Liv. 8, 16:

    accelerant acta pariter testudine Volsci,

    Verg. A. 9, 505 al.:

    fugere colles campique videntur, quos agimus praeter navem, i. e. praeter quos agimus navem,

    Lucr. 4, 391:

    in litus passim naves egerunt,

    drove the ships ashore, Liv. 22, 19:

    ratem in amnem,

    Ov. F. 1, 500:

    naves in advorsum amnem,

    Tac. H. 4, 22.— Poet.: agere navem, to steer or direct a ship, Hor. Ep. 2, 1, 114; so,

    agere currum,

    to drive a chariot, Ov. M. 2, 62; 2, 388 al.—
    F.
    To stir up, to throw out, excite, cause, bring forth (mostly poet.):

    scintillasque agere ac late differre favillam,

    to throw out sparks and scatter ashes far around, Lucr. 2, 675:

    spumas ore,

    Verg. G. 3, 203; so Cic. Verr. 2, 4, 66:

    piceum Flumen agit,

    Verg. A. 9, 814:

    qui vocem cubantes sensim excitant, eandemque cum egerunt, etc.,

    when they have brought it forth, Cic. de Or. 1, 59, 251. —Hence, animam agere, to expel the breath of life, give up the ghost, expire:

    agens animam spumat,

    Lucr. 3, 493:

    anhelans vaga vadit, animam agens,

    Cat. 63, 31:

    nam et agere animam et efflare dicimus,

    Cic. Tusc. 1, 9, 19:

    Hortensius, cum has litteras scripsi, animam agebat,

    id. Fam. 8, 13, 2; so Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:

    eodem tempore et gestum et animam ageres,

    Cic. Rosc. Com. 8:

    Est tanti habere animam ut agam?

    Sen. Ep. 101, 12; and with a play upon words: semper agis causas et res agis, Attale, semper. Est, non est, quod agas, Attale, semper agis. Si res et causae desunt, agis, Attale, mulas;

    Attale, ne quod agas desit, agas animam,

    Mart. 1, 80.—
    G.
    Of plants, to put forth or out, to shoot, extend:

    (salices) gemmas agunt,

    Varr. R. R. 1, 30:

    florem agere coeperit ficus,

    Col. R. R. 5, 10, 10:

    frondem agere,

    Plin. 18, 6, 8, § 45:

    se ad auras palmes agit,

    Verg. G. 2, 364:

    (platanum) radices trium et triginta cubitorum egisse,

    Varr. R. R. 1, 37, 15:

    per glebas sensim radicibus actis,

    Ov. M. 4, 254; so id. ib. 2, 583:

    robora suas radices in profundum agunt,

    Plin. 16, 31, 56, § 127.—Metaph.:

    vera gloria radices agit,

    Cic. Off. 2, 12, 43:

    pluma in cutem radices egerat imas,

    Ov. M. 2, 582.
    II.
    Trop.
    A.
    Spec., to guide, govern:

    Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur,

    Verg. A. 1, 574; cf. Forbig. ad h. 1., who considers it the only instance of this use, and compares a similar use of agô; v. L. and S. s. v. II. 2.—
    B.
    In gen., to move, impel, excite, urge to a thing, to prompt or induce to:

    si quis ad illa deus te agat,

    Hor. S. 2, 7, 24:

    una plaga ceteros ad certamen egit,

    Liv. 9, 41; 8, 7; 39, 15: quae te, germane, furentem Mens agit in facinus? Ov. M. 5, 14:

    totis mentibus acta,

    Sil. 10, 191:

    in furorem agere,

    Quint. 6, 1, 31:

    si Agricola in ipsam gloriam praeceps agebatur,

    Tac. Agr. 41:

    provinciam avaritia in bellum egerat,

    id. A. 14, 32.—
    C.
    To drive, stir up, excite, agitate, rouse vehemently (cf. agito, II.):

    me amor fugat, agit,

    Plaut. Cist. 2, 1, 8:

    agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum,

    Cic. Verr. 1, 3:

    perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus neque agitur neque minuitur,

    Nep. Att. 9, 1 Brem.:

    opportunitas, quae etiam mediocres viros spe praedae transvorsos agit,

    i. e. leads astray, Sall. J. 6, 3; 14, 20; so Sen. Ep. 8, 3.— To pursue with hostile intent, to persecute, disturb, vex, to attack, assail (for the usu. agitare; mostly poet.):

    reginam Alecto stimulis agit undique Bacchi,

    Verg. A. 7, 405:

    non res et agentia (i. e. agitantia, vexantia) verba Lycamben,

    Hor. Ep. 1, 19, 25:

    acerba fata Romanos agunt,

    id. Epod 7, 17:

    diris agam vos,

    id. ib. 5, 89:

    quam deus ultor agebat,

    Ov. M. 14, 750:

    futurae mortis agor stimulis,

    Luc. 4, 517; cf. Matth. ad Cic. Mur. § 21.—
    D.
    To drive at something, to pursue a course of action, i. e. to make something an object of action; either in the most general sense, like the Engl. do and the Gr. prattein, for every kind of mental or physical employment; or, in a more restricted sense, to exhibit in external action, to act or perform, to deliver or pronounce, etc., so that after the act is completed nothing remains permanent, e. g. a speech, dance, play, etc. (while facere, to make, poiein, denotes the production of an object which continues to exist after the act is completed; and gerere, the performance of the duties of an office or calling).—On these significations, v. Varr. 6, 6, 62, and 6, 7, 64, and 6, 8, 72.—For the more restricted signif. v. Quint. 2, 18, 1 sq.; cf. Manut. ad Cic. Fam. 7, 12; Hab. Syn. 426.
    1.
    In the most gen. signif., to do, act, labor, in opp. to rest or idleness.
    a.
    With the gen. objects, aliquid, nihil, plus, etc.:

    numquam se plus agere quam nihil cum ageret,

    Cic. Rep. 1, 17 (cf. with this, id. Off. 3, 1: numquam se minus otiosum esse quam cum otiosus esset): mihi, qui nihil agit, esse omnino non videtur. id. N. D. 2, 16, 46:

    post satietatem nihil (est) agendum,

    Cels. 1, 2.—Hence,
    b.
    Without object:

    aliud agendi tempus, aliud quiescendi,

    Cic. N. D. 2, 53, 132; Juv. 16, 49:

    agendi tempora,

    Tac. H. 3, 40:

    industria in agendo, celeritas in conficiendo,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 29.—
    c.
    In colloquial lang., to do, to fare, get on: quid agis? what are you doing? M. Tulli, quid agis? Cic. Cat. 1, 11:

    Quid agis?

    What's your business? Plaut. Stich. 2, 2, 9; also, How goes it with you? How are you? ti pratteis, Plaut. Curc. 2, 1, 20; Cic. Fam. 7, 11 al.; Hor. S. 1, 9, 4:

    vereor, quid agat,

    how he is, Cic. Att. 9, 17:

    ut sciatis, quid agam,

    Vulg. Ephes. 6, 21:

    prospere agit anima tua,

    fares well, ib. 3 Joan. 2:

    quid agitur?

    how goes it with you? how do you do? how are you? Plaut. Ps. 1, 1, 17; 1, 5, 42; Ter. Eun. 2, 2, 40:

    Quid intus agitur?

    is going on, Plaut. Cas. 5, 2, 20; id. Ps. 1, 5, 42 al.—
    d.
    With nihil or non multum, to do, i. e. to effect, accomplish, achieve nothing, or not much (orig. belonging to colloquial lang., but in the class. per. even in oratorical and poet. style): nihil agit;

    collum obstringe homini,

    Plaut. Curc. 5, 3, 29:

    nihil agis,

    you effect nothing, it is of no use, Ter. Ad. 5, 8, 12:

    nihil agis, dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum,

    Cic. Tusc. 2, 25, 61 Kuhn.; Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 10: cupis, inquit, abire; sed nihil agis;

    usque tenebo,

    Hor. S. 1, 9, 15:

    [nihil agis,] nihil assequeris,

    Cic. Cat. 1, 6, 15 B. and K.:

    ubi blanditiis agitur nihil,

    Ov. M. 6, 685: egerit non multum, has not done much, Curt. ap. Cic. Fam. 7, 29; cf. Ruhnk. ad Rutil. Lup. p. 120.—
    e.
    In certain circumstances, to proceed, do, act, manage (mostly belonging to familiar style): Thr. Quid nunc agimus? Gn. Quin redimus, What shall we do now? Ter. Eun. 4, 7, 41:

    hei mihi! quid faciam? quid agam?

    what shall I do? how shall I act? id. Ad. 5, 3, 3:

    quid agam, habeo,

    id. And. 3, 2, 18 (= quid respondeam habeo, Don.) al.:

    sed ita quidam agebat,

    was so acting, Cic. Lig. 7, 21: a Burro minaciter actum, Burrus [p. 75] proceeded to threats, Tac. A. 13, 21.—
    2.
    To pursue, do, perform, transact (the most usual signif. of this word; in all periods; syn.: facere, efficere, transigere, gerere, tractare, curare): cui quod agat institutumst nullo negotio id agit, Enn. ap. Gell. 19, 10, 12 (Trag. v. 254 Vahl.): ut quae egi, ago, axim, verruncent bene, Pac. ap. Non. 505, 23 (Trag. Rel. p. 114 Rib.):

    At nihil est, nisi, dum calet, hoc agitur,

    Plaut. Poen. 4, 2, 92:

    Ut id agam, quod missus huc sum,

    id. Ps. 2, 2, 44: homines quae agunt vigilantes, agitantque, ea si cui in somno accidunt, minus mirum est, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45:

    observabo quam rem agat,

    what he is going to do, Plaut. Am. 1, 1, 114:

    Id quidem ago,

    That is what I am doing, Verg. E. 9, 37:

    res vera agitur,

    Juv. 4, 35:

    Jam tempus agires,

    Verg. A. 5, 638:

    utilis rebus agendis,

    Juv. 14, 72:

    grassator ferro agit rem,

    does the business with a dagger, id. 3, 305; 6, 659 (cf.:

    gladiis geritur res,

    Liv. 9, 41):

    nihil ego nunc de istac re ago,

    do nothing about that matter, Plaut. Truc. 4, 4, 8:

    postquam id actumst,

    after this is accomplished, id. Am. 1, 1, 72; so,

    sed quid actumst?

    id. Ps. 2, 4, 20:

    nihil aliud agebam nisi eum defenderem,

    Cic. Sull. 12:

    ne quid temere ac fortuitu, inconsiderate negligenterque agamus,

    id. Off. 1, 29:

    agamus quod instat,

    Verg. E. 9, 66:

    renuntiaverunt ei omnia, quae egerant,

    Vulg. Marc. 6, 30; ib. Act. 5, 35:

    suum negotium agere,

    to mind one's business, attend to one's own affairs, Cic. Off. 1, 9; id. de Or. 3, 55, 211; so,

    ut vestrum negotium agatis,

    Vulg. 1 Thess. 4, 11:

    neque satis Bruto constabat, quid agerent,

    Caes. B. G. 3, 14:

    postquam res in Africa gestas, quoque modo actae forent, fama divolgavit,

    Sall. J. 30, 1:

    sed tu delibera, utrum colloqui malis an per litteras agere quae cogitas,

    Nep. Con. 3, 8 al. —With the spec. idea of completing, finishing: jucundi acti labores, a proverb in Cic. Fin. 2, 32, 105.—
    3.
    To pursue in one's mind, to drive at, to revolve, to be occupied with, think upon, have in view, aim at (cf. agito, II. E., volvo and voluto):

    nescio quid mens mea majus agit,

    Ov. H. 12, 212:

    hoc variis mens ipsa modis agit,

    Val. Fl. 3, 392:

    agere fratri proditionem,

    Tac. H. 2, 26:

    de intranda Britannia,

    id. Agr. 13.—
    4.
    With a verbal subst., as a favorite circumlocution for the action indicated by the subst. (cf. in Gr. agô with verbal subst.):

    rimas agere (sometimes ducere),

    to open in cracks, fissures, to crack, Cic. Att. 14, 9; Ov. M. 2, 211; Luc. 6, 728: vos qui regalis corporis custodias agitis, keep watch over, guard, Naev. ap. Non. 323, 1; so Liv. 5, 10:

    vigilias agere,

    Cic. Verr. 4, 43, 93; Nep. Thras. 4; Tac. H. 3, 76:

    excubias alicui,

    Ov. F. 3, 245:

    excubias,

    Tac. H. 4, 58:

    pervigilium,

    Suet. Vit. 10:

    stationem agere,

    to keep guard, Liv. 35, 29; Tac. H. 1, 28:

    triumphum agere,

    to triumph, Cic. Fam. 3, 10; Ov. M. 15, 757; Suet. Dom. 6:

    libera arbitria agere,

    to make free decisions, to decide arbitrarily, Liv. 24, 45; Curt. 6, 1, 19; 8, 1, 4:

    paenitentiam agere,

    to exercise repentance, to repent, Quint. 9, 3, 12; Petr. S. 132; Tac. Or. 15; Curt. 8, 6, 23; Plin. Ep. 7, 10; Vulg. Lev. 5, 5; ib. Matt. 3, 2; ib. Apoc. 2, 5:

    silentia agere,

    to maintain silence, Ov. M. 1, 349:

    pacem agere,

    Juv. 15, 163:

    crimen agere,

    to bring accusation, to accuse, Cic. Verr. 4, 22, 48:

    laborem agere,

    id. Fin. 2, 32:

    cursus agere,

    Ov. Am. 3, 6, 95:

    delectum agere,

    to make choice, to choose, Plin. 7, 29, 30, § 107; Quint. 10, 4, 5:

    experimenta agere,

    Liv. 9, 14; Plin. 29, 1, 8, § 18:

    mensuram,

    id. 15, 3, 4, § 14:

    curam agere,

    to care for, Ov. H. 15, 302; Quint. 8, prooem. 18:

    curam ejus egit,

    Vulg. Luc. 10, 34:

    oblivia agere,

    to forget, Ov. M. 12, 540:

    nugas agere,

    to trifle, Plaut. Cist. 2, 3, 29; id. As. 1, 1, 78, and often:

    officinas agere,

    to keep shop, Inscr. Orell. 4266.—So esp.: agere gratias ( poet. grates; never in sing. gratiam), to give thanks, to thank; Gr. charin echein ( habere gratiam is to be or feel grateful; Gr. charin eidenai; and referre gratiam, to return a favor, requite; Gr. charin apodidonai; cf. Bremi ad Nep. Them. 8, 7):

    diis gratias pro meritis agere,

    Plaut. Am. 1, 1, 26:

    Haud male agit gratias,

    id. Aul. 4, 4, 31:

    Magnas vero agere gratias Thais mihi?

    Ter. Eun. 3, 1, 1:

    Dis magnas merito gratias habeo atque ago,

    id. Phorm. 5, 6, 80: Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter, Cic. Fam. 1, 10: immortales ago tibi gratias agamque dum vivam;

    nam relaturum me adfirmare non possum,

    id. ib. 10, 11, 1: maximas tibi omnes gratias agimus, C. Caesar;

    majores etiam habemus,

    id. Marcell. 11, 33:

    Trebatio magnas ago gratias, quod, etc.,

    id. Fam. 11, 28, 8: renuntiate gratias regi me agere;

    referre gratiam aliam nunc non posse quam ut suadeam, ne, etc.,

    Liv. 37, 37: grates tibi ago, summe Sol, vobisque, reliqui Caelites, * Cic. Rep. 6, 9:

    gaudet et invito grates agit inde parenti,

    Ov. M. 2, 152; so id. ib. 6, 435; 484; 10, 291; 681; 14, 596; Vulg. 2 Reg. 8, 10; ib. Matt. 15, 36 al.;

    and in connection with this, laudes agere: Jovis fratri laudes ago et grates gratiasque habeo,

    Plaut. Trin. 4, 1, 2:

    Dianae laudes gratesque agam,

    id. Mil. 2, 5, 2; so,

    diis immortalibus laudesque et grates egit,

    Liv. 26, 48:

    agi sibi gratias passus est,

    Tac. Agr. 42; so id. H. 2, 71; 4, 51; id. A. 13, 21; but oftener grates or gratis in Tac.:

    Tiberius egit gratis benevolentiae patrum, A. 6, 2: agit grates,

    id. H. 3, 80; 4, 64; id. A. 2, 38; 2, 86; 3, 18; 3, 24; 4, 15 al.—
    5.
    Of time, to pass, spend (very freq. and class.): Romulus in caelo cum dis agit aevom, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 12, 28; so Pac. id. ib. 2, 21, 49, and Hor. S. 1, 5, 101:

    tempus,

    Tac. H. 4, 62; id. A. 3, 16: domi aetatem, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6:

    aetatem in litteris,

    Cic. Leg. 2, 1, 3:

    senectutem,

    id. Sen. 3, 7; cf. id. ib. 17, 60:

    dies festos,

    id. Verr. 2, 4, 48; Tac. G. 17:

    otia secura,

    Verg. G. 3, 377; Ov. F. 1, 68; 4, 926:

    ruri agere vitam,

    Liv. 7, 39, and Tac. A. 15, 63:

    vitam in terris,

    Verg. G. 2, 538:

    tranquillam vitam agere,

    Vulg. 1 Tim. 2, 2:

    Hunc (diem) agerem si,

    Verg. A. 5, 51:

    ver magnus agebat Orbis,

    id. G. 2, 338:

    aestiva agere,

    to pass, be in, summer quarters, Liv. 27, 8; 27, 21; Curt. 5, 8, 24.— Pass.:

    menses jam tibi esse actos vides,

    Plaut. Am. 1, 3, 2:

    mensis agitur hic septimus,

    Ter. Hec. 3, 3, 34, and Ov. M. 7, 700:

    melior pars acta (est) diei,

    Verg. A. 9, 156; Juv. 4, 66; Tac. A. 15, 63:

    acta est per lacrimas nox,

    Ov. H. 12, 58 Ruhnk.:

    tunc principium anni agebatur,

    Liv. 3, 6:

    actis quindecim annis in regno,

    Just. 41, 5, 9:

    Nona aetas agitur,

    Juv. 13, 28 al. —With annus and an ordinal, to be of a certain age, to be so old:

    quartum annum ago et octogesimum,

    am eighty-four years old, Cic. Sen. 10, 32:

    Annum agens sextum decimum patrem amisit,

    Suet. Caes. 1.—Metaph.: sescentesimum et quadragesimum annum urbs nostra agebat, was in its 640 th year, Tac. G. 37.— Hence also absol. (rare), to pass or spend time, to live, to be, to be somewhere:

    civitas laeta agere,

    was joyful, Sall. J. 55, 2:

    tum Marius apud primos agebat,

    id. ib. 101, 6:

    in Africa, qua procul a mari incultius agebatur,

    id. ib. 89, 7:

    apud illos homines, qui tum agebant,

    Tac. A. 3, 19:

    Thracia discors agebat,

    id. ib. 3, 38:

    Juxta Hermunduros Naristi agunt,

    Tac. G. 42:

    ultra jugum plurimae gentes agunt,

    id. ib. 43:

    Gallos trans Padum agentes,

    id. H. 3, 34:

    quibus (annis) exul Rhodi agit,

    id. A. 1, 4:

    agere inter homines desinere,

    id. ib. 15, 74:

    Vitellius non in ore volgi agere,

    was not in the sight of the people, id. H. 3, 36:

    ante aciem agere,

    id. G. 7; and:

    in armis agere,

    id. A. 14, 55 = versari.—
    6.
    In the lang. of offerings, t. t., to despatch the victim, to kill, slay. In performing this rite, the sacrificer asked the priest, agone, shall I do it? and the latter answered, age or hoc age, do it:

    qui calido strictos tincturus sanguine cultros semper, Agone? rogat, nec nisi jussus agit,

    Ov. F. 1. 321 (cf. agonia and agonalia):

    a tergo Chaeream cervicem (Caligulae) gladio caesim graviter percussisse, praemissa voce,

    hoc age, Suet. Calig. 58; id. Galb. 20. —This call of the priest in act of solemn sacrifice, Hoc age, warned the assembled multitude to be quiet and give attention; hence hoc or id and sometimes haec or istuc agere was used for, to give attention to, to attend to, to mind, heed; and followed by ut or ne, to pursue a thing, have it in view, aim at, design, etc.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 1, 2, 15, and Suet. Calig. 58: hoc agite, Plaut. As. prol. init.:

    Hoc age,

    Hor. S. 2, 3, 152; id. Ep. 1, 6, 31:

    Hoc agite, of poetry,

    Juv. 7, 20:

    hoc agamus,

    Sen. Clem. 1, 12:

    haec agamus,

    Cic. Tusc. 1, 49:

    agere hoc possumus,

    Lucr. 1, 41; 4, 969; Juv. 7, 48:

    hoccine agis an non? hoc agam,

    id. ib., Ter. And. 1, 2, 15; 2, 5, 4:

    nunc istuc age,

    id. Heaut. 3, 2, 47; id. Phorm. 2, 3, 3 al.:

    Hoc egit civis Romanus ante te nemo,

    Cic. Lig. 4, 11:

    id et agunt et moliuntur,

    id. Mur. 38:

    (oculi, aures, etc.) quasi fenestrae sunt animi, quibus tamen sentire nihil queat mens, nisi id agat et adsit,

    id. Tusc. 1, 20, 46: qui id egerunt, ut gentem... collocarent, aimed at this, that, etc., id. Cat. 4, 6, 12:

    qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,

    keep it in view, that, id. Off. 1, 13, 41:

    idne agebas, ut tibi cum sceleratis, an ut cum bonis civibus conveniret?

    id. Lig. 6, 18:

    Hoc agit, ut doleas,

    Juv. 5, 157:

    Hoc age, ne mutata retrorsum te ferat aura,

    Hor. Ep. 1, 18, 88:

    Quid tuus ille destrictus gladius agebat?

    have in view, mean, Cic. Leg. 3, 9:

    Quid aliud egimus nisi ut, quod hic potest, nos possemus?

    id. ib. 4, 10:

    Sin autem id actum est, ut homines postremi pecuniis alienis locupletarentur,

    id. Rosc. Am. 47, 137:

    certiorem eum fecit, id agi, ut pons dissolveretur,

    Nep. Them. 5, 1:

    ego id semper egi, ne bellis interessem,

    Cic. Fam. 4, 7.—Also, the opp.: alias res or aliud agere, not to attend to, heed, or observe, to pursue secondary or subordinate objects: Ch. Alias res agis. Pa. Istuc ago equidem, Ter. Eun. 2, 3, 57; id. Hec. 5, 3, 28:

    usque eo animadverti eum jocari atque alias res agere,

    Cic. Rosc. Am. 22:

    atqui vides, quam alias res agamus,

    id. de Or. 3, 14, 51; id. Brut. 66, 233:

    aliud agens ac nihil ejusmodi cogitans,

    id. Clu. 64.—
    7.
    In relation to public affairs, to conduct, manage, carry on, administer: agere bellum, to carry on or wage war (embracing the whole theory and practice of war, while bellum gerere designates the bodily and mental effort, and the bearing of the necessary burdens; and bellum facere, the actual outbreak of hostile feelings, v. Herz. ad Caes. B. G. 28):

    qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum agere instituerunt,

    Caes. B. G. 3, 28:

    Antiochus si tam in agendo bello parere voluisset consiliis ejus (Hannibalis) quam in suscipiendo instituerat, etc.,

    Nep. Hann. 8, 3; Curt. 4, 10, 29:

    aliena bella mercedibus agere,

    Mel. 1, 16:

    Bellaque non puero tractat agenda puer,

    Ov. A. A. 1, 182 (also in id. Tr. 2, 230, Gron. Observ. 2, 3, 227, for the usu. obit, with one MS., reads agit; so Merkel).— Poet.:

    Martem for bellum,

    Luc. 4, 2: agere proelium, to give battle (very rare):

    levibus proeliis cum Gallis actis,

    Liv. 22, 9.—Of offices, employments, etc., to conduct, exercise, administer, hold:

    forum agere,

    to hold court, Cic. Fam. 8, 6; and:

    conventus agere,

    to hold the assizes, id. Verr. 5, 11, 28; Caes. B. G. 1, 54; 6, 44;

    used of the governors of provinces: judicium agere,

    Plin. 9, 35, 58, § 120:

    vivorum coetus agere,

    to make assemblies of, to assemble, Tac. A. 16, 34:

    censum agere,

    Liv. 3, 22; Tac. A. 14, 46; Suet. Aug. 27:

    recensum agere,

    id. Caes. 41:

    potestatem agere,

    Flor. 1, 7, 2:

    honorem agere,

    Liv. 8, 26:

    regnum,

    Flor. 1, 6, 2:

    rem publicam,

    Dig. 4, 6, 35, § 8:

    consulatum,

    Quint. 12, 1, 16:

    praefecturam,

    Suet. Tib. 6:

    centurionatum,

    Tac. A. 1, 44:

    senatum,

    Suet. Caes. 88:

    fiscum agere,

    to have charge of the treasury, id. Dom. 12:

    publicum agere,

    to collect the taxes, id. Vesp. 1:

    inquisitionem agere,

    Plin. 29, 1, 8, § 18:

    curam alicujus rei agere,

    to have the management of, to manage, Liv. 6, 15; Suet. Claud. 18:

    rei publicae curationem agens,

    Liv. 4, 13: dilectum agere, to make a levy, to levy (postAug. for dilectum habere, Cic., Caes., Sall.), Quint. 12, 3, 5; Tac. A. 2, 16; id. Agr. 7 and 10; id. H. 2, 16, 12; Suet. Calig. 43. —
    8.
    Of civil and political transactions in the senate, the forum, before tribunals of justice, etc., to manage or transact, to do, to discuss, plead, speak, deliberate; constr. aliquid or de aliqua re:

    velim recordere, quae ego de te in senatu egerim, quae in contionibus dixerim,

    Cic. Fam. 5, 2; 1, 9:

    de condicionibus pacis,

    Liv. 8, 37:

    de summa re publica,

    Suet. Caes. 28:

    cum de Catilinae conjuratione ageretur in curia,

    id. Aug. 94:

    de poena alicujus,

    Liv. 5, 36:

    de agro plebis,

    id. 1, 46.—Hence the phrase: agere cum populo, of magistrates, to address the people in a public assembly, for the purpose of obtaining their approval or rejection of a thing (while [p. 76] agere ad populum signifies to propose, to bring before the people):

    cum populo agere est rogare quid populum, quod suffragiis suis aut jubeat aut vetet,

    Gell. 13, 15, 10:

    agere cum populo de re publica,

    Cic. Verr. 1, 1, 12; id. Lael. 25, 96:

    neu quis de his postea ad senatum referat neve cum populo agat,

    Sall. C. 51, 43.—So also absol.:

    hic locus (rostra) ad agendum amplissimus,

    Cic. Imp. Pomp. 1:

    Metellus cum agere coepisset, tertio quoque verbo orationis suae me appellabat,

    id. Fam. 5, 2.— Transf. to common life.
    a.
    Agere cum aliquo, de aliquo or re or ut, to treat, deal, negotiate, confer, talk with one about a person or thing; to endeavor to persuade or move one, that, etc.: nihil age tecum (sc. cum odore vini);

    ubi est ipsus (vini lepos)?

    I have nothing to do with you, Plaut. Curc. 1, 2, 11:

    Quae (patria) tecum, Catilina, sic agit,

    thus pleads, Cic. Cat. 1, 6, 18:

    algae Inquisitores agerent cum remige nudo,

    Juv. 4, 49:

    haec inter se dubiis de rebus agebant,

    thus treated together, Verg. A. 11, 445:

    de quo et praesens tecum egi diligenter, et scripsi ad te accurate antea,

    Cic. Fam. 13, 75:

    egi cum Claudia et cum vestra sorore Mucia, ut eum ab illa injuria deterrerent,

    id. ib. 5, 2:

    misi ad Metellum communes amicos, qui agerent cum eo, ut de illa mente desisteret,

    id. ib. 5, 2:

    Callias quidam egit cum Cimone, ut eam (Elpinicen) sibi uxorem daret,

    Nep. Cim. 1, 3.—Also absol.:

    Alcibiades praesente vulgo agere coepit,

    Nep. Alc. 8, 2:

    si qua Caesares obtinendae Armeniae egerant,

    Tac. A. 15, 14:

    ut Lucretius agere varie, rogando alternis suadendoque coepit,

    Liv. 2, 2.—In Suet. once agere cum senatu, with acc. and inf., to propose or state to the Senate:

    Tiberius egit cum senatu non debere talia praemia tribui,

    Suet. Tib. 54.—
    b.
    With the advv. bene, praeclare, male, etc., to deal well or ill with one, to treat or use well or ill:

    facile est bene agere cum eis, etc.,

    Cic. Phil. 14, 11:

    bene egissent Athenienses cum Miltiade, si, etc.,

    Val. Max. 5, 3, 3 ext.; Vulg. Jud. 9, 16:

    praeclare cum aliquo agere,

    Cic. Sest. 23:

    Male agis mecum,

    Plaut. As. 1, 3, 21:

    qui cum creditoribus suis male agat,

    Cic. Quinct. 84; and:

    tu contra me male agis,

    Vulg. Jud. 11, 27.—Freq. in pass., to be or go well or ill with one, to be well or badly off:

    intelleget secum actum esse pessime,

    Cic. Verr. 2, 3, 50:

    praeclare mecum actum puto,

    id. Fam. 9, 24; so id. ib. 5, 18: exstat cujusdam non inscitus jocus bene agi potuisse cum rebus humanis, si Domitius pater talem habuisset uxorem, it would have gone well with human affairs, been well for mankind, if, etc., Suet. Ner. 28.—Also absol. without cum: agitur praeclare, si nosmet ipsos regere possumus, it is well done if, etc., it is a splendid thing if, etc., Cic. Fam. 4, 14:

    vivitur cum eis, in quibus praeclare agitur si sunt simulacra virtutis,

    id. Off. 1, 15:

    bene agitur pro noxia,

    Plaut. Mil. 5, 23.—
    9.
    Of transactions before a court or tribunal.
    a.
    Aliquid agere ex jure, ex syngrapha, ex sponso, or simply the abl. jure, lege, litibus, obsignatis tabellis, causa, to bring an action or suit, to manage a cause, to plead a case:

    ex jure civili et praetorio agere,

    Cic. Caecin. 12:

    tamquam ex syngrapha agere cum populo,

    to litigate, id. Mur. 17:

    ex sponso egit,

    id. Quint. 9: Ph. Una injuriast Tecum. Ch. Lege agito ergo, Go to law, then, Ter. Phorm. 5, 8, 90:

    agere lege in hereditatem,

    Cic. de Or. 1, 38, 175; Ov. F. 1, 48; Liv. 9, 46:

    cum illo se lege agere dicebat,

    Nep. Tim. 5: summo jure agere, to assert or claim one's right to the full extent of the law, Cic. Off. 1, 11:

    non enim gladiis mecum, sed litibus agetur,

    id. Q. Fr. 1, 4:

    causa quam vi agere malle,

    Tac. A. 13, 37:

    tabellis obsignatis agis mecum,

    Cic. Tusc. 5, 11, 33:

    Jure, ut opinor, agat, jure increpet inciletque,

    with right would bring her charge, Lucr. 3, 963; so,

    Castrensis jurisdictio plura manu agens,

    settles more cases by force, Tac. Agr. 9:

    ubi manu agitur,

    when the case is settled by violent hands, id. G. 36.—
    b.
    Causam or rem agere, to try or plead a case; with apud, ad, or absol.:

    causam apud centumviros egit,

    Cic. Caecin. 24:

    Caesar cum ageret apud censores,

    Varr. R. R. 1, 7, 10; so with adversus:

    egi causam adversus magistratus,

    Vulg. 2 Esdr. 13, 11:

    orator agere dicitur causam,

    Varr. L. L. 6, 42: causam isto modo agere, Cic. Lig. 4, 10; Tac. Or. 5; 11; 14; Juv. 2, 51; 14, 132:

    agit causas liberales,

    Cic. Fam. 8, 9: qui ad rem agendam adsunt, M. Cael. ap. Quint. 11, 1, 51:

    cum (M. Tullius) et ipsam se rem agere diceret,

    Quint. 12, 10, 45: Gripe, accede huc;

    tua res agitur,

    is being tried, Plaut. Rud. 4, 4, 104; Quint. 8, 3, 13;

    and extra-judicially: rogo ad Caesarem meam causam agas,

    Cic. Fam. 5, 10:

    Una (factio) populi causam agebat, altera optimatum,

    Nep. Phoc. 3; so, agere, absol., to plead' ad judicem sic agi solet, Cic. Lig. 10:

    tam solute agere, tam leniter,

    id. Brut. 80:

    tu istuc nisi fingeres, sic ageres?

    id. ib. 80; Juv. 7, 143 and 144; 14, 32.— Transf. to common life; with de or acc., to discuss, treat, speak of:

    Sed estne hic ipsus, de quo agebam?

    of whom I was speaking, Ter. Ad. 1, 1, 53:

    causa non solum exponenda, sed etiam graviter copioseque agenda est,

    to be discussed, Cic. Div. in Caecil. 12; id. Verr. 1, 13, 37:

    Samnitium bella, quae agimus,

    are treating of, Liv. 10, 31.—Hence,
    c.
    Agere aliquem reum, to proceed against one as accused, to accuse one, Liv. 4, 42; 24, 25; Tac. A. 14, 18:

    reus agitur,

    id. ib. 15, 20; 3, 13; and with the gen. of the crime, with which one is charged:

    agere furti,

    to accuse of theft, Cic. Fam. 7, 22:

    adulterii cum aliquo,

    Quint. 4, 4, 8:

    injuriarum,

    id. 3, 6, 19; and often in the Pandects.—
    d.
    Pass. of the thing which is the subject of accusation, to be in suit or in question; it concerns or affects, is about, etc.:

    non nunc pecunia, sed illud agitur, quomodo, etc.,

    Ter. Heaut. 3, 1, 67:

    non capitis ei res agitur, sed pecuniae,

    the point in dispute, id. Phorm. 4, 3, 26:

    aguntur injuriae sociorum, agitur vis legum, agitur existimatio, veritasque judiciorum,

    Cic. Verr. 2, 4, 51:

    si magna res, magna hereditas agetur,

    id. Fin. 2, 17: qua de re agitur, what the point of dispute or litigation is, id. Brut. 79.—Hence, trop.,
    (α).
    Res agitur, the case is on trial, i. e. something is at stake or at hazard, in peril, or in danger:

    at nos, quarum res agitur, aliter auctores sumus,

    Plaut. Stich. 1, 2, 72:

    quasi istic mea res minor agatur quam tua,

    Ter. Heaut. 2, 3, 113:

    agitur populi Romani gloria, agitur salus sociorum atque amicorum, aguntur certissima populi Romani vectigalia et maxima, aguntur bona multorum civium,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 6:

    in quibus eorum aut caput agatur aut fama,

    id. Lael. 17, 61; Nep. Att. 15, 2:

    non libertas solum agebatur,

    Liv. 28, 19; Sen. Clem. 1, 20 al.:

    nam tua res agitur, paries cum proximus ardet,

    Hor. Ep. 1, 18, 84 (= in periculo versatur, Lambin.):

    agitur pars tertia mundi,

    is at stake, I am in danger of losing, Ov. M. 5, 372.—
    (β).
    Res acta est, the case is over (and done for): acta haec res est;

    perii,

    this matter is ended, Ter. Heaut. 3, 3, 3: hence, actum est de aliquo or aliqua re, it is all over with a person or thing:

    actum hodie est de me,

    Plaut. Ps. 1, 1, 63:

    jam de Servio actum,

    Liv. 1, 47:

    actum est de collo meo,

    Plaut. Trin. 3, 4, 194.—So also absol.: actumst;

    ilicet me infelicem,

    Plaut. Cist. 4, 2, 17:

    si animus hominem pepulit, actumst,

    id. Trin. 2, 2, 27; Ter. And. 3, 1, 7; Cic. Att. 5, 15:

    actumst, ilicet, peristi,

    Ter. Eun. 1, 1, 9: periimus;

    actumst,

    id. Heaut. 3, 3, 3.—
    (γ).
    Rem actam agere, to plead a case already finished, i. e. to act to no purpose:

    rem actam agis,

    Plaut. Ps. 1, 3, 27; id. Cist. 4, 2, 36; Liv. 28, 40; so,

    actum or acta agere: actum, aiunt, ne agas,

    Ter. Phorm. 2, 3, 72; Cic. Att. 9, 18:

    acta agimus,

    id. Am. 22.—
    10. a.
    Of an orator, Cic. de Or. 1, 31, 142; cf. id. ib. 2, 19, 79:

    quae sic ab illo acta esse constabat oculis, voce, gestu, inimici ut lacrimas tenere non possent,

    id. ib. 3, 56, 214:

    agere fortius et audentius volo,

    Tac. Or. 18; 39.—
    b.
    Of an actor, to represent, play, act:

    Ipse hanc acturust Juppiter comoediam,

    Plaut. Am. prol. 88; so,

    fabulam,

    Ter. Ad. prol. 12; id. Hec. prol. 22:

    dum haec agitur fabula,

    Plaut. Men. prol. 72 al.:

    partis,

    to have a part in a play, Ter. Phorm. prol. 27:

    Ballionem illum cum agit, agit Chaeream,

    Cic. Rosc. Com. 7:

    gestum agere in scaena,

    id. de Or. 2, 57:

    dicitur canticum egisse aliquanto magis vigente motu,

    Liv. 7, 2 al. — Transf. to other relations, to represent or personate one, to act the part of, to act as, behave like: has partes lenitatis semper egi, Cic. Mur. 3:

    egi illos omnes adulescentes, quos ille actitat,

    id. Fam. 2, 9:

    amicum imperatoris,

    Tac. H. 1, 30:

    exulem,

    id. A. 1, 4:

    socium magis imperii quam ministrum,

    id. H. 2, 83:

    senatorem,

    Tac. A. 16, 28.—So of things poetically:

    utrinque prora frontem agit,

    serves as a bow, Tac. G. 44.—
    11.
    Se agere = se gerere, to carry one's self, to behave, deport one's self:

    tanta mobilitate sese Numidae agunt,

    Sall. J. 56, 5:

    quanto ferocius ante se egerint,

    Tac. H. 3, 2 Halm:

    qui se pro equitibus Romanis agerent,

    Suet. Claud. 25:

    non principem se, sed ministrum egit,

    id. ib. 29:

    neglegenter se et avare agere,

    Eutr. 6, 9:

    prudenter se agebat,

    Vulg. 1 Reg. 18, 5:

    sapienter se agebat,

    ib. 4 Reg. 18, 7. —Also absol.:

    seditiose,

    Tac. Agr. 7:

    facile justeque,

    id. ib. 9:

    superbe,

    id. H. 2, 27:

    ex aequo,

    id. ib. 4, 64:

    anxius et intentus agebat,

    id. Agr. 5.—
    12.
    Imper.: age, agite, Ter., Tib., Lucr., Hor., Ov., never using agite, and Catull. never age, with which compare the Gr. age, agete (also accompanied by the particles dum, eia, en, ergo, igitur, jam, modo, nuncjam, porro, quare, quin, sane, vero, verum, and by sis); as an exclamation.
    a.
    In encouragement, exhortation, come! come on! (old Engl. go to!) up! on! quick! (cf. I. B. fin.).
    (α).
    In the sing.:

    age, adsta, mane, audi, Enn. ap. Delr. Synt. 1, 99: age i tu secundum,

    come, follow me! Plaut. Am. 2, 1, 1:

    age, perge, quaeso,

    id. Cist. 2, 3, 12:

    age, da veniam filio,

    Ter. Ad. 5, 8, 14:

    age, age, nunc experiamur,

    id. ib. 5, 4, 23:

    age sis tu... delude,

    Plaut. As. 3, 3, 89; id. Ep. 3, 4, 39; Cic. Tusc. 2, 18; id. Rosc. Am. 16:

    quanto ferocius ante se egerint, agedum eam solve cistulam,

    Plaut. Am. 2, 2, 151; id. Capt. 3, 4, 39:

    Agedum vicissim dic,

    Ter. Heaut. 2, 3, 69; id. Eun. 4, 4, 27:

    agedum humanis concede,

    Lucr. 3, 962:

    age modo hodie sero,

    Ter. Heaut. 2, 3, 103:

    age nuncjam,

    id. And. 5, 2, 25:

    En age, quid cessas,

    Tib. 2, 2, 10:

    Quare age,

    Verg. A. 7, 429:

    Verum age,

    id. ib. 12, 832:

    Quin age,

    id. G. 4, 329:

    en, age, Rumpe moras,

    id. ib. 3, 43:

    eia age,

    id. A. 4, 569.—
    (β).
    In the plur.:

    agite, pugni,

    up, fists, and at 'em! Plaut. Am. 1, 1, 146:

    agite bibite,

    id. Curc. 1, 1, 88; id. Stich. 1, 3, 68:

    agite in modum dicite,

    Cat. 61, 38:

    Quare agite... conjungite,

    id. 64, 372; Verg. A. 1, 627:

    vos agite... volvite,

    Val. Fl. 3, 311:

    agite nunc, divites, plorate,

    Vulg. Jac. 5, 1:

    agitedum,

    Liv. 3, 62.—Also age in the sing., with a verb in the plur. (cf. age tamnete, Hom. Od. 3, 332; age dê trapeiomen, id. Il. 3, 441):

    age igitur, intro abite,

    Plaut. Mil. 3, 3, 54:

    En agedum convertite,

    Prop. 1, 1, 21:

    mittite, agedum, legatos,

    Liv. 38, 47:

    Ite age,

    Stat. Th. 10, 33:

    Huc age adeste,

    Sil. 11, 169.—
    b.
    In transitions in discourse, well then! well now! well! (esp. in Cic. Or. very freq.). So in Plaut. for resuming discourse that has been interrupted: age, tu interea huic somnium narra, Curc. 2, 2, 5: nunc age, res quoniam docui non posse creari, etc., well now, since I have taught, etc., Lucr. 1, 266:

    nunc age, quod superest, cognosce et clarius audi,

    id. 1, 920; so id. 1, 952; 2, 62; 333; 730; 3, 418;

    4, 109 al.: age porro, tu, qui existimari te voluisti interpretem foederum, cur, etc.,

    Cic. Verr. 2, 5, 22; so id. Rosc. Am. 16; id. Part. 12; id. Att. 8, 3.—And age (as in a.) with a verb in the plur.:

    age vero, ceteris in rebus qualis sit temperantia considerate,

    Cic. Imp. Pomp. 14; so id. Sull. 26; id. Mil. 21; id. Rosc. Am. 37.—
    c.
    As a sign of assent, well! very well! good! right! Age, age, mansero, Plaut. As. 2, 2, 61: age, age, jam ducat;

    dabo,

    Ter. Phorm. 4, 3, 57:

    Age, veniam,

    id. And. 4, 2, 30:

    age, sit ita factum,

    Cic. Mil. 19:

    age sane,

    Plaut. Ps. 5, 2, 27; Cic. Fin. 2, 35, 119.
    Position.
    —Age, used with another verb in the imperative, regularly stands before it, but in poetry, for the sake of the metre, it,
    I.
    Sometimes follows such verb; as,
    a.
    In dactylic metre:

    Cede agedum,

    Prop. 5, 9, 54:

    Dic age,

    Verg. A. 6, 343; Hor. S. 2, 7, 92; Ov. F. 1, 149:

    Esto age,

    Pers. 2, 42:

    Fare age,

    Verg. A. 3, 362:

    Finge age,

    Ov. H. 7, 65:

    Redde age,

    Hor. S. 2, 8, 80:

    Surge age,

    Verg. A. 3, 169; 8, 59; 10, 241; Ov. H. 14, 73:

    Vade age,

    Verg. A. 3, 462; 4, 422; so,

    agite: Ite agite,

    Prop. 4, 3, 7.—
    b.
    In other metres (very rarely):

    appropera age,

    Plaut. Cas. 2, 2, 38:

    dic age,

    Hor. C. 1, [p. 77] 32, 3; 2, 11, 22;

    3, 4, 1.—So also in prose (very rarely): Mittite agedum,

    Liv. 38, 47:

    procedat agedum ad pugnam,

    id. 7, 9.—
    II.
    It is often separated from such verb:

    age me huc adspice,

    Plaut. Am. 2, 2, 118; id. Capt. 5, 2, 1:

    Age... instiga,

    Ter. And. 4, 2, 10; 5, 6, 11:

    Quare agite... conjungite,

    Cat. 64, 372:

    Huc age... veni,

    Tib. 2, 5, 2:

    Ergo age cervici imponere nostrae,

    Verg. A. 2, 707:

    en age segnis Rumpe moras,

    id. G. 3, 42:

    age te procellae Crede,

    Hor. C. 3, 27, 62:

    Age jam... condisce,

    id. ib. 4, 11, 31; id. S. 2, 7, 4.—Hence,
    1.
    ăgens, entis, P. a.
    A.
    Adj.
    1.
    Efficient, effective, powerful (only in the rhet. lang. of Cic.):

    utendum est imaginibus agentibus, acribus, insignitis,

    Cic. de Or. 2, 87, 358:

    acre orator, incensus et agens,

    id. Brut. 92, 317.— Comp. and sup. not used.
    2.
    Agentia verba, in the grammarians, for verba activa, Gell. 18, 12.—
    B.
    Subst.: ăgentes, ium.
    a.
    Under the emperors, a kind of secret police (also called frumentarii and curiosi), Aur. Vict. Caes. 39 fin.; Dig. 1, 12; 1, 20; 21; 22; 23, etc.; Amm. 15, 3; 14, 11 al.—
    b.
    For agrimensores, land-surveyors, Hyg. Lim. p. 179.—
    2.
    actus, a, um, P. a. Lit., that has been transacted in the Senate, in the forum, before the courts of justice, etc.; hence,
    A.
    actum, i, n., a public transaction in the Senate, before the people, or before a single magistrate:

    actum ejus, qui in re publica cum imperio versatus sit,

    Cic. Phil. 1, 7:

    acta Caesaris servanda censeo,

    id. ib. 1, 7:

    acta tui praeclari tribunatus,

    id. Dom. 31.—
    B.
    acta publĭca, or absol.: acta, orum, n., the register of public acts, records, journal. Julius Caesar, in his consulship, ordered that the doings of the Senate (diurna acta) should be made public, Suet. Caes. 20; cf. Ernest. Exc. 1;

    but Augustus again prohibited it,

    Suet. Aug. 36. Still the acts of the Senate were written down, and, under the succeeding emperors. certain senators were appointed to this office (actis vel commentariis Senatus conficiendis), Tac. A. 5, 4. They had also public registers of the transactions of the assemblies of the people, and of the different courts of justice;

    also of births and deaths, marriages, divorces, etc., which were preserved as sources of future history.—Hence, diurna urbis acta,

    the city journal, Tac. A. 13, 31:

    acta populi,

    Suet. Caes. 20:

    acta publica,

    Tac. A. 12, 24; Suet. Tib. 8; Plin. Ep. 7, 33:

    urbana,

    id. ib. 9, 15; which were all comprehended under the gen. name acta.
    1.
    With the time added:

    acta eorum temporum,

    Plin. 7, 13, 11, § 60:

    illius temporis,

    Ascon. Mil. 44, 16:

    ejus anni,

    Plin. 2, 56, 57, § 147.—
    2.
    Absol., Cic. Fam. 12, 8; 22, 1; 28, 3; Sen. Ben. 2, 10; 3, 16; Suet. Calig. 8; Quint. 9, 3; Juv. 2, 136: Quis dabit historico, quantum daret acta legenti, i. e. to the actuarius, q. v., id. 7, 104; cf. Bahr's Rom. Lit. Gesch. 303.—
    C.
    acta triumphōrum, the public record of triumphs, fuller than the Fasti triumphales, Plin. 37, 2, 6, § 12.—
    D.
    acta fŏri (v. Inscr. Grut. 445, 10), the records,
    a.
    Of strictly historical transactions, Amm. 22, 3, 4; Dig. 4, 6, 33, § 1.—
    b.
    Of matters of private right, as wills, gifts, bonds (acta ad jus privatorum pertinentia, Dig. 49, 14, 45, § 4), Fragm. Vat. §§ 249, 266, 268, 317.—
    E.

    Lewis & Short latin dictionary > agentes

  • 15 ago

    ăgo, egi, actum, 3, v. a. (axim = egerim, Pac. ap. Non. 505, 22; Paul. ex Fest. s. v. axitiosi, p. 3 Mull.;

    axit = egerit,

    Paul. Diac. 3, 3;

    AGIER = agi,

    Cic. Off. 3, 15;

    agentum = agentium,

    Vulc. Gall. Av. Cass. 4, 6) [cf. agô; Sanscr. ag, aghami = to go, to drive; agmas = way, train = ogmos; agis = race, contest = agôn; perh. also Germ. jagen, to drive, to hunt], to put in motion, to move (syn.: agitare, pellere, urgere).
    I.
    Lit.
    A.
    Of cattle and other animals, to lead, drive.
    a.
    Absol.: agas asellum, Seip. ap. Cic. de Or. 2, 64, 258:

    jumenta agebat,

    Liv. 1, 48:

    capellas ago,

    Verg. E. 1, 13:

    Pars quia non veniant pecudes, sed agantur, ab actu etc.,

    Ov. F. 1, 323:

    caballum,

    Hor. Ep. 1, 18, 36.—
    b.
    With acc. of place, prep., sup., or inf.:

    agere bovem Romam,

    Curt. 1, 45:

    equum in hostem,

    id. 7, 4:

    Germani in amnem aguntur,

    Tac. H. 5, 21:

    acto ad vallum equo,

    id. A. 2, 13:

    pecora per calles,

    Curt. 7, 11:

    per devia rura capellas,

    Ov. M. 1, 676:

    pecus pastum,

    Varr. L. L. 6, 41, p. 88 Mull.:

    capellas potum age,

    Verg. E. 9, 23:

    pecus egit altos Visere montes,

    Hor. C. 1, 2, 7.—
    B.
    Of men, to drive, lead, conduct, impel.
    a.
    Absol.:

    agmen agens equitum,

    Verg. A. 7, 804.—
    b.
    With prep., abl., or inf.:

    vinctum ante se Thyum agebat,

    Nep. Dat. 3:

    agitur praeceps exercitus Lydorum in populos,

    Sil. 4, 720:

    (adulteram) maritus per omnem vicum verbere agit,

    Tac. G. 19; Suet. Calig. 27:

    captivos prae se agentes,

    Curt. 7, 6; Liv. 23, 1:

    acti ante suum quisque praedonem catenati,

    Quint. 8, 3, 69:

    captivos sub curribus agere,

    Mart. 8, 26:

    agimur auguriis quaerere exilia,

    Verg. A. 3, 5;

    and simple for comp.: multis milibus armatorum actis ex ea regione = coactis,

    Liv. 44, 31.— In prose: agi, to be led, to march, to go:

    quo multitudo omnis consternata agebatur,

    Liv. 10, 29: si citius agi vellet agmen, that the army would move, or march on quicker, id. 2, 58:

    raptim agmine acto,

    id. 6, 28; so id. 23, 36; 25, 9.— Trop.:

    egit sol hiemem sub terras,

    Verg. G. 4, 51:

    poemata dulcia sunto Et quocumque volent animum auditoris agunto,

    lead the mind, Hor. A. P. 100. —Hence, poet.: se agere, to betake one's self, i. e. to go, to come (in Plaut. very freq.;

    also in Ter., Verg., etc.): quo agis te?

    where are you going? Plaut. Am. 1, 1, 294:

    unde agis te?

    id. Most. 1, 4, 28; so id. ib. 3, 1, 31; id. Mil. 3, 2, 49; id. Poen. 1, 2, 120; id. Pers. 4, 3, 13; id. Trin. 4, 3, 71:

    quo hinc te agis?

    where are you going, Ter. And. 4, 2, 25:

    Ecce gubernator sese Palinurus agebat,

    was moving along, Verg. A. 6, 337:

    Aeneas se matutinus agebat,

    id. ib. 8, 465:

    is enim se primus agebat,

    for he strode on in front, id. ib. 9, 696.—Also without se:

    Et tu, unde agis?

    Plaut. Bacch. 5, 1, 20:

    Quo agis?

    id. Pers. 2, 2, 34:

    Huc age,

    Tib. 2, 5, 2 (unless age is here to be taken with veni at the end of the line).—
    C.
    To drive or carry off (animals or men), to steal, rob, plunder (usually abigere):

    Et redigunt actos in sua rura boves,

    Ov. F. 3, 64.—So esp. freq. of men or animals taken as booty in war, while ferre is used of portable things; hence, ferre et agere (as in Gr. agein kai pherein, Hom. Il. 5, 484; and reversed, pherein kai agein, in Hdt. and Xen.; cf.:

    rapiunt feruntque,

    Verg. A. 2, 374:

    rapere et auferre,

    Cic. Off. 1, 14), in gen., to rob, to plunder: res sociorum ferri agique vidit, Liv. 22, 3:

    ut ferri agique res suas viderunt,

    id. 38, 15; so id. 3, 37;

    so also: rapere agereque: ut ex alieno agro raperent agerentque,

    Liv. 22, 1, 2; but portari atque agi means to bear and carry, to bring together, in Caes. B. C. 2, 29 (as pherein kai agein in Plat. Phaedr. 279, C):

    ne pulcram praedam agat,

    Plaut. Aul. 4, 2, 3:

    urbes, agros vastare, praedas agere,

    Sall. J. 20, 8; 32, 3:

    pecoris et mancipiorum praedas,

    id. ib. 44, 5;

    so eccl. Lat.: agere praedas de aliquo,

    Vulg. Jud. 9, 16; ib. 1 Reg. 27, 8; cf. Gron. Obs. 3, 22, 633.—
    D.
    To chase, pursue, press animals or men, to drive about or onwards in flight (for the usual agitare).
    a.
    Of animals:

    apros,

    Verg. G. 3, 412:

    cervum,

    id. A. 7, 481; cf. id. ib. 4, 71:

    citos canes,

    Ov. H. 5, 20:

    feros tauros,

    Suet. Claud. 21.—
    b.
    Of men:

    ceteros ruerem, agerem,

    Ter. Ad. 3, 2, 21 (= prosequerer, premerem, Don.):

    ita perterritos egerunt, ut, etc.,

    Caes. B. G. 4, 12:

    Demoleos cursu palantis Troas agebat,

    Verg. A. 5, 265; cf. id. ib. 1, 574:

    aliquem in exsilium,

    Liv. 25, 2; so Just. 2, 9, 6; 16, 4, 4; 17, 3, 17;

    22, 1, 16 al.: aliquem in fugam,

    id. 16, 2, 3.—
    E.
    Of inanimate or abstract objects, to move, impel, push forwards, advance, carry to or toward any point:

    quid si pater cuniculos agat ad aerarium?

    lead, make, Cic. Off. 3, 23, 90:

    egisse huc Alpheum vias,

    made its way, Verg. A. 3, 695:

    vix leni et tranquillo mari moles agi possunt,

    carry, build out, Curt. 4, 2, 8:

    cloacam maximam sub terram agendam,

    to be carried under ground, Liv. 1, 56;

    so often in the histt., esp. Caes. and Livy, as t. t., of moving forwards the battering engines: celeriter vineis ad oppidum actis,

    pushed forwards, up, Caes. B. G. 2, 12 Herz.; so id. ib. 3, 21; 7, 17; id. B. C. 2, 1; Liv. 8, 16:

    accelerant acta pariter testudine Volsci,

    Verg. A. 9, 505 al.:

    fugere colles campique videntur, quos agimus praeter navem, i. e. praeter quos agimus navem,

    Lucr. 4, 391:

    in litus passim naves egerunt,

    drove the ships ashore, Liv. 22, 19:

    ratem in amnem,

    Ov. F. 1, 500:

    naves in advorsum amnem,

    Tac. H. 4, 22.— Poet.: agere navem, to steer or direct a ship, Hor. Ep. 2, 1, 114; so,

    agere currum,

    to drive a chariot, Ov. M. 2, 62; 2, 388 al.—
    F.
    To stir up, to throw out, excite, cause, bring forth (mostly poet.):

    scintillasque agere ac late differre favillam,

    to throw out sparks and scatter ashes far around, Lucr. 2, 675:

    spumas ore,

    Verg. G. 3, 203; so Cic. Verr. 2, 4, 66:

    piceum Flumen agit,

    Verg. A. 9, 814:

    qui vocem cubantes sensim excitant, eandemque cum egerunt, etc.,

    when they have brought it forth, Cic. de Or. 1, 59, 251. —Hence, animam agere, to expel the breath of life, give up the ghost, expire:

    agens animam spumat,

    Lucr. 3, 493:

    anhelans vaga vadit, animam agens,

    Cat. 63, 31:

    nam et agere animam et efflare dicimus,

    Cic. Tusc. 1, 9, 19:

    Hortensius, cum has litteras scripsi, animam agebat,

    id. Fam. 8, 13, 2; so Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:

    eodem tempore et gestum et animam ageres,

    Cic. Rosc. Com. 8:

    Est tanti habere animam ut agam?

    Sen. Ep. 101, 12; and with a play upon words: semper agis causas et res agis, Attale, semper. Est, non est, quod agas, Attale, semper agis. Si res et causae desunt, agis, Attale, mulas;

    Attale, ne quod agas desit, agas animam,

    Mart. 1, 80.—
    G.
    Of plants, to put forth or out, to shoot, extend:

    (salices) gemmas agunt,

    Varr. R. R. 1, 30:

    florem agere coeperit ficus,

    Col. R. R. 5, 10, 10:

    frondem agere,

    Plin. 18, 6, 8, § 45:

    se ad auras palmes agit,

    Verg. G. 2, 364:

    (platanum) radices trium et triginta cubitorum egisse,

    Varr. R. R. 1, 37, 15:

    per glebas sensim radicibus actis,

    Ov. M. 4, 254; so id. ib. 2, 583:

    robora suas radices in profundum agunt,

    Plin. 16, 31, 56, § 127.—Metaph.:

    vera gloria radices agit,

    Cic. Off. 2, 12, 43:

    pluma in cutem radices egerat imas,

    Ov. M. 2, 582.
    II.
    Trop.
    A.
    Spec., to guide, govern:

    Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur,

    Verg. A. 1, 574; cf. Forbig. ad h. 1., who considers it the only instance of this use, and compares a similar use of agô; v. L. and S. s. v. II. 2.—
    B.
    In gen., to move, impel, excite, urge to a thing, to prompt or induce to:

    si quis ad illa deus te agat,

    Hor. S. 2, 7, 24:

    una plaga ceteros ad certamen egit,

    Liv. 9, 41; 8, 7; 39, 15: quae te, germane, furentem Mens agit in facinus? Ov. M. 5, 14:

    totis mentibus acta,

    Sil. 10, 191:

    in furorem agere,

    Quint. 6, 1, 31:

    si Agricola in ipsam gloriam praeceps agebatur,

    Tac. Agr. 41:

    provinciam avaritia in bellum egerat,

    id. A. 14, 32.—
    C.
    To drive, stir up, excite, agitate, rouse vehemently (cf. agito, II.):

    me amor fugat, agit,

    Plaut. Cist. 2, 1, 8:

    agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum,

    Cic. Verr. 1, 3:

    perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus neque agitur neque minuitur,

    Nep. Att. 9, 1 Brem.:

    opportunitas, quae etiam mediocres viros spe praedae transvorsos agit,

    i. e. leads astray, Sall. J. 6, 3; 14, 20; so Sen. Ep. 8, 3.— To pursue with hostile intent, to persecute, disturb, vex, to attack, assail (for the usu. agitare; mostly poet.):

    reginam Alecto stimulis agit undique Bacchi,

    Verg. A. 7, 405:

    non res et agentia (i. e. agitantia, vexantia) verba Lycamben,

    Hor. Ep. 1, 19, 25:

    acerba fata Romanos agunt,

    id. Epod 7, 17:

    diris agam vos,

    id. ib. 5, 89:

    quam deus ultor agebat,

    Ov. M. 14, 750:

    futurae mortis agor stimulis,

    Luc. 4, 517; cf. Matth. ad Cic. Mur. § 21.—
    D.
    To drive at something, to pursue a course of action, i. e. to make something an object of action; either in the most general sense, like the Engl. do and the Gr. prattein, for every kind of mental or physical employment; or, in a more restricted sense, to exhibit in external action, to act or perform, to deliver or pronounce, etc., so that after the act is completed nothing remains permanent, e. g. a speech, dance, play, etc. (while facere, to make, poiein, denotes the production of an object which continues to exist after the act is completed; and gerere, the performance of the duties of an office or calling).—On these significations, v. Varr. 6, 6, 62, and 6, 7, 64, and 6, 8, 72.—For the more restricted signif. v. Quint. 2, 18, 1 sq.; cf. Manut. ad Cic. Fam. 7, 12; Hab. Syn. 426.
    1.
    In the most gen. signif., to do, act, labor, in opp. to rest or idleness.
    a.
    With the gen. objects, aliquid, nihil, plus, etc.:

    numquam se plus agere quam nihil cum ageret,

    Cic. Rep. 1, 17 (cf. with this, id. Off. 3, 1: numquam se minus otiosum esse quam cum otiosus esset): mihi, qui nihil agit, esse omnino non videtur. id. N. D. 2, 16, 46:

    post satietatem nihil (est) agendum,

    Cels. 1, 2.—Hence,
    b.
    Without object:

    aliud agendi tempus, aliud quiescendi,

    Cic. N. D. 2, 53, 132; Juv. 16, 49:

    agendi tempora,

    Tac. H. 3, 40:

    industria in agendo, celeritas in conficiendo,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 29.—
    c.
    In colloquial lang., to do, to fare, get on: quid agis? what are you doing? M. Tulli, quid agis? Cic. Cat. 1, 11:

    Quid agis?

    What's your business? Plaut. Stich. 2, 2, 9; also, How goes it with you? How are you? ti pratteis, Plaut. Curc. 2, 1, 20; Cic. Fam. 7, 11 al.; Hor. S. 1, 9, 4:

    vereor, quid agat,

    how he is, Cic. Att. 9, 17:

    ut sciatis, quid agam,

    Vulg. Ephes. 6, 21:

    prospere agit anima tua,

    fares well, ib. 3 Joan. 2:

    quid agitur?

    how goes it with you? how do you do? how are you? Plaut. Ps. 1, 1, 17; 1, 5, 42; Ter. Eun. 2, 2, 40:

    Quid intus agitur?

    is going on, Plaut. Cas. 5, 2, 20; id. Ps. 1, 5, 42 al.—
    d.
    With nihil or non multum, to do, i. e. to effect, accomplish, achieve nothing, or not much (orig. belonging to colloquial lang., but in the class. per. even in oratorical and poet. style): nihil agit;

    collum obstringe homini,

    Plaut. Curc. 5, 3, 29:

    nihil agis,

    you effect nothing, it is of no use, Ter. Ad. 5, 8, 12:

    nihil agis, dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum,

    Cic. Tusc. 2, 25, 61 Kuhn.; Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 10: cupis, inquit, abire; sed nihil agis;

    usque tenebo,

    Hor. S. 1, 9, 15:

    [nihil agis,] nihil assequeris,

    Cic. Cat. 1, 6, 15 B. and K.:

    ubi blanditiis agitur nihil,

    Ov. M. 6, 685: egerit non multum, has not done much, Curt. ap. Cic. Fam. 7, 29; cf. Ruhnk. ad Rutil. Lup. p. 120.—
    e.
    In certain circumstances, to proceed, do, act, manage (mostly belonging to familiar style): Thr. Quid nunc agimus? Gn. Quin redimus, What shall we do now? Ter. Eun. 4, 7, 41:

    hei mihi! quid faciam? quid agam?

    what shall I do? how shall I act? id. Ad. 5, 3, 3:

    quid agam, habeo,

    id. And. 3, 2, 18 (= quid respondeam habeo, Don.) al.:

    sed ita quidam agebat,

    was so acting, Cic. Lig. 7, 21: a Burro minaciter actum, Burrus [p. 75] proceeded to threats, Tac. A. 13, 21.—
    2.
    To pursue, do, perform, transact (the most usual signif. of this word; in all periods; syn.: facere, efficere, transigere, gerere, tractare, curare): cui quod agat institutumst nullo negotio id agit, Enn. ap. Gell. 19, 10, 12 (Trag. v. 254 Vahl.): ut quae egi, ago, axim, verruncent bene, Pac. ap. Non. 505, 23 (Trag. Rel. p. 114 Rib.):

    At nihil est, nisi, dum calet, hoc agitur,

    Plaut. Poen. 4, 2, 92:

    Ut id agam, quod missus huc sum,

    id. Ps. 2, 2, 44: homines quae agunt vigilantes, agitantque, ea si cui in somno accidunt, minus mirum est, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45:

    observabo quam rem agat,

    what he is going to do, Plaut. Am. 1, 1, 114:

    Id quidem ago,

    That is what I am doing, Verg. E. 9, 37:

    res vera agitur,

    Juv. 4, 35:

    Jam tempus agires,

    Verg. A. 5, 638:

    utilis rebus agendis,

    Juv. 14, 72:

    grassator ferro agit rem,

    does the business with a dagger, id. 3, 305; 6, 659 (cf.:

    gladiis geritur res,

    Liv. 9, 41):

    nihil ego nunc de istac re ago,

    do nothing about that matter, Plaut. Truc. 4, 4, 8:

    postquam id actumst,

    after this is accomplished, id. Am. 1, 1, 72; so,

    sed quid actumst?

    id. Ps. 2, 4, 20:

    nihil aliud agebam nisi eum defenderem,

    Cic. Sull. 12:

    ne quid temere ac fortuitu, inconsiderate negligenterque agamus,

    id. Off. 1, 29:

    agamus quod instat,

    Verg. E. 9, 66:

    renuntiaverunt ei omnia, quae egerant,

    Vulg. Marc. 6, 30; ib. Act. 5, 35:

    suum negotium agere,

    to mind one's business, attend to one's own affairs, Cic. Off. 1, 9; id. de Or. 3, 55, 211; so,

    ut vestrum negotium agatis,

    Vulg. 1 Thess. 4, 11:

    neque satis Bruto constabat, quid agerent,

    Caes. B. G. 3, 14:

    postquam res in Africa gestas, quoque modo actae forent, fama divolgavit,

    Sall. J. 30, 1:

    sed tu delibera, utrum colloqui malis an per litteras agere quae cogitas,

    Nep. Con. 3, 8 al. —With the spec. idea of completing, finishing: jucundi acti labores, a proverb in Cic. Fin. 2, 32, 105.—
    3.
    To pursue in one's mind, to drive at, to revolve, to be occupied with, think upon, have in view, aim at (cf. agito, II. E., volvo and voluto):

    nescio quid mens mea majus agit,

    Ov. H. 12, 212:

    hoc variis mens ipsa modis agit,

    Val. Fl. 3, 392:

    agere fratri proditionem,

    Tac. H. 2, 26:

    de intranda Britannia,

    id. Agr. 13.—
    4.
    With a verbal subst., as a favorite circumlocution for the action indicated by the subst. (cf. in Gr. agô with verbal subst.):

    rimas agere (sometimes ducere),

    to open in cracks, fissures, to crack, Cic. Att. 14, 9; Ov. M. 2, 211; Luc. 6, 728: vos qui regalis corporis custodias agitis, keep watch over, guard, Naev. ap. Non. 323, 1; so Liv. 5, 10:

    vigilias agere,

    Cic. Verr. 4, 43, 93; Nep. Thras. 4; Tac. H. 3, 76:

    excubias alicui,

    Ov. F. 3, 245:

    excubias,

    Tac. H. 4, 58:

    pervigilium,

    Suet. Vit. 10:

    stationem agere,

    to keep guard, Liv. 35, 29; Tac. H. 1, 28:

    triumphum agere,

    to triumph, Cic. Fam. 3, 10; Ov. M. 15, 757; Suet. Dom. 6:

    libera arbitria agere,

    to make free decisions, to decide arbitrarily, Liv. 24, 45; Curt. 6, 1, 19; 8, 1, 4:

    paenitentiam agere,

    to exercise repentance, to repent, Quint. 9, 3, 12; Petr. S. 132; Tac. Or. 15; Curt. 8, 6, 23; Plin. Ep. 7, 10; Vulg. Lev. 5, 5; ib. Matt. 3, 2; ib. Apoc. 2, 5:

    silentia agere,

    to maintain silence, Ov. M. 1, 349:

    pacem agere,

    Juv. 15, 163:

    crimen agere,

    to bring accusation, to accuse, Cic. Verr. 4, 22, 48:

    laborem agere,

    id. Fin. 2, 32:

    cursus agere,

    Ov. Am. 3, 6, 95:

    delectum agere,

    to make choice, to choose, Plin. 7, 29, 30, § 107; Quint. 10, 4, 5:

    experimenta agere,

    Liv. 9, 14; Plin. 29, 1, 8, § 18:

    mensuram,

    id. 15, 3, 4, § 14:

    curam agere,

    to care for, Ov. H. 15, 302; Quint. 8, prooem. 18:

    curam ejus egit,

    Vulg. Luc. 10, 34:

    oblivia agere,

    to forget, Ov. M. 12, 540:

    nugas agere,

    to trifle, Plaut. Cist. 2, 3, 29; id. As. 1, 1, 78, and often:

    officinas agere,

    to keep shop, Inscr. Orell. 4266.—So esp.: agere gratias ( poet. grates; never in sing. gratiam), to give thanks, to thank; Gr. charin echein ( habere gratiam is to be or feel grateful; Gr. charin eidenai; and referre gratiam, to return a favor, requite; Gr. charin apodidonai; cf. Bremi ad Nep. Them. 8, 7):

    diis gratias pro meritis agere,

    Plaut. Am. 1, 1, 26:

    Haud male agit gratias,

    id. Aul. 4, 4, 31:

    Magnas vero agere gratias Thais mihi?

    Ter. Eun. 3, 1, 1:

    Dis magnas merito gratias habeo atque ago,

    id. Phorm. 5, 6, 80: Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter, Cic. Fam. 1, 10: immortales ago tibi gratias agamque dum vivam;

    nam relaturum me adfirmare non possum,

    id. ib. 10, 11, 1: maximas tibi omnes gratias agimus, C. Caesar;

    majores etiam habemus,

    id. Marcell. 11, 33:

    Trebatio magnas ago gratias, quod, etc.,

    id. Fam. 11, 28, 8: renuntiate gratias regi me agere;

    referre gratiam aliam nunc non posse quam ut suadeam, ne, etc.,

    Liv. 37, 37: grates tibi ago, summe Sol, vobisque, reliqui Caelites, * Cic. Rep. 6, 9:

    gaudet et invito grates agit inde parenti,

    Ov. M. 2, 152; so id. ib. 6, 435; 484; 10, 291; 681; 14, 596; Vulg. 2 Reg. 8, 10; ib. Matt. 15, 36 al.;

    and in connection with this, laudes agere: Jovis fratri laudes ago et grates gratiasque habeo,

    Plaut. Trin. 4, 1, 2:

    Dianae laudes gratesque agam,

    id. Mil. 2, 5, 2; so,

    diis immortalibus laudesque et grates egit,

    Liv. 26, 48:

    agi sibi gratias passus est,

    Tac. Agr. 42; so id. H. 2, 71; 4, 51; id. A. 13, 21; but oftener grates or gratis in Tac.:

    Tiberius egit gratis benevolentiae patrum, A. 6, 2: agit grates,

    id. H. 3, 80; 4, 64; id. A. 2, 38; 2, 86; 3, 18; 3, 24; 4, 15 al.—
    5.
    Of time, to pass, spend (very freq. and class.): Romulus in caelo cum dis agit aevom, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 12, 28; so Pac. id. ib. 2, 21, 49, and Hor. S. 1, 5, 101:

    tempus,

    Tac. H. 4, 62; id. A. 3, 16: domi aetatem, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6:

    aetatem in litteris,

    Cic. Leg. 2, 1, 3:

    senectutem,

    id. Sen. 3, 7; cf. id. ib. 17, 60:

    dies festos,

    id. Verr. 2, 4, 48; Tac. G. 17:

    otia secura,

    Verg. G. 3, 377; Ov. F. 1, 68; 4, 926:

    ruri agere vitam,

    Liv. 7, 39, and Tac. A. 15, 63:

    vitam in terris,

    Verg. G. 2, 538:

    tranquillam vitam agere,

    Vulg. 1 Tim. 2, 2:

    Hunc (diem) agerem si,

    Verg. A. 5, 51:

    ver magnus agebat Orbis,

    id. G. 2, 338:

    aestiva agere,

    to pass, be in, summer quarters, Liv. 27, 8; 27, 21; Curt. 5, 8, 24.— Pass.:

    menses jam tibi esse actos vides,

    Plaut. Am. 1, 3, 2:

    mensis agitur hic septimus,

    Ter. Hec. 3, 3, 34, and Ov. M. 7, 700:

    melior pars acta (est) diei,

    Verg. A. 9, 156; Juv. 4, 66; Tac. A. 15, 63:

    acta est per lacrimas nox,

    Ov. H. 12, 58 Ruhnk.:

    tunc principium anni agebatur,

    Liv. 3, 6:

    actis quindecim annis in regno,

    Just. 41, 5, 9:

    Nona aetas agitur,

    Juv. 13, 28 al. —With annus and an ordinal, to be of a certain age, to be so old:

    quartum annum ago et octogesimum,

    am eighty-four years old, Cic. Sen. 10, 32:

    Annum agens sextum decimum patrem amisit,

    Suet. Caes. 1.—Metaph.: sescentesimum et quadragesimum annum urbs nostra agebat, was in its 640 th year, Tac. G. 37.— Hence also absol. (rare), to pass or spend time, to live, to be, to be somewhere:

    civitas laeta agere,

    was joyful, Sall. J. 55, 2:

    tum Marius apud primos agebat,

    id. ib. 101, 6:

    in Africa, qua procul a mari incultius agebatur,

    id. ib. 89, 7:

    apud illos homines, qui tum agebant,

    Tac. A. 3, 19:

    Thracia discors agebat,

    id. ib. 3, 38:

    Juxta Hermunduros Naristi agunt,

    Tac. G. 42:

    ultra jugum plurimae gentes agunt,

    id. ib. 43:

    Gallos trans Padum agentes,

    id. H. 3, 34:

    quibus (annis) exul Rhodi agit,

    id. A. 1, 4:

    agere inter homines desinere,

    id. ib. 15, 74:

    Vitellius non in ore volgi agere,

    was not in the sight of the people, id. H. 3, 36:

    ante aciem agere,

    id. G. 7; and:

    in armis agere,

    id. A. 14, 55 = versari.—
    6.
    In the lang. of offerings, t. t., to despatch the victim, to kill, slay. In performing this rite, the sacrificer asked the priest, agone, shall I do it? and the latter answered, age or hoc age, do it:

    qui calido strictos tincturus sanguine cultros semper, Agone? rogat, nec nisi jussus agit,

    Ov. F. 1. 321 (cf. agonia and agonalia):

    a tergo Chaeream cervicem (Caligulae) gladio caesim graviter percussisse, praemissa voce,

    hoc age, Suet. Calig. 58; id. Galb. 20. —This call of the priest in act of solemn sacrifice, Hoc age, warned the assembled multitude to be quiet and give attention; hence hoc or id and sometimes haec or istuc agere was used for, to give attention to, to attend to, to mind, heed; and followed by ut or ne, to pursue a thing, have it in view, aim at, design, etc.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 1, 2, 15, and Suet. Calig. 58: hoc agite, Plaut. As. prol. init.:

    Hoc age,

    Hor. S. 2, 3, 152; id. Ep. 1, 6, 31:

    Hoc agite, of poetry,

    Juv. 7, 20:

    hoc agamus,

    Sen. Clem. 1, 12:

    haec agamus,

    Cic. Tusc. 1, 49:

    agere hoc possumus,

    Lucr. 1, 41; 4, 969; Juv. 7, 48:

    hoccine agis an non? hoc agam,

    id. ib., Ter. And. 1, 2, 15; 2, 5, 4:

    nunc istuc age,

    id. Heaut. 3, 2, 47; id. Phorm. 2, 3, 3 al.:

    Hoc egit civis Romanus ante te nemo,

    Cic. Lig. 4, 11:

    id et agunt et moliuntur,

    id. Mur. 38:

    (oculi, aures, etc.) quasi fenestrae sunt animi, quibus tamen sentire nihil queat mens, nisi id agat et adsit,

    id. Tusc. 1, 20, 46: qui id egerunt, ut gentem... collocarent, aimed at this, that, etc., id. Cat. 4, 6, 12:

    qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,

    keep it in view, that, id. Off. 1, 13, 41:

    idne agebas, ut tibi cum sceleratis, an ut cum bonis civibus conveniret?

    id. Lig. 6, 18:

    Hoc agit, ut doleas,

    Juv. 5, 157:

    Hoc age, ne mutata retrorsum te ferat aura,

    Hor. Ep. 1, 18, 88:

    Quid tuus ille destrictus gladius agebat?

    have in view, mean, Cic. Leg. 3, 9:

    Quid aliud egimus nisi ut, quod hic potest, nos possemus?

    id. ib. 4, 10:

    Sin autem id actum est, ut homines postremi pecuniis alienis locupletarentur,

    id. Rosc. Am. 47, 137:

    certiorem eum fecit, id agi, ut pons dissolveretur,

    Nep. Them. 5, 1:

    ego id semper egi, ne bellis interessem,

    Cic. Fam. 4, 7.—Also, the opp.: alias res or aliud agere, not to attend to, heed, or observe, to pursue secondary or subordinate objects: Ch. Alias res agis. Pa. Istuc ago equidem, Ter. Eun. 2, 3, 57; id. Hec. 5, 3, 28:

    usque eo animadverti eum jocari atque alias res agere,

    Cic. Rosc. Am. 22:

    atqui vides, quam alias res agamus,

    id. de Or. 3, 14, 51; id. Brut. 66, 233:

    aliud agens ac nihil ejusmodi cogitans,

    id. Clu. 64.—
    7.
    In relation to public affairs, to conduct, manage, carry on, administer: agere bellum, to carry on or wage war (embracing the whole theory and practice of war, while bellum gerere designates the bodily and mental effort, and the bearing of the necessary burdens; and bellum facere, the actual outbreak of hostile feelings, v. Herz. ad Caes. B. G. 28):

    qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum agere instituerunt,

    Caes. B. G. 3, 28:

    Antiochus si tam in agendo bello parere voluisset consiliis ejus (Hannibalis) quam in suscipiendo instituerat, etc.,

    Nep. Hann. 8, 3; Curt. 4, 10, 29:

    aliena bella mercedibus agere,

    Mel. 1, 16:

    Bellaque non puero tractat agenda puer,

    Ov. A. A. 1, 182 (also in id. Tr. 2, 230, Gron. Observ. 2, 3, 227, for the usu. obit, with one MS., reads agit; so Merkel).— Poet.:

    Martem for bellum,

    Luc. 4, 2: agere proelium, to give battle (very rare):

    levibus proeliis cum Gallis actis,

    Liv. 22, 9.—Of offices, employments, etc., to conduct, exercise, administer, hold:

    forum agere,

    to hold court, Cic. Fam. 8, 6; and:

    conventus agere,

    to hold the assizes, id. Verr. 5, 11, 28; Caes. B. G. 1, 54; 6, 44;

    used of the governors of provinces: judicium agere,

    Plin. 9, 35, 58, § 120:

    vivorum coetus agere,

    to make assemblies of, to assemble, Tac. A. 16, 34:

    censum agere,

    Liv. 3, 22; Tac. A. 14, 46; Suet. Aug. 27:

    recensum agere,

    id. Caes. 41:

    potestatem agere,

    Flor. 1, 7, 2:

    honorem agere,

    Liv. 8, 26:

    regnum,

    Flor. 1, 6, 2:

    rem publicam,

    Dig. 4, 6, 35, § 8:

    consulatum,

    Quint. 12, 1, 16:

    praefecturam,

    Suet. Tib. 6:

    centurionatum,

    Tac. A. 1, 44:

    senatum,

    Suet. Caes. 88:

    fiscum agere,

    to have charge of the treasury, id. Dom. 12:

    publicum agere,

    to collect the taxes, id. Vesp. 1:

    inquisitionem agere,

    Plin. 29, 1, 8, § 18:

    curam alicujus rei agere,

    to have the management of, to manage, Liv. 6, 15; Suet. Claud. 18:

    rei publicae curationem agens,

    Liv. 4, 13: dilectum agere, to make a levy, to levy (postAug. for dilectum habere, Cic., Caes., Sall.), Quint. 12, 3, 5; Tac. A. 2, 16; id. Agr. 7 and 10; id. H. 2, 16, 12; Suet. Calig. 43. —
    8.
    Of civil and political transactions in the senate, the forum, before tribunals of justice, etc., to manage or transact, to do, to discuss, plead, speak, deliberate; constr. aliquid or de aliqua re:

    velim recordere, quae ego de te in senatu egerim, quae in contionibus dixerim,

    Cic. Fam. 5, 2; 1, 9:

    de condicionibus pacis,

    Liv. 8, 37:

    de summa re publica,

    Suet. Caes. 28:

    cum de Catilinae conjuratione ageretur in curia,

    id. Aug. 94:

    de poena alicujus,

    Liv. 5, 36:

    de agro plebis,

    id. 1, 46.—Hence the phrase: agere cum populo, of magistrates, to address the people in a public assembly, for the purpose of obtaining their approval or rejection of a thing (while [p. 76] agere ad populum signifies to propose, to bring before the people):

    cum populo agere est rogare quid populum, quod suffragiis suis aut jubeat aut vetet,

    Gell. 13, 15, 10:

    agere cum populo de re publica,

    Cic. Verr. 1, 1, 12; id. Lael. 25, 96:

    neu quis de his postea ad senatum referat neve cum populo agat,

    Sall. C. 51, 43.—So also absol.:

    hic locus (rostra) ad agendum amplissimus,

    Cic. Imp. Pomp. 1:

    Metellus cum agere coepisset, tertio quoque verbo orationis suae me appellabat,

    id. Fam. 5, 2.— Transf. to common life.
    a.
    Agere cum aliquo, de aliquo or re or ut, to treat, deal, negotiate, confer, talk with one about a person or thing; to endeavor to persuade or move one, that, etc.: nihil age tecum (sc. cum odore vini);

    ubi est ipsus (vini lepos)?

    I have nothing to do with you, Plaut. Curc. 1, 2, 11:

    Quae (patria) tecum, Catilina, sic agit,

    thus pleads, Cic. Cat. 1, 6, 18:

    algae Inquisitores agerent cum remige nudo,

    Juv. 4, 49:

    haec inter se dubiis de rebus agebant,

    thus treated together, Verg. A. 11, 445:

    de quo et praesens tecum egi diligenter, et scripsi ad te accurate antea,

    Cic. Fam. 13, 75:

    egi cum Claudia et cum vestra sorore Mucia, ut eum ab illa injuria deterrerent,

    id. ib. 5, 2:

    misi ad Metellum communes amicos, qui agerent cum eo, ut de illa mente desisteret,

    id. ib. 5, 2:

    Callias quidam egit cum Cimone, ut eam (Elpinicen) sibi uxorem daret,

    Nep. Cim. 1, 3.—Also absol.:

    Alcibiades praesente vulgo agere coepit,

    Nep. Alc. 8, 2:

    si qua Caesares obtinendae Armeniae egerant,

    Tac. A. 15, 14:

    ut Lucretius agere varie, rogando alternis suadendoque coepit,

    Liv. 2, 2.—In Suet. once agere cum senatu, with acc. and inf., to propose or state to the Senate:

    Tiberius egit cum senatu non debere talia praemia tribui,

    Suet. Tib. 54.—
    b.
    With the advv. bene, praeclare, male, etc., to deal well or ill with one, to treat or use well or ill:

    facile est bene agere cum eis, etc.,

    Cic. Phil. 14, 11:

    bene egissent Athenienses cum Miltiade, si, etc.,

    Val. Max. 5, 3, 3 ext.; Vulg. Jud. 9, 16:

    praeclare cum aliquo agere,

    Cic. Sest. 23:

    Male agis mecum,

    Plaut. As. 1, 3, 21:

    qui cum creditoribus suis male agat,

    Cic. Quinct. 84; and:

    tu contra me male agis,

    Vulg. Jud. 11, 27.—Freq. in pass., to be or go well or ill with one, to be well or badly off:

    intelleget secum actum esse pessime,

    Cic. Verr. 2, 3, 50:

    praeclare mecum actum puto,

    id. Fam. 9, 24; so id. ib. 5, 18: exstat cujusdam non inscitus jocus bene agi potuisse cum rebus humanis, si Domitius pater talem habuisset uxorem, it would have gone well with human affairs, been well for mankind, if, etc., Suet. Ner. 28.—Also absol. without cum: agitur praeclare, si nosmet ipsos regere possumus, it is well done if, etc., it is a splendid thing if, etc., Cic. Fam. 4, 14:

    vivitur cum eis, in quibus praeclare agitur si sunt simulacra virtutis,

    id. Off. 1, 15:

    bene agitur pro noxia,

    Plaut. Mil. 5, 23.—
    9.
    Of transactions before a court or tribunal.
    a.
    Aliquid agere ex jure, ex syngrapha, ex sponso, or simply the abl. jure, lege, litibus, obsignatis tabellis, causa, to bring an action or suit, to manage a cause, to plead a case:

    ex jure civili et praetorio agere,

    Cic. Caecin. 12:

    tamquam ex syngrapha agere cum populo,

    to litigate, id. Mur. 17:

    ex sponso egit,

    id. Quint. 9: Ph. Una injuriast Tecum. Ch. Lege agito ergo, Go to law, then, Ter. Phorm. 5, 8, 90:

    agere lege in hereditatem,

    Cic. de Or. 1, 38, 175; Ov. F. 1, 48; Liv. 9, 46:

    cum illo se lege agere dicebat,

    Nep. Tim. 5: summo jure agere, to assert or claim one's right to the full extent of the law, Cic. Off. 1, 11:

    non enim gladiis mecum, sed litibus agetur,

    id. Q. Fr. 1, 4:

    causa quam vi agere malle,

    Tac. A. 13, 37:

    tabellis obsignatis agis mecum,

    Cic. Tusc. 5, 11, 33:

    Jure, ut opinor, agat, jure increpet inciletque,

    with right would bring her charge, Lucr. 3, 963; so,

    Castrensis jurisdictio plura manu agens,

    settles more cases by force, Tac. Agr. 9:

    ubi manu agitur,

    when the case is settled by violent hands, id. G. 36.—
    b.
    Causam or rem agere, to try or plead a case; with apud, ad, or absol.:

    causam apud centumviros egit,

    Cic. Caecin. 24:

    Caesar cum ageret apud censores,

    Varr. R. R. 1, 7, 10; so with adversus:

    egi causam adversus magistratus,

    Vulg. 2 Esdr. 13, 11:

    orator agere dicitur causam,

    Varr. L. L. 6, 42: causam isto modo agere, Cic. Lig. 4, 10; Tac. Or. 5; 11; 14; Juv. 2, 51; 14, 132:

    agit causas liberales,

    Cic. Fam. 8, 9: qui ad rem agendam adsunt, M. Cael. ap. Quint. 11, 1, 51:

    cum (M. Tullius) et ipsam se rem agere diceret,

    Quint. 12, 10, 45: Gripe, accede huc;

    tua res agitur,

    is being tried, Plaut. Rud. 4, 4, 104; Quint. 8, 3, 13;

    and extra-judicially: rogo ad Caesarem meam causam agas,

    Cic. Fam. 5, 10:

    Una (factio) populi causam agebat, altera optimatum,

    Nep. Phoc. 3; so, agere, absol., to plead' ad judicem sic agi solet, Cic. Lig. 10:

    tam solute agere, tam leniter,

    id. Brut. 80:

    tu istuc nisi fingeres, sic ageres?

    id. ib. 80; Juv. 7, 143 and 144; 14, 32.— Transf. to common life; with de or acc., to discuss, treat, speak of:

    Sed estne hic ipsus, de quo agebam?

    of whom I was speaking, Ter. Ad. 1, 1, 53:

    causa non solum exponenda, sed etiam graviter copioseque agenda est,

    to be discussed, Cic. Div. in Caecil. 12; id. Verr. 1, 13, 37:

    Samnitium bella, quae agimus,

    are treating of, Liv. 10, 31.—Hence,
    c.
    Agere aliquem reum, to proceed against one as accused, to accuse one, Liv. 4, 42; 24, 25; Tac. A. 14, 18:

    reus agitur,

    id. ib. 15, 20; 3, 13; and with the gen. of the crime, with which one is charged:

    agere furti,

    to accuse of theft, Cic. Fam. 7, 22:

    adulterii cum aliquo,

    Quint. 4, 4, 8:

    injuriarum,

    id. 3, 6, 19; and often in the Pandects.—
    d.
    Pass. of the thing which is the subject of accusation, to be in suit or in question; it concerns or affects, is about, etc.:

    non nunc pecunia, sed illud agitur, quomodo, etc.,

    Ter. Heaut. 3, 1, 67:

    non capitis ei res agitur, sed pecuniae,

    the point in dispute, id. Phorm. 4, 3, 26:

    aguntur injuriae sociorum, agitur vis legum, agitur existimatio, veritasque judiciorum,

    Cic. Verr. 2, 4, 51:

    si magna res, magna hereditas agetur,

    id. Fin. 2, 17: qua de re agitur, what the point of dispute or litigation is, id. Brut. 79.—Hence, trop.,
    (α).
    Res agitur, the case is on trial, i. e. something is at stake or at hazard, in peril, or in danger:

    at nos, quarum res agitur, aliter auctores sumus,

    Plaut. Stich. 1, 2, 72:

    quasi istic mea res minor agatur quam tua,

    Ter. Heaut. 2, 3, 113:

    agitur populi Romani gloria, agitur salus sociorum atque amicorum, aguntur certissima populi Romani vectigalia et maxima, aguntur bona multorum civium,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 6:

    in quibus eorum aut caput agatur aut fama,

    id. Lael. 17, 61; Nep. Att. 15, 2:

    non libertas solum agebatur,

    Liv. 28, 19; Sen. Clem. 1, 20 al.:

    nam tua res agitur, paries cum proximus ardet,

    Hor. Ep. 1, 18, 84 (= in periculo versatur, Lambin.):

    agitur pars tertia mundi,

    is at stake, I am in danger of losing, Ov. M. 5, 372.—
    (β).
    Res acta est, the case is over (and done for): acta haec res est;

    perii,

    this matter is ended, Ter. Heaut. 3, 3, 3: hence, actum est de aliquo or aliqua re, it is all over with a person or thing:

    actum hodie est de me,

    Plaut. Ps. 1, 1, 63:

    jam de Servio actum,

    Liv. 1, 47:

    actum est de collo meo,

    Plaut. Trin. 3, 4, 194.—So also absol.: actumst;

    ilicet me infelicem,

    Plaut. Cist. 4, 2, 17:

    si animus hominem pepulit, actumst,

    id. Trin. 2, 2, 27; Ter. And. 3, 1, 7; Cic. Att. 5, 15:

    actumst, ilicet, peristi,

    Ter. Eun. 1, 1, 9: periimus;

    actumst,

    id. Heaut. 3, 3, 3.—
    (γ).
    Rem actam agere, to plead a case already finished, i. e. to act to no purpose:

    rem actam agis,

    Plaut. Ps. 1, 3, 27; id. Cist. 4, 2, 36; Liv. 28, 40; so,

    actum or acta agere: actum, aiunt, ne agas,

    Ter. Phorm. 2, 3, 72; Cic. Att. 9, 18:

    acta agimus,

    id. Am. 22.—
    10. a.
    Of an orator, Cic. de Or. 1, 31, 142; cf. id. ib. 2, 19, 79:

    quae sic ab illo acta esse constabat oculis, voce, gestu, inimici ut lacrimas tenere non possent,

    id. ib. 3, 56, 214:

    agere fortius et audentius volo,

    Tac. Or. 18; 39.—
    b.
    Of an actor, to represent, play, act:

    Ipse hanc acturust Juppiter comoediam,

    Plaut. Am. prol. 88; so,

    fabulam,

    Ter. Ad. prol. 12; id. Hec. prol. 22:

    dum haec agitur fabula,

    Plaut. Men. prol. 72 al.:

    partis,

    to have a part in a play, Ter. Phorm. prol. 27:

    Ballionem illum cum agit, agit Chaeream,

    Cic. Rosc. Com. 7:

    gestum agere in scaena,

    id. de Or. 2, 57:

    dicitur canticum egisse aliquanto magis vigente motu,

    Liv. 7, 2 al. — Transf. to other relations, to represent or personate one, to act the part of, to act as, behave like: has partes lenitatis semper egi, Cic. Mur. 3:

    egi illos omnes adulescentes, quos ille actitat,

    id. Fam. 2, 9:

    amicum imperatoris,

    Tac. H. 1, 30:

    exulem,

    id. A. 1, 4:

    socium magis imperii quam ministrum,

    id. H. 2, 83:

    senatorem,

    Tac. A. 16, 28.—So of things poetically:

    utrinque prora frontem agit,

    serves as a bow, Tac. G. 44.—
    11.
    Se agere = se gerere, to carry one's self, to behave, deport one's self:

    tanta mobilitate sese Numidae agunt,

    Sall. J. 56, 5:

    quanto ferocius ante se egerint,

    Tac. H. 3, 2 Halm:

    qui se pro equitibus Romanis agerent,

    Suet. Claud. 25:

    non principem se, sed ministrum egit,

    id. ib. 29:

    neglegenter se et avare agere,

    Eutr. 6, 9:

    prudenter se agebat,

    Vulg. 1 Reg. 18, 5:

    sapienter se agebat,

    ib. 4 Reg. 18, 7. —Also absol.:

    seditiose,

    Tac. Agr. 7:

    facile justeque,

    id. ib. 9:

    superbe,

    id. H. 2, 27:

    ex aequo,

    id. ib. 4, 64:

    anxius et intentus agebat,

    id. Agr. 5.—
    12.
    Imper.: age, agite, Ter., Tib., Lucr., Hor., Ov., never using agite, and Catull. never age, with which compare the Gr. age, agete (also accompanied by the particles dum, eia, en, ergo, igitur, jam, modo, nuncjam, porro, quare, quin, sane, vero, verum, and by sis); as an exclamation.
    a.
    In encouragement, exhortation, come! come on! (old Engl. go to!) up! on! quick! (cf. I. B. fin.).
    (α).
    In the sing.:

    age, adsta, mane, audi, Enn. ap. Delr. Synt. 1, 99: age i tu secundum,

    come, follow me! Plaut. Am. 2, 1, 1:

    age, perge, quaeso,

    id. Cist. 2, 3, 12:

    age, da veniam filio,

    Ter. Ad. 5, 8, 14:

    age, age, nunc experiamur,

    id. ib. 5, 4, 23:

    age sis tu... delude,

    Plaut. As. 3, 3, 89; id. Ep. 3, 4, 39; Cic. Tusc. 2, 18; id. Rosc. Am. 16:

    quanto ferocius ante se egerint, agedum eam solve cistulam,

    Plaut. Am. 2, 2, 151; id. Capt. 3, 4, 39:

    Agedum vicissim dic,

    Ter. Heaut. 2, 3, 69; id. Eun. 4, 4, 27:

    agedum humanis concede,

    Lucr. 3, 962:

    age modo hodie sero,

    Ter. Heaut. 2, 3, 103:

    age nuncjam,

    id. And. 5, 2, 25:

    En age, quid cessas,

    Tib. 2, 2, 10:

    Quare age,

    Verg. A. 7, 429:

    Verum age,

    id. ib. 12, 832:

    Quin age,

    id. G. 4, 329:

    en, age, Rumpe moras,

    id. ib. 3, 43:

    eia age,

    id. A. 4, 569.—
    (β).
    In the plur.:

    agite, pugni,

    up, fists, and at 'em! Plaut. Am. 1, 1, 146:

    agite bibite,

    id. Curc. 1, 1, 88; id. Stich. 1, 3, 68:

    agite in modum dicite,

    Cat. 61, 38:

    Quare agite... conjungite,

    id. 64, 372; Verg. A. 1, 627:

    vos agite... volvite,

    Val. Fl. 3, 311:

    agite nunc, divites, plorate,

    Vulg. Jac. 5, 1:

    agitedum,

    Liv. 3, 62.—Also age in the sing., with a verb in the plur. (cf. age tamnete, Hom. Od. 3, 332; age dê trapeiomen, id. Il. 3, 441):

    age igitur, intro abite,

    Plaut. Mil. 3, 3, 54:

    En agedum convertite,

    Prop. 1, 1, 21:

    mittite, agedum, legatos,

    Liv. 38, 47:

    Ite age,

    Stat. Th. 10, 33:

    Huc age adeste,

    Sil. 11, 169.—
    b.
    In transitions in discourse, well then! well now! well! (esp. in Cic. Or. very freq.). So in Plaut. for resuming discourse that has been interrupted: age, tu interea huic somnium narra, Curc. 2, 2, 5: nunc age, res quoniam docui non posse creari, etc., well now, since I have taught, etc., Lucr. 1, 266:

    nunc age, quod superest, cognosce et clarius audi,

    id. 1, 920; so id. 1, 952; 2, 62; 333; 730; 3, 418;

    4, 109 al.: age porro, tu, qui existimari te voluisti interpretem foederum, cur, etc.,

    Cic. Verr. 2, 5, 22; so id. Rosc. Am. 16; id. Part. 12; id. Att. 8, 3.—And age (as in a.) with a verb in the plur.:

    age vero, ceteris in rebus qualis sit temperantia considerate,

    Cic. Imp. Pomp. 14; so id. Sull. 26; id. Mil. 21; id. Rosc. Am. 37.—
    c.
    As a sign of assent, well! very well! good! right! Age, age, mansero, Plaut. As. 2, 2, 61: age, age, jam ducat;

    dabo,

    Ter. Phorm. 4, 3, 57:

    Age, veniam,

    id. And. 4, 2, 30:

    age, sit ita factum,

    Cic. Mil. 19:

    age sane,

    Plaut. Ps. 5, 2, 27; Cic. Fin. 2, 35, 119.
    Position.
    —Age, used with another verb in the imperative, regularly stands before it, but in poetry, for the sake of the metre, it,
    I.
    Sometimes follows such verb; as,
    a.
    In dactylic metre:

    Cede agedum,

    Prop. 5, 9, 54:

    Dic age,

    Verg. A. 6, 343; Hor. S. 2, 7, 92; Ov. F. 1, 149:

    Esto age,

    Pers. 2, 42:

    Fare age,

    Verg. A. 3, 362:

    Finge age,

    Ov. H. 7, 65:

    Redde age,

    Hor. S. 2, 8, 80:

    Surge age,

    Verg. A. 3, 169; 8, 59; 10, 241; Ov. H. 14, 73:

    Vade age,

    Verg. A. 3, 462; 4, 422; so,

    agite: Ite agite,

    Prop. 4, 3, 7.—
    b.
    In other metres (very rarely):

    appropera age,

    Plaut. Cas. 2, 2, 38:

    dic age,

    Hor. C. 1, [p. 77] 32, 3; 2, 11, 22;

    3, 4, 1.—So also in prose (very rarely): Mittite agedum,

    Liv. 38, 47:

    procedat agedum ad pugnam,

    id. 7, 9.—
    II.
    It is often separated from such verb:

    age me huc adspice,

    Plaut. Am. 2, 2, 118; id. Capt. 5, 2, 1:

    Age... instiga,

    Ter. And. 4, 2, 10; 5, 6, 11:

    Quare agite... conjungite,

    Cat. 64, 372:

    Huc age... veni,

    Tib. 2, 5, 2:

    Ergo age cervici imponere nostrae,

    Verg. A. 2, 707:

    en age segnis Rumpe moras,

    id. G. 3, 42:

    age te procellae Crede,

    Hor. C. 3, 27, 62:

    Age jam... condisce,

    id. ib. 4, 11, 31; id. S. 2, 7, 4.—Hence,
    1.
    ăgens, entis, P. a.
    A.
    Adj.
    1.
    Efficient, effective, powerful (only in the rhet. lang. of Cic.):

    utendum est imaginibus agentibus, acribus, insignitis,

    Cic. de Or. 2, 87, 358:

    acre orator, incensus et agens,

    id. Brut. 92, 317.— Comp. and sup. not used.
    2.
    Agentia verba, in the grammarians, for verba activa, Gell. 18, 12.—
    B.
    Subst.: ăgentes, ium.
    a.
    Under the emperors, a kind of secret police (also called frumentarii and curiosi), Aur. Vict. Caes. 39 fin.; Dig. 1, 12; 1, 20; 21; 22; 23, etc.; Amm. 15, 3; 14, 11 al.—
    b.
    For agrimensores, land-surveyors, Hyg. Lim. p. 179.—
    2.
    actus, a, um, P. a. Lit., that has been transacted in the Senate, in the forum, before the courts of justice, etc.; hence,
    A.
    actum, i, n., a public transaction in the Senate, before the people, or before a single magistrate:

    actum ejus, qui in re publica cum imperio versatus sit,

    Cic. Phil. 1, 7:

    acta Caesaris servanda censeo,

    id. ib. 1, 7:

    acta tui praeclari tribunatus,

    id. Dom. 31.—
    B.
    acta publĭca, or absol.: acta, orum, n., the register of public acts, records, journal. Julius Caesar, in his consulship, ordered that the doings of the Senate (diurna acta) should be made public, Suet. Caes. 20; cf. Ernest. Exc. 1;

    but Augustus again prohibited it,

    Suet. Aug. 36. Still the acts of the Senate were written down, and, under the succeeding emperors. certain senators were appointed to this office (actis vel commentariis Senatus conficiendis), Tac. A. 5, 4. They had also public registers of the transactions of the assemblies of the people, and of the different courts of justice;

    also of births and deaths, marriages, divorces, etc., which were preserved as sources of future history.—Hence, diurna urbis acta,

    the city journal, Tac. A. 13, 31:

    acta populi,

    Suet. Caes. 20:

    acta publica,

    Tac. A. 12, 24; Suet. Tib. 8; Plin. Ep. 7, 33:

    urbana,

    id. ib. 9, 15; which were all comprehended under the gen. name acta.
    1.
    With the time added:

    acta eorum temporum,

    Plin. 7, 13, 11, § 60:

    illius temporis,

    Ascon. Mil. 44, 16:

    ejus anni,

    Plin. 2, 56, 57, § 147.—
    2.
    Absol., Cic. Fam. 12, 8; 22, 1; 28, 3; Sen. Ben. 2, 10; 3, 16; Suet. Calig. 8; Quint. 9, 3; Juv. 2, 136: Quis dabit historico, quantum daret acta legenti, i. e. to the actuarius, q. v., id. 7, 104; cf. Bahr's Rom. Lit. Gesch. 303.—
    C.
    acta triumphōrum, the public record of triumphs, fuller than the Fasti triumphales, Plin. 37, 2, 6, § 12.—
    D.
    acta fŏri (v. Inscr. Grut. 445, 10), the records,
    a.
    Of strictly historical transactions, Amm. 22, 3, 4; Dig. 4, 6, 33, § 1.—
    b.
    Of matters of private right, as wills, gifts, bonds (acta ad jus privatorum pertinentia, Dig. 49, 14, 45, § 4), Fragm. Vat. §§ 249, 266, 268, 317.—
    E.

    Lewis & Short latin dictionary > ago

  • 16 adversa

    ad-verto (archaic advor-), ti, sum, 3, v. a., to turn a thing to or toward a place (in this signif., without animus; mostly poet.; syn.: observare, animadvertere, videre, cognoscere).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., with in or dat.:

    illa sese huc advorterat in hanc nostram plateam,

    Ter. Eun. 2, 3, 51:

    in quamcunque domus lumina partem,

    Ov. M. 6, 180; cf. id. ib. 8, 482:

    malis numen,

    Verg. A. 4, 611:

    huc aures, huc, quaeso, advertite sensus,

    Sil. 16, 213; cf. id. 6, 105.—
    B.
    Esp., a naut. t. t., to turn, direct, steer a ship to a place:

    classem in portum,

    Liv. 37, 9 Drak.:

    terrae proras,

    Verg. A. 7, 35; id. G. 4, 117 al.:

    Colchos puppim,

    Ov. H. 12, 23.— Absol.:

    profugi advertere coloni,

    landed, Sil. 1, 288;

    hence also transf. to other things: aequore cursum,

    Verg. A. 7, 196:

    pedem ripae,

    id. ib. 6, 386:

    urbi agmen,

    id. ib. 12, 555: adverti with acc. poet. for verti ad:

    Scythicas advertitur oras,

    Ov. M. 5, 649 (cf. adducor litora remis, id. ib. 3, 598, and Rudd. II. p. 327).
    II.
    Fig.
    A.
    Animum (in the poets and Livy also animos, rarely mentem) advertere; absol., or with adv. or ad aliquid, or alicui rei, to direct the mind, thoughts, or attention to a thing, to advert to, give attention to, attend to, to heed, observe, remark:

    si voles advortere animum, Enn. ap. Var. L. L. 7, § 89 Müll. (Trag. v. 386 Vahl.): facete advortis animum tuum ad animum meum,

    Plaut. Mil. 1, 1, 39:

    nunc huc animum advortite ambo,

    id. ib. 3, 1, 169:

    advertunt animos ad religionem,

    Lucr. 3, 54:

    monitis animos advertite nostris,

    Ov. M. 15, 140:

    animum etiam levissimis rebus adverterent,

    Tac. A. 13, 49.—With ne, when the object of attention is expressed:

    ut animum advertant, ne quos offendant,

    Cic. Off. 2, 19, 68:

    adverterent animos, ne quid novi tumultūs oriretur,

    Liv. 4, 45.—
    B.
    Animum advertere, to observe a thing by directing the mind to it, to observe, to notice, to remark, to perceive (in the class. period contracted to animadvertere, q. v.).—Constr. with two accusatives, animum advertere aliquid (where aliquid may be regarded as depending on the prep. in comp., Roby, § 1118, or on animum advertere, considered as one idea, to observe), with acc. and inf., or rel. clause (the first mode of construction, most frequent with the pronouns id, hoc, illud, etc., is for the most part ante-class., and appears in Caes., Cic., and Sall. as an archaism):

    et hoc animum advorte,

    Plaut. Ps. 1, 3, 43:

    hanc edictionem,

    id. ib. 1, 2, 10:

    haec animum te advertere par est,

    Lucr. 2, 125:

    animum adverti columellam e dumis eminentem,

    Cic. Tusc. 5, 23, 65; id. Inv. 2, 51, 153:

    Postquam id animum advertit,

    Caes. B. G. 1, 24; 4, 12:

    quidam Ligus animum advortit inter saxa repentīs cocleas,

    Sall. J. 93, 2. In Vitruv. once with hinc:

    ut etiam possumus hinc animum advertere,

    as we can hence perceive, Vitr. 10, 22, 262.—With the acc. and inf.:

    postquam tantopere id vos velle animum advorteram,

    Ter. Phorm. 5, 8, 16:

    animum advertit magnas esse copiashostium instructas,

    Caes. B. G. 5, 18: cum animum adverteret locum relictum esse, Auct. B. Alex. 31; ib. 46.—With the rel. clause: nunc quam rem vitio dent, quaeso, animum advortite, Ter. And. prol. 8: quid ille sperare possit, animum adverte, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9:

    quam multarum rerum ipse ignarus esset... animum advertit,

    Liv. 24, 48. Sometimes advertere alone = animum advertere; so once in Cicero's letters: nam advertebatur Pompeii familiares assentiri Volcatio, Fam. 1, 1 (although here, as well as almost everywhere, the readings fluctuate between advertere and animadvertere; cf. Orell. ad h. l.; animadvertebatur, B. and K.). So Verg. in the imp.:

    qua ratione quod instat, Confieri possit, paucis, adverte, docebo,

    attend! Verg. A. 4, 115.—In the histt., esp. Tac. and Pliny, more frequently:

    donec advertit Tiberius,

    Tac. A. 4, 54:

    Zenobiam advertere pastores,

    id. ib. 12, 51:

    advertere quosdam cultu externo in sedibus senatorum,

    id. ib. 13, 54:

    quotiens novum aliquid adverterat,

    id. ib. 15, 30 al.:

    hirudo quam sanguisugam appellari adverto,

    Plin. 8, 10, 10, § 29:

    ut multos adverto credidisse,

    id. 2, 67, 67, § 168. Still more rarely, advertere animo:

    animis advertite vestris,

    Verg. A. 2, 712:

    hanc scientiam ad nostros pervenisse animo adverto,

    Plin. 25, 2, 3, § 5; cf. Drak. ad Liv. 4, 27, 8.—
    C.
    To draw or turn something, esp. the attention of another, to or upon one's self (in the histt.):

    gemitus ac planctus militum aures oraque advertere,

    Tac. A. 1, 41:

    octo aquilae imperatorem advertere,

    id. ib. 2, 17: recentia veteraque odia advertit, drew them on himself, id. ib. 4, 21 al.—
    D.
    To call the attention of one to a definite act, i. e. to admonish of it, to urge to it (cf. II. A.):

    non docet admonitio, sed advertit,

    i. e. directs attention, Sen. Ep. 94:

    advertit ea res Vespasiani animum, ut, etc.,

    Tac. H. 3, 48.—
    E.
    Advertere in aliquem, for the more usual animadvertere in aliquem, to attend to one, i. e. to punish one (only in Tac.):

    in P. Marcium consules more prisco advertere,

    Tac. A. 2, 32:

    ut in reliquos Sejani liberos adverteretur,

    id. ib. 5, 9 (cf. id. Germ. 7, 3: animadvertere).—Hence,
    1.
    adversus (archaic advor-), a, um, P. a., turned to or toward a thing, with the face or front toward, standing over against, opposite, before, in front of (opp. aversus).
    A.
    In gen.:

    solem adversum intueri,

    Cic. Somn. Scip. 5:

    Iris... Mille trahens varios adverso sole colores,

    Verg. A. 4, 701; id. G. 1, 218:

    antipodes adversis vestigiis stant contra nostra vestigia,

    Cic. Ac. 2, 39: dentes adversi acuti ( the sharp front teeth) morsu dividunt escas, Cic. N. D. 2, 54:

    quod is collis, tantum adversus in latitudinem patebat, quantum etc.,

    Caes. B. G. 2, 8 Herz. So, hostes adversi, who make front against one advancing or retreating, id. ib. 2, 24:

    L. Cotta legatus in adversum os fundā vulneratur,

    in front, Caes. B. G. 5, 35; cf. Cic. Verr. 2, 5, 1; Liv. 21, 7 fin. al.; hence, vulnus adversum, a wound in front (on the contr., vulnus aversum, a wound in the back), Cic. Har. Resp. 19:

    adversis vulneribus,

    Aur. Vict. Vir. Illustr. 35, 4:

    judicibus cicatrices adversas ostendere,

    Cic. de Or. 2, 28:

    cicatrices populus Romanus aspiceret adverso corpore exceptas,

    id. Verr. 5, 3:

    impetus hostium adversos, Auct. B. Alex. 8: Romani advorso colle evadunt,

    ascend the hill in front, Sall. J. 52:

    adversa signa,

    Liv. 30, 8:

    legiones quas Visellius et C. Silius adversis itineribus objecerant,

    i. e. marches in which they went to meet the enemy, Tac. A. 3, 42: sed adverso fulgure ( by a flash of lightning falling directly before him) pavefactus est Nero, Suet. Ner. 48:

    armenta egit Hannibal in adversos montes,

    Quint. 2, 17, 19; cf. Lucr. 3, 1013; so Hor. S. 1, 1, 103; 2, 3, 205:

    qui timet his adversa,

    the opposite of this, id. Ep. 1, 6, 9 al. —Hence, of rivers: flumine adverso, up the stream, against the stream:

    in adversum flumen contendere,

    Lucr. 4, 423:

    adverso feruntur flumine,

    id. 6, 720; so Verg. G. 1, 201:

    adverso amne,

    Plin. 18, 6, 7, § 33;

    adverso Tiberi subvehi,

    Aur. Vict. Vir. Illustr. 22, 3 (opp. to secundā aquā, down stream, with the stream:

    rate in secundam aquam labente,

    Liv. 21, 47, 3); and of winds, opposed to a vessel's course, head winds, contrary winds, consequently unfavorable, adverse:

    navigationes adversis ventis praecluduntur, Auct. B. Alex. 8: adversissimi navigantibus venti,

    Caes. B. C. 3, 107.— Subst.: adversum, i, the opposite: hic ventus a septentrionibus oriens adversum tenet Athenis proficiscentibus, [p. 50] holds the opposite to those sailing from Athens, i. e. blows against them, Nep. Milt. 1 (so Nipperdey; but v. Hand, Turs. I. p. 183). — Adv.: ex adverso, also written exadverso and exadversum, opposite to, over against, ek tou enantiou:

    portus ex adverso urbi positus,

    Liv. 45, 10.—With gen.:

    Patrae ex adverso Aetoliae et fluminis Eveni,

    Plin. 4, 4, 5, § 11.—Without case:

    cum ex adverso starent classes,

    Just. 2, 14; so Suet. Caes. 39; Tib. 33.—In adversum, to the opposite side, against:

    et duo in adversum immissi per moenia currus,

    against each other, Prop. 3, 9, 23; so Gell. 2, 30; cf. Verg. A. 8, 237;

    in adversum Romani subiere,

    Liv. 1, 12; 7, 23.—
    B.
    In hostile opposition to, adverse to, unfavorable, unpropitious (opp. secundus; frequent and class.): conqueri fortunam adversam, Pac. ap. Cic. Tusc. 2, 21, 50:

    hic dies pervorsus atque advorsus mihi obtigit,

    Plaut. Men. 5, 5, 1:

    advorsus nemini,

    Ter. And. 1, 1, 37:

    mentes improborum mihi infensae et adversae,

    Cic. Sull. 10:

    acclamatio,

    id. de Or. 2, 83: adversā avi aliquid facere, vet. poët. ap. Cic. Div. 1, 16:

    adversis auspiciis,

    Aur. Vict. Vir. Illustr. 64, 6:

    adversum omen,

    Suet. Vit. 8:

    adversissima auspicia,

    id. Oth. 8: adversae res, misfortune, calamity, adverse fortune:

    ut adversas res, sic secundas immoderate ferre levitatis est,

    Cic. Off. 1, 26; cf.:

    adversi casus,

    Nep. Dat. 5:

    adversae rerum undae,

    a sea of troubles, Hor. Ep. 1, 2, 22: omnia secundissima nobis, adversissima illis accidisse, Caes. ap. Cic. Att. 10, 9 (the sup. is found also in Cæs. B. C. 3, 107):

    quae magistratus ille dicet, secundis auribus, quae ab nostrum quo dicentur, adversis accipietis?

    Liv. 6, 40:

    adversus annus frugibus,

    id. 4, 12:

    valetudo adversa,

    i. e. sickness, id. 10, 32:

    adversum proelium,

    an unsuccessful engagement, id. 7, 29; cf.

    8, 31: adverso rumore esse,

    to be in bad repute, to have a bad reputation, Tac. Ann. 14, 11:

    adversa subsellia,

    on which the opposition sit, Quint. 6, 1, 39.—Sometimes met. of feeling, contrary to, hated, hateful, odious:

    quīs omnia regna advorsa sint,

    Sall. J. 83; cf. Luc. 2, 229 Bentl.— Comp.:

    neque est aliud adversius,

    Plin. 32, 4, 14, § 35.—
    * Adv.: adver-sē, self-contradictorily, Gell. 3, 16.— ad-versum, i, subst., esp. in the plur. adversa, misfortune, calamity, disaster, adversity, evil, mischief:

    advorsa ejus per te tecta sient,

    Ter. Hec. 3, 3, 28:

    nihil adversi,

    Cic. Brut. 1, 4:

    si quid adversi accidisset,

    Nep. Alc. 8; cf. Liv. 22, 40; 35, 13:

    secunda felices, adversa magnos probant,

    Plin. Pan. 31;

    esp. freq. in Tac.: prospera et adversa pop. Rom., Ann. 1, 1: adversa tempestatum et fluctuum,

    id. Agr. 25; so id. A. 3, 24; 45; 2, 69; 4, 13 al.— Subst.: adversus, i, m., an opponent, adversary (rare):

    multosque mortalīs ea causa advorsos habeo,

    Sall. C. 52, 7.—In Quint. also once ad-versa, ae, f., subst., a female opponent or adversary: natura noverca fuerit, si facultatem dicendi sociam scelerum, adversam innocentiae, invenit, 12, 1, 2.—
    C.
    In rhet., opposed to another of the same genus, e. g. sapientia and stultitia: “Haec quae ex eodem genere contraria sunt, appellantur adversa,” Cic. Top. 11.
    3.
    adversus or adversum (archaic advor-) (like rursus and rursum, prorsus and prorsum, quorsus and quorsum), adv. and prep., denoting direction to or toward an object (syn.: contra, in with acc., ad, erga).
    A.
    Adv.: opposite to, against, to, or toward a thing, in a friendly or hostile sense:

    ibo advorsum,

    Plaut. As. 2, 2, 29:

    facito, ut venias advorsum mihi,

    id. Men. 2, 3, 82:

    obsecro te, matri ne quid tuae advorsus fuas, Liv. And. ap. Non. s. v. fuam, 111, 12 (Trag. Rel. p. 3 Rib.): quis hic est, qui advorsus it mihi?

    Plaut. Men. 3, 2, 22:

    adversus resistere,

    Nep. Pelop. 1, 3:

    nemo adversus ibat,

    Liv. 37, 13, 8 al. In Plaut. and Ter. advorsum ire, or venire, to go to meet; also of a slave, to go to meet his master and bring him from a place (hence adversitor, q. v.):

    solus nunc eo advorsum hero ex plurimis servis,

    Plaut. Most. 4, 1, 23:

    ei advorsum venimus,

    id. ib. 4, 2, 32; Ter. Ad. 1, 1, 2 Ruhnk.—
    B.
    Prep. with acc., toward or against, in a friendly or a hostile sense.
    1.
    In a friendly sense.
    (α).
    Of place, turned to or toward, opposite to, before, facing, over against: qui cotidie unguentatus adversum speculum ornetur, before the mirror, Scipio ap. Gell. 7, 12:

    adversus advocatos,

    Liv. 45, 7, 5:

    medicus debet residere illustri loco adversus aegrum,

    opposite to the patient, Cels. 3, 6:

    adversus Scyllam vergens in Italiam,

    Plin. 3, 8, 14, § 87:

    Lerina, adversum Antipolim,

    id. 3, 5, 11, § 79.—
    (β).
    In the presence of any one, before:

    egone ut te advorsum mentiar, mater mea?

    Plaut. Aul. 4, 7, 9: idque gratum fuisse advorsum te habeo gratiam, I am thankful that this is acceptable before ( to) thee, Ter. And. 1, 1, 15: paululum adversus praesentem fortitudinem mollitus, somewhat softened at such firmness (of his wife), Tac. A. 15, 63.—Hence very often with verbs of speaking, answering, complaining, etc., to declare or express one's self to any one, to excuse one's self or apologize, and the like: te oportet hoc proloqui advorsum illam mihi, Enn. ap. Non. 232, 24 (Trag. v. 385 Vahl.):

    immo si audias, quae dicta dixit me advorsum tibi,

    what he told me of you, Plaut. Bacch. 4, 4, 47: de vita ac morte domini fabulavere advorsum fratrem illius, Afran. ap. Non. 232, 25:

    mulier, credo, advorsum illum res suas conqueritur,

    Titin. ib. 232, 21:

    utendum est excusatione etiam adversus eos, quos invitus offendas,

    Cic. Off. 2, 19, 68; Tac. A. 3, 71.— With that to which a reply is made, to (= ad):

    adversus ea consul... respondit,

    Liv. 4, 10, 12; 22, 40, 1; cf. Drak. ad 3, 57, 1.—
    (γ).
    In comparison, as if one thing were held toward, set against, or before another (v. ad, I. D. 4.); against, in comparison with, compared to:

    repente lectus adversus veterem imperatorem comparabitur,

    will be compared with, Liv. 24, 8, 8:

    quid autem esse duo prospera bella Samnitium adversus tot decora populi Rom.,

    id. 7, 32, 8.—
    (δ).
    Of demeanor toward one, to, toward:

    quonam modo me gererem adversus Caesarem,

    Cic. Fam. 11, 27, 11:

    te adversus me omnia audere gratum est,

    i. e. on my account, on my behalf, for my advantage, id. ib. 9, 22, 15:

    lentae adversum imperia aures,

    Tac. A. 1, 65.—Esp. often of friendly feeling, love, esteem, respect toward or for one (cf. Ruhnk. ad Ter. And. 4, 1, 15; Manut. ad Cic. Fam. 9, 22; Heusing. ad Cic. Off. 1, 11, 1;

    Hab. Syn. 49): est enim pietas justitia adversus deos,

    Cic. N. D. 1, 41, 116; id. Off. 3, 6, 28:

    adhibenda est igitur quaedam reverentia adversus homines,

    id. ib. 1, 28, 99 Beier:

    sunt quaedam officia adversus eos servanda, a quibus injuriam acceperis,

    id. ib. 1, 11, 33:

    adversus merita ingratissimus,

    Vell. 2, 69, 5:

    summa adversus alios aequitas erat,

    Liv. 3, 33, 8:

    ob egregiam fidem adversus Romanos,

    id. 29, 8, 2; so id. 45, 8, 4 al.:

    beneficentiā adversus supplices utendum,

    Tac. A. 11, 17.— More rarely
    (ε).
    of the general relation of an object or act to a person or thing (v. ad, I. D. 1.), in relation, in respect, or in regard to a thing:

    epistula, ut adversus magistrum morum, modestior,

    as addressed to a censor of manners, Cic. Fam. 3, 13, 8:

    quasi adversus eos acquieverit sententiae,

    in regard to the same, Dig. 49, 1; 3, 1.—
    2.
    In a hostile sense, against (the most usual class. signif. of this word): “Contra et adversus ita differunt, quod contra, ad locum, ut: contra basilicam; adversus, ad animi motum, ut: adversus illum facio; interdum autem promiscue accipitur,” Charis. p. 207 P.; cf. Cort. ad Sall. J. 101, 8:

    advorsum legem accepisti a plurimis pecuniam,

    Plaut. Truc. 4, 2, 48:

    advorsum te fabulare illud,

    against thy interest, to thy disadvantage, id. Stich. 4, 2, 11:

    stultus est advorsus aetatem et capitis canitudinem, id. ap. Fest. s. v. canitudinem, p. 47: advorsum animi tui libidinem,

    Ter. Hec. 4, 1, 19:

    adversum leges, adversum rem publicam,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 195:

    respondebat, SI PARET, ADVERSUM EDICTUM FECISSE,

    id. ib. 2, 3, 28, §

    69: me adversus populum Romanum possem defendere,

    id. Phil. 1, 13 al. —In the histt., of a hostile attack, approach, etc.:

    gladiis districtis impetum adversus montem in cohortes faciunt,

    Caes. B. C. 1, 46:

    adversus se non esse missos exercitus,

    Liv. 3, 66:

    bellum adversum Xerxem moret,

    Aur. Vict. Caes. 24, 3:

    copiis quibus usi adversus Romanum bellum,

    Liv. 8, 2, 5:

    adversus vim atque injuriam pugnantes,

    id. 26, 25, 10 al.:

    T. Quintius adversus Gallos missus est,

    Eutr. 2, 2: Athenienses adversus tantam tempestatem belli duos duces deligunt, Just. 3, 6, 12 al.—Among physicians, of preventives against sickness, against (v. ad, I. A. 2.):

    adversus profusionem in his auxilium est,

    Cels. 5, 26; 6, 27 al.:

    frigidus jam artus et cluso corpore adversum vim veneni,

    Tac. A. 15, 64.— Trop.:

    egregium adversus tempestates receptaculum,

    Plin. Ep. 2, 17, 4; so id. ib. 2, 15, 36.—Hence: firmus, invictus, fortis adversus aliquid (like contra), protected against a thing, firm, fixed, secure:

    advorsum divitias animum invictum gerebat,

    Sall. J. 43, 5:

    invictus adversum gratiam animus,

    Tac. A. 15, 21:

    adversus convicia malosque rumores firmus ac patiens,

    Suet. Tib. 28:

    Adversus omnes fortis feras canis,

    Phaedr. 5, 10, 1; and in opp. sense: infirmus, inferior adversus aliquid, powerless against, unequal to:

    fama, infirmissimum adversus vivos fortes telum,

    Curt. 4, 14:

    infirmus adversum pecuniam,

    Aur. Vict. Caes. 9, 6:

    inferior adversus laborem,

    id. Epit. 40, 20.
    a.
    Adversus is rarely put after the word which it governs:

    egone ut te advorsum mentiar,

    Plaut. Aul. 4, 7, 9:

    hunc adversus,

    Nep. Con. 2, 2; id. Tim. 4, 3:

    quos advorsum ierat,

    Sall. J. 101, 8.—
    b.
    It sometimes suffers tmesis:

    Labienum ad Oceanum versus proficisci jubet,

    Caes. B. G. 6, 33:

    animadvortit fugam ad se vorsum fieri,

    Sall. J. 58:

    animum advortere ad se vorsum exercitum pergere,

    id. ib. 69: ad Cordubam versus iter facere coepit, Auct. B. Hisp. 10 and 11; cf. in-versus:

    in Galliam vorsus castra movere,

    Sall. C. 56; Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 12; Traj. ap. Plin. Ep. 10, 78; the Eng. to-ward: to us ward, Psa. 40, 5; and the Gr. eis-de: eis halade, Hom. Od. 10, 351.

    Lewis & Short latin dictionary > adversa

  • 17 adverto

    ad-verto (archaic advor-), ti, sum, 3, v. a., to turn a thing to or toward a place (in this signif., without animus; mostly poet.; syn.: observare, animadvertere, videre, cognoscere).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., with in or dat.:

    illa sese huc advorterat in hanc nostram plateam,

    Ter. Eun. 2, 3, 51:

    in quamcunque domus lumina partem,

    Ov. M. 6, 180; cf. id. ib. 8, 482:

    malis numen,

    Verg. A. 4, 611:

    huc aures, huc, quaeso, advertite sensus,

    Sil. 16, 213; cf. id. 6, 105.—
    B.
    Esp., a naut. t. t., to turn, direct, steer a ship to a place:

    classem in portum,

    Liv. 37, 9 Drak.:

    terrae proras,

    Verg. A. 7, 35; id. G. 4, 117 al.:

    Colchos puppim,

    Ov. H. 12, 23.— Absol.:

    profugi advertere coloni,

    landed, Sil. 1, 288;

    hence also transf. to other things: aequore cursum,

    Verg. A. 7, 196:

    pedem ripae,

    id. ib. 6, 386:

    urbi agmen,

    id. ib. 12, 555: adverti with acc. poet. for verti ad:

    Scythicas advertitur oras,

    Ov. M. 5, 649 (cf. adducor litora remis, id. ib. 3, 598, and Rudd. II. p. 327).
    II.
    Fig.
    A.
    Animum (in the poets and Livy also animos, rarely mentem) advertere; absol., or with adv. or ad aliquid, or alicui rei, to direct the mind, thoughts, or attention to a thing, to advert to, give attention to, attend to, to heed, observe, remark:

    si voles advortere animum, Enn. ap. Var. L. L. 7, § 89 Müll. (Trag. v. 386 Vahl.): facete advortis animum tuum ad animum meum,

    Plaut. Mil. 1, 1, 39:

    nunc huc animum advortite ambo,

    id. ib. 3, 1, 169:

    advertunt animos ad religionem,

    Lucr. 3, 54:

    monitis animos advertite nostris,

    Ov. M. 15, 140:

    animum etiam levissimis rebus adverterent,

    Tac. A. 13, 49.—With ne, when the object of attention is expressed:

    ut animum advertant, ne quos offendant,

    Cic. Off. 2, 19, 68:

    adverterent animos, ne quid novi tumultūs oriretur,

    Liv. 4, 45.—
    B.
    Animum advertere, to observe a thing by directing the mind to it, to observe, to notice, to remark, to perceive (in the class. period contracted to animadvertere, q. v.).—Constr. with two accusatives, animum advertere aliquid (where aliquid may be regarded as depending on the prep. in comp., Roby, § 1118, or on animum advertere, considered as one idea, to observe), with acc. and inf., or rel. clause (the first mode of construction, most frequent with the pronouns id, hoc, illud, etc., is for the most part ante-class., and appears in Caes., Cic., and Sall. as an archaism):

    et hoc animum advorte,

    Plaut. Ps. 1, 3, 43:

    hanc edictionem,

    id. ib. 1, 2, 10:

    haec animum te advertere par est,

    Lucr. 2, 125:

    animum adverti columellam e dumis eminentem,

    Cic. Tusc. 5, 23, 65; id. Inv. 2, 51, 153:

    Postquam id animum advertit,

    Caes. B. G. 1, 24; 4, 12:

    quidam Ligus animum advortit inter saxa repentīs cocleas,

    Sall. J. 93, 2. In Vitruv. once with hinc:

    ut etiam possumus hinc animum advertere,

    as we can hence perceive, Vitr. 10, 22, 262.—With the acc. and inf.:

    postquam tantopere id vos velle animum advorteram,

    Ter. Phorm. 5, 8, 16:

    animum advertit magnas esse copiashostium instructas,

    Caes. B. G. 5, 18: cum animum adverteret locum relictum esse, Auct. B. Alex. 31; ib. 46.—With the rel. clause: nunc quam rem vitio dent, quaeso, animum advortite, Ter. And. prol. 8: quid ille sperare possit, animum adverte, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9:

    quam multarum rerum ipse ignarus esset... animum advertit,

    Liv. 24, 48. Sometimes advertere alone = animum advertere; so once in Cicero's letters: nam advertebatur Pompeii familiares assentiri Volcatio, Fam. 1, 1 (although here, as well as almost everywhere, the readings fluctuate between advertere and animadvertere; cf. Orell. ad h. l.; animadvertebatur, B. and K.). So Verg. in the imp.:

    qua ratione quod instat, Confieri possit, paucis, adverte, docebo,

    attend! Verg. A. 4, 115.—In the histt., esp. Tac. and Pliny, more frequently:

    donec advertit Tiberius,

    Tac. A. 4, 54:

    Zenobiam advertere pastores,

    id. ib. 12, 51:

    advertere quosdam cultu externo in sedibus senatorum,

    id. ib. 13, 54:

    quotiens novum aliquid adverterat,

    id. ib. 15, 30 al.:

    hirudo quam sanguisugam appellari adverto,

    Plin. 8, 10, 10, § 29:

    ut multos adverto credidisse,

    id. 2, 67, 67, § 168. Still more rarely, advertere animo:

    animis advertite vestris,

    Verg. A. 2, 712:

    hanc scientiam ad nostros pervenisse animo adverto,

    Plin. 25, 2, 3, § 5; cf. Drak. ad Liv. 4, 27, 8.—
    C.
    To draw or turn something, esp. the attention of another, to or upon one's self (in the histt.):

    gemitus ac planctus militum aures oraque advertere,

    Tac. A. 1, 41:

    octo aquilae imperatorem advertere,

    id. ib. 2, 17: recentia veteraque odia advertit, drew them on himself, id. ib. 4, 21 al.—
    D.
    To call the attention of one to a definite act, i. e. to admonish of it, to urge to it (cf. II. A.):

    non docet admonitio, sed advertit,

    i. e. directs attention, Sen. Ep. 94:

    advertit ea res Vespasiani animum, ut, etc.,

    Tac. H. 3, 48.—
    E.
    Advertere in aliquem, for the more usual animadvertere in aliquem, to attend to one, i. e. to punish one (only in Tac.):

    in P. Marcium consules more prisco advertere,

    Tac. A. 2, 32:

    ut in reliquos Sejani liberos adverteretur,

    id. ib. 5, 9 (cf. id. Germ. 7, 3: animadvertere).—Hence,
    1.
    adversus (archaic advor-), a, um, P. a., turned to or toward a thing, with the face or front toward, standing over against, opposite, before, in front of (opp. aversus).
    A.
    In gen.:

    solem adversum intueri,

    Cic. Somn. Scip. 5:

    Iris... Mille trahens varios adverso sole colores,

    Verg. A. 4, 701; id. G. 1, 218:

    antipodes adversis vestigiis stant contra nostra vestigia,

    Cic. Ac. 2, 39: dentes adversi acuti ( the sharp front teeth) morsu dividunt escas, Cic. N. D. 2, 54:

    quod is collis, tantum adversus in latitudinem patebat, quantum etc.,

    Caes. B. G. 2, 8 Herz. So, hostes adversi, who make front against one advancing or retreating, id. ib. 2, 24:

    L. Cotta legatus in adversum os fundā vulneratur,

    in front, Caes. B. G. 5, 35; cf. Cic. Verr. 2, 5, 1; Liv. 21, 7 fin. al.; hence, vulnus adversum, a wound in front (on the contr., vulnus aversum, a wound in the back), Cic. Har. Resp. 19:

    adversis vulneribus,

    Aur. Vict. Vir. Illustr. 35, 4:

    judicibus cicatrices adversas ostendere,

    Cic. de Or. 2, 28:

    cicatrices populus Romanus aspiceret adverso corpore exceptas,

    id. Verr. 5, 3:

    impetus hostium adversos, Auct. B. Alex. 8: Romani advorso colle evadunt,

    ascend the hill in front, Sall. J. 52:

    adversa signa,

    Liv. 30, 8:

    legiones quas Visellius et C. Silius adversis itineribus objecerant,

    i. e. marches in which they went to meet the enemy, Tac. A. 3, 42: sed adverso fulgure ( by a flash of lightning falling directly before him) pavefactus est Nero, Suet. Ner. 48:

    armenta egit Hannibal in adversos montes,

    Quint. 2, 17, 19; cf. Lucr. 3, 1013; so Hor. S. 1, 1, 103; 2, 3, 205:

    qui timet his adversa,

    the opposite of this, id. Ep. 1, 6, 9 al. —Hence, of rivers: flumine adverso, up the stream, against the stream:

    in adversum flumen contendere,

    Lucr. 4, 423:

    adverso feruntur flumine,

    id. 6, 720; so Verg. G. 1, 201:

    adverso amne,

    Plin. 18, 6, 7, § 33;

    adverso Tiberi subvehi,

    Aur. Vict. Vir. Illustr. 22, 3 (opp. to secundā aquā, down stream, with the stream:

    rate in secundam aquam labente,

    Liv. 21, 47, 3); and of winds, opposed to a vessel's course, head winds, contrary winds, consequently unfavorable, adverse:

    navigationes adversis ventis praecluduntur, Auct. B. Alex. 8: adversissimi navigantibus venti,

    Caes. B. C. 3, 107.— Subst.: adversum, i, the opposite: hic ventus a septentrionibus oriens adversum tenet Athenis proficiscentibus, [p. 50] holds the opposite to those sailing from Athens, i. e. blows against them, Nep. Milt. 1 (so Nipperdey; but v. Hand, Turs. I. p. 183). — Adv.: ex adverso, also written exadverso and exadversum, opposite to, over against, ek tou enantiou:

    portus ex adverso urbi positus,

    Liv. 45, 10.—With gen.:

    Patrae ex adverso Aetoliae et fluminis Eveni,

    Plin. 4, 4, 5, § 11.—Without case:

    cum ex adverso starent classes,

    Just. 2, 14; so Suet. Caes. 39; Tib. 33.—In adversum, to the opposite side, against:

    et duo in adversum immissi per moenia currus,

    against each other, Prop. 3, 9, 23; so Gell. 2, 30; cf. Verg. A. 8, 237;

    in adversum Romani subiere,

    Liv. 1, 12; 7, 23.—
    B.
    In hostile opposition to, adverse to, unfavorable, unpropitious (opp. secundus; frequent and class.): conqueri fortunam adversam, Pac. ap. Cic. Tusc. 2, 21, 50:

    hic dies pervorsus atque advorsus mihi obtigit,

    Plaut. Men. 5, 5, 1:

    advorsus nemini,

    Ter. And. 1, 1, 37:

    mentes improborum mihi infensae et adversae,

    Cic. Sull. 10:

    acclamatio,

    id. de Or. 2, 83: adversā avi aliquid facere, vet. poët. ap. Cic. Div. 1, 16:

    adversis auspiciis,

    Aur. Vict. Vir. Illustr. 64, 6:

    adversum omen,

    Suet. Vit. 8:

    adversissima auspicia,

    id. Oth. 8: adversae res, misfortune, calamity, adverse fortune:

    ut adversas res, sic secundas immoderate ferre levitatis est,

    Cic. Off. 1, 26; cf.:

    adversi casus,

    Nep. Dat. 5:

    adversae rerum undae,

    a sea of troubles, Hor. Ep. 1, 2, 22: omnia secundissima nobis, adversissima illis accidisse, Caes. ap. Cic. Att. 10, 9 (the sup. is found also in Cæs. B. C. 3, 107):

    quae magistratus ille dicet, secundis auribus, quae ab nostrum quo dicentur, adversis accipietis?

    Liv. 6, 40:

    adversus annus frugibus,

    id. 4, 12:

    valetudo adversa,

    i. e. sickness, id. 10, 32:

    adversum proelium,

    an unsuccessful engagement, id. 7, 29; cf.

    8, 31: adverso rumore esse,

    to be in bad repute, to have a bad reputation, Tac. Ann. 14, 11:

    adversa subsellia,

    on which the opposition sit, Quint. 6, 1, 39.—Sometimes met. of feeling, contrary to, hated, hateful, odious:

    quīs omnia regna advorsa sint,

    Sall. J. 83; cf. Luc. 2, 229 Bentl.— Comp.:

    neque est aliud adversius,

    Plin. 32, 4, 14, § 35.—
    * Adv.: adver-sē, self-contradictorily, Gell. 3, 16.— ad-versum, i, subst., esp. in the plur. adversa, misfortune, calamity, disaster, adversity, evil, mischief:

    advorsa ejus per te tecta sient,

    Ter. Hec. 3, 3, 28:

    nihil adversi,

    Cic. Brut. 1, 4:

    si quid adversi accidisset,

    Nep. Alc. 8; cf. Liv. 22, 40; 35, 13:

    secunda felices, adversa magnos probant,

    Plin. Pan. 31;

    esp. freq. in Tac.: prospera et adversa pop. Rom., Ann. 1, 1: adversa tempestatum et fluctuum,

    id. Agr. 25; so id. A. 3, 24; 45; 2, 69; 4, 13 al.— Subst.: adversus, i, m., an opponent, adversary (rare):

    multosque mortalīs ea causa advorsos habeo,

    Sall. C. 52, 7.—In Quint. also once ad-versa, ae, f., subst., a female opponent or adversary: natura noverca fuerit, si facultatem dicendi sociam scelerum, adversam innocentiae, invenit, 12, 1, 2.—
    C.
    In rhet., opposed to another of the same genus, e. g. sapientia and stultitia: “Haec quae ex eodem genere contraria sunt, appellantur adversa,” Cic. Top. 11.
    3.
    adversus or adversum (archaic advor-) (like rursus and rursum, prorsus and prorsum, quorsus and quorsum), adv. and prep., denoting direction to or toward an object (syn.: contra, in with acc., ad, erga).
    A.
    Adv.: opposite to, against, to, or toward a thing, in a friendly or hostile sense:

    ibo advorsum,

    Plaut. As. 2, 2, 29:

    facito, ut venias advorsum mihi,

    id. Men. 2, 3, 82:

    obsecro te, matri ne quid tuae advorsus fuas, Liv. And. ap. Non. s. v. fuam, 111, 12 (Trag. Rel. p. 3 Rib.): quis hic est, qui advorsus it mihi?

    Plaut. Men. 3, 2, 22:

    adversus resistere,

    Nep. Pelop. 1, 3:

    nemo adversus ibat,

    Liv. 37, 13, 8 al. In Plaut. and Ter. advorsum ire, or venire, to go to meet; also of a slave, to go to meet his master and bring him from a place (hence adversitor, q. v.):

    solus nunc eo advorsum hero ex plurimis servis,

    Plaut. Most. 4, 1, 23:

    ei advorsum venimus,

    id. ib. 4, 2, 32; Ter. Ad. 1, 1, 2 Ruhnk.—
    B.
    Prep. with acc., toward or against, in a friendly or a hostile sense.
    1.
    In a friendly sense.
    (α).
    Of place, turned to or toward, opposite to, before, facing, over against: qui cotidie unguentatus adversum speculum ornetur, before the mirror, Scipio ap. Gell. 7, 12:

    adversus advocatos,

    Liv. 45, 7, 5:

    medicus debet residere illustri loco adversus aegrum,

    opposite to the patient, Cels. 3, 6:

    adversus Scyllam vergens in Italiam,

    Plin. 3, 8, 14, § 87:

    Lerina, adversum Antipolim,

    id. 3, 5, 11, § 79.—
    (β).
    In the presence of any one, before:

    egone ut te advorsum mentiar, mater mea?

    Plaut. Aul. 4, 7, 9: idque gratum fuisse advorsum te habeo gratiam, I am thankful that this is acceptable before ( to) thee, Ter. And. 1, 1, 15: paululum adversus praesentem fortitudinem mollitus, somewhat softened at such firmness (of his wife), Tac. A. 15, 63.—Hence very often with verbs of speaking, answering, complaining, etc., to declare or express one's self to any one, to excuse one's self or apologize, and the like: te oportet hoc proloqui advorsum illam mihi, Enn. ap. Non. 232, 24 (Trag. v. 385 Vahl.):

    immo si audias, quae dicta dixit me advorsum tibi,

    what he told me of you, Plaut. Bacch. 4, 4, 47: de vita ac morte domini fabulavere advorsum fratrem illius, Afran. ap. Non. 232, 25:

    mulier, credo, advorsum illum res suas conqueritur,

    Titin. ib. 232, 21:

    utendum est excusatione etiam adversus eos, quos invitus offendas,

    Cic. Off. 2, 19, 68; Tac. A. 3, 71.— With that to which a reply is made, to (= ad):

    adversus ea consul... respondit,

    Liv. 4, 10, 12; 22, 40, 1; cf. Drak. ad 3, 57, 1.—
    (γ).
    In comparison, as if one thing were held toward, set against, or before another (v. ad, I. D. 4.); against, in comparison with, compared to:

    repente lectus adversus veterem imperatorem comparabitur,

    will be compared with, Liv. 24, 8, 8:

    quid autem esse duo prospera bella Samnitium adversus tot decora populi Rom.,

    id. 7, 32, 8.—
    (δ).
    Of demeanor toward one, to, toward:

    quonam modo me gererem adversus Caesarem,

    Cic. Fam. 11, 27, 11:

    te adversus me omnia audere gratum est,

    i. e. on my account, on my behalf, for my advantage, id. ib. 9, 22, 15:

    lentae adversum imperia aures,

    Tac. A. 1, 65.—Esp. often of friendly feeling, love, esteem, respect toward or for one (cf. Ruhnk. ad Ter. And. 4, 1, 15; Manut. ad Cic. Fam. 9, 22; Heusing. ad Cic. Off. 1, 11, 1;

    Hab. Syn. 49): est enim pietas justitia adversus deos,

    Cic. N. D. 1, 41, 116; id. Off. 3, 6, 28:

    adhibenda est igitur quaedam reverentia adversus homines,

    id. ib. 1, 28, 99 Beier:

    sunt quaedam officia adversus eos servanda, a quibus injuriam acceperis,

    id. ib. 1, 11, 33:

    adversus merita ingratissimus,

    Vell. 2, 69, 5:

    summa adversus alios aequitas erat,

    Liv. 3, 33, 8:

    ob egregiam fidem adversus Romanos,

    id. 29, 8, 2; so id. 45, 8, 4 al.:

    beneficentiā adversus supplices utendum,

    Tac. A. 11, 17.— More rarely
    (ε).
    of the general relation of an object or act to a person or thing (v. ad, I. D. 1.), in relation, in respect, or in regard to a thing:

    epistula, ut adversus magistrum morum, modestior,

    as addressed to a censor of manners, Cic. Fam. 3, 13, 8:

    quasi adversus eos acquieverit sententiae,

    in regard to the same, Dig. 49, 1; 3, 1.—
    2.
    In a hostile sense, against (the most usual class. signif. of this word): “Contra et adversus ita differunt, quod contra, ad locum, ut: contra basilicam; adversus, ad animi motum, ut: adversus illum facio; interdum autem promiscue accipitur,” Charis. p. 207 P.; cf. Cort. ad Sall. J. 101, 8:

    advorsum legem accepisti a plurimis pecuniam,

    Plaut. Truc. 4, 2, 48:

    advorsum te fabulare illud,

    against thy interest, to thy disadvantage, id. Stich. 4, 2, 11:

    stultus est advorsus aetatem et capitis canitudinem, id. ap. Fest. s. v. canitudinem, p. 47: advorsum animi tui libidinem,

    Ter. Hec. 4, 1, 19:

    adversum leges, adversum rem publicam,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 195:

    respondebat, SI PARET, ADVERSUM EDICTUM FECISSE,

    id. ib. 2, 3, 28, §

    69: me adversus populum Romanum possem defendere,

    id. Phil. 1, 13 al. —In the histt., of a hostile attack, approach, etc.:

    gladiis districtis impetum adversus montem in cohortes faciunt,

    Caes. B. C. 1, 46:

    adversus se non esse missos exercitus,

    Liv. 3, 66:

    bellum adversum Xerxem moret,

    Aur. Vict. Caes. 24, 3:

    copiis quibus usi adversus Romanum bellum,

    Liv. 8, 2, 5:

    adversus vim atque injuriam pugnantes,

    id. 26, 25, 10 al.:

    T. Quintius adversus Gallos missus est,

    Eutr. 2, 2: Athenienses adversus tantam tempestatem belli duos duces deligunt, Just. 3, 6, 12 al.—Among physicians, of preventives against sickness, against (v. ad, I. A. 2.):

    adversus profusionem in his auxilium est,

    Cels. 5, 26; 6, 27 al.:

    frigidus jam artus et cluso corpore adversum vim veneni,

    Tac. A. 15, 64.— Trop.:

    egregium adversus tempestates receptaculum,

    Plin. Ep. 2, 17, 4; so id. ib. 2, 15, 36.—Hence: firmus, invictus, fortis adversus aliquid (like contra), protected against a thing, firm, fixed, secure:

    advorsum divitias animum invictum gerebat,

    Sall. J. 43, 5:

    invictus adversum gratiam animus,

    Tac. A. 15, 21:

    adversus convicia malosque rumores firmus ac patiens,

    Suet. Tib. 28:

    Adversus omnes fortis feras canis,

    Phaedr. 5, 10, 1; and in opp. sense: infirmus, inferior adversus aliquid, powerless against, unequal to:

    fama, infirmissimum adversus vivos fortes telum,

    Curt. 4, 14:

    infirmus adversum pecuniam,

    Aur. Vict. Caes. 9, 6:

    inferior adversus laborem,

    id. Epit. 40, 20.
    a.
    Adversus is rarely put after the word which it governs:

    egone ut te advorsum mentiar,

    Plaut. Aul. 4, 7, 9:

    hunc adversus,

    Nep. Con. 2, 2; id. Tim. 4, 3:

    quos advorsum ierat,

    Sall. J. 101, 8.—
    b.
    It sometimes suffers tmesis:

    Labienum ad Oceanum versus proficisci jubet,

    Caes. B. G. 6, 33:

    animadvortit fugam ad se vorsum fieri,

    Sall. J. 58:

    animum advortere ad se vorsum exercitum pergere,

    id. ib. 69: ad Cordubam versus iter facere coepit, Auct. B. Hisp. 10 and 11; cf. in-versus:

    in Galliam vorsus castra movere,

    Sall. C. 56; Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 12; Traj. ap. Plin. Ep. 10, 78; the Eng. to-ward: to us ward, Psa. 40, 5; and the Gr. eis-de: eis halade, Hom. Od. 10, 351.

    Lewis & Short latin dictionary > adverto

  • 18 advorto

    ad-verto (archaic advor-), ti, sum, 3, v. a., to turn a thing to or toward a place (in this signif., without animus; mostly poet.; syn.: observare, animadvertere, videre, cognoscere).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., with in or dat.:

    illa sese huc advorterat in hanc nostram plateam,

    Ter. Eun. 2, 3, 51:

    in quamcunque domus lumina partem,

    Ov. M. 6, 180; cf. id. ib. 8, 482:

    malis numen,

    Verg. A. 4, 611:

    huc aures, huc, quaeso, advertite sensus,

    Sil. 16, 213; cf. id. 6, 105.—
    B.
    Esp., a naut. t. t., to turn, direct, steer a ship to a place:

    classem in portum,

    Liv. 37, 9 Drak.:

    terrae proras,

    Verg. A. 7, 35; id. G. 4, 117 al.:

    Colchos puppim,

    Ov. H. 12, 23.— Absol.:

    profugi advertere coloni,

    landed, Sil. 1, 288;

    hence also transf. to other things: aequore cursum,

    Verg. A. 7, 196:

    pedem ripae,

    id. ib. 6, 386:

    urbi agmen,

    id. ib. 12, 555: adverti with acc. poet. for verti ad:

    Scythicas advertitur oras,

    Ov. M. 5, 649 (cf. adducor litora remis, id. ib. 3, 598, and Rudd. II. p. 327).
    II.
    Fig.
    A.
    Animum (in the poets and Livy also animos, rarely mentem) advertere; absol., or with adv. or ad aliquid, or alicui rei, to direct the mind, thoughts, or attention to a thing, to advert to, give attention to, attend to, to heed, observe, remark:

    si voles advortere animum, Enn. ap. Var. L. L. 7, § 89 Müll. (Trag. v. 386 Vahl.): facete advortis animum tuum ad animum meum,

    Plaut. Mil. 1, 1, 39:

    nunc huc animum advortite ambo,

    id. ib. 3, 1, 169:

    advertunt animos ad religionem,

    Lucr. 3, 54:

    monitis animos advertite nostris,

    Ov. M. 15, 140:

    animum etiam levissimis rebus adverterent,

    Tac. A. 13, 49.—With ne, when the object of attention is expressed:

    ut animum advertant, ne quos offendant,

    Cic. Off. 2, 19, 68:

    adverterent animos, ne quid novi tumultūs oriretur,

    Liv. 4, 45.—
    B.
    Animum advertere, to observe a thing by directing the mind to it, to observe, to notice, to remark, to perceive (in the class. period contracted to animadvertere, q. v.).—Constr. with two accusatives, animum advertere aliquid (where aliquid may be regarded as depending on the prep. in comp., Roby, § 1118, or on animum advertere, considered as one idea, to observe), with acc. and inf., or rel. clause (the first mode of construction, most frequent with the pronouns id, hoc, illud, etc., is for the most part ante-class., and appears in Caes., Cic., and Sall. as an archaism):

    et hoc animum advorte,

    Plaut. Ps. 1, 3, 43:

    hanc edictionem,

    id. ib. 1, 2, 10:

    haec animum te advertere par est,

    Lucr. 2, 125:

    animum adverti columellam e dumis eminentem,

    Cic. Tusc. 5, 23, 65; id. Inv. 2, 51, 153:

    Postquam id animum advertit,

    Caes. B. G. 1, 24; 4, 12:

    quidam Ligus animum advortit inter saxa repentīs cocleas,

    Sall. J. 93, 2. In Vitruv. once with hinc:

    ut etiam possumus hinc animum advertere,

    as we can hence perceive, Vitr. 10, 22, 262.—With the acc. and inf.:

    postquam tantopere id vos velle animum advorteram,

    Ter. Phorm. 5, 8, 16:

    animum advertit magnas esse copiashostium instructas,

    Caes. B. G. 5, 18: cum animum adverteret locum relictum esse, Auct. B. Alex. 31; ib. 46.—With the rel. clause: nunc quam rem vitio dent, quaeso, animum advortite, Ter. And. prol. 8: quid ille sperare possit, animum adverte, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9:

    quam multarum rerum ipse ignarus esset... animum advertit,

    Liv. 24, 48. Sometimes advertere alone = animum advertere; so once in Cicero's letters: nam advertebatur Pompeii familiares assentiri Volcatio, Fam. 1, 1 (although here, as well as almost everywhere, the readings fluctuate between advertere and animadvertere; cf. Orell. ad h. l.; animadvertebatur, B. and K.). So Verg. in the imp.:

    qua ratione quod instat, Confieri possit, paucis, adverte, docebo,

    attend! Verg. A. 4, 115.—In the histt., esp. Tac. and Pliny, more frequently:

    donec advertit Tiberius,

    Tac. A. 4, 54:

    Zenobiam advertere pastores,

    id. ib. 12, 51:

    advertere quosdam cultu externo in sedibus senatorum,

    id. ib. 13, 54:

    quotiens novum aliquid adverterat,

    id. ib. 15, 30 al.:

    hirudo quam sanguisugam appellari adverto,

    Plin. 8, 10, 10, § 29:

    ut multos adverto credidisse,

    id. 2, 67, 67, § 168. Still more rarely, advertere animo:

    animis advertite vestris,

    Verg. A. 2, 712:

    hanc scientiam ad nostros pervenisse animo adverto,

    Plin. 25, 2, 3, § 5; cf. Drak. ad Liv. 4, 27, 8.—
    C.
    To draw or turn something, esp. the attention of another, to or upon one's self (in the histt.):

    gemitus ac planctus militum aures oraque advertere,

    Tac. A. 1, 41:

    octo aquilae imperatorem advertere,

    id. ib. 2, 17: recentia veteraque odia advertit, drew them on himself, id. ib. 4, 21 al.—
    D.
    To call the attention of one to a definite act, i. e. to admonish of it, to urge to it (cf. II. A.):

    non docet admonitio, sed advertit,

    i. e. directs attention, Sen. Ep. 94:

    advertit ea res Vespasiani animum, ut, etc.,

    Tac. H. 3, 48.—
    E.
    Advertere in aliquem, for the more usual animadvertere in aliquem, to attend to one, i. e. to punish one (only in Tac.):

    in P. Marcium consules more prisco advertere,

    Tac. A. 2, 32:

    ut in reliquos Sejani liberos adverteretur,

    id. ib. 5, 9 (cf. id. Germ. 7, 3: animadvertere).—Hence,
    1.
    adversus (archaic advor-), a, um, P. a., turned to or toward a thing, with the face or front toward, standing over against, opposite, before, in front of (opp. aversus).
    A.
    In gen.:

    solem adversum intueri,

    Cic. Somn. Scip. 5:

    Iris... Mille trahens varios adverso sole colores,

    Verg. A. 4, 701; id. G. 1, 218:

    antipodes adversis vestigiis stant contra nostra vestigia,

    Cic. Ac. 2, 39: dentes adversi acuti ( the sharp front teeth) morsu dividunt escas, Cic. N. D. 2, 54:

    quod is collis, tantum adversus in latitudinem patebat, quantum etc.,

    Caes. B. G. 2, 8 Herz. So, hostes adversi, who make front against one advancing or retreating, id. ib. 2, 24:

    L. Cotta legatus in adversum os fundā vulneratur,

    in front, Caes. B. G. 5, 35; cf. Cic. Verr. 2, 5, 1; Liv. 21, 7 fin. al.; hence, vulnus adversum, a wound in front (on the contr., vulnus aversum, a wound in the back), Cic. Har. Resp. 19:

    adversis vulneribus,

    Aur. Vict. Vir. Illustr. 35, 4:

    judicibus cicatrices adversas ostendere,

    Cic. de Or. 2, 28:

    cicatrices populus Romanus aspiceret adverso corpore exceptas,

    id. Verr. 5, 3:

    impetus hostium adversos, Auct. B. Alex. 8: Romani advorso colle evadunt,

    ascend the hill in front, Sall. J. 52:

    adversa signa,

    Liv. 30, 8:

    legiones quas Visellius et C. Silius adversis itineribus objecerant,

    i. e. marches in which they went to meet the enemy, Tac. A. 3, 42: sed adverso fulgure ( by a flash of lightning falling directly before him) pavefactus est Nero, Suet. Ner. 48:

    armenta egit Hannibal in adversos montes,

    Quint. 2, 17, 19; cf. Lucr. 3, 1013; so Hor. S. 1, 1, 103; 2, 3, 205:

    qui timet his adversa,

    the opposite of this, id. Ep. 1, 6, 9 al. —Hence, of rivers: flumine adverso, up the stream, against the stream:

    in adversum flumen contendere,

    Lucr. 4, 423:

    adverso feruntur flumine,

    id. 6, 720; so Verg. G. 1, 201:

    adverso amne,

    Plin. 18, 6, 7, § 33;

    adverso Tiberi subvehi,

    Aur. Vict. Vir. Illustr. 22, 3 (opp. to secundā aquā, down stream, with the stream:

    rate in secundam aquam labente,

    Liv. 21, 47, 3); and of winds, opposed to a vessel's course, head winds, contrary winds, consequently unfavorable, adverse:

    navigationes adversis ventis praecluduntur, Auct. B. Alex. 8: adversissimi navigantibus venti,

    Caes. B. C. 3, 107.— Subst.: adversum, i, the opposite: hic ventus a septentrionibus oriens adversum tenet Athenis proficiscentibus, [p. 50] holds the opposite to those sailing from Athens, i. e. blows against them, Nep. Milt. 1 (so Nipperdey; but v. Hand, Turs. I. p. 183). — Adv.: ex adverso, also written exadverso and exadversum, opposite to, over against, ek tou enantiou:

    portus ex adverso urbi positus,

    Liv. 45, 10.—With gen.:

    Patrae ex adverso Aetoliae et fluminis Eveni,

    Plin. 4, 4, 5, § 11.—Without case:

    cum ex adverso starent classes,

    Just. 2, 14; so Suet. Caes. 39; Tib. 33.—In adversum, to the opposite side, against:

    et duo in adversum immissi per moenia currus,

    against each other, Prop. 3, 9, 23; so Gell. 2, 30; cf. Verg. A. 8, 237;

    in adversum Romani subiere,

    Liv. 1, 12; 7, 23.—
    B.
    In hostile opposition to, adverse to, unfavorable, unpropitious (opp. secundus; frequent and class.): conqueri fortunam adversam, Pac. ap. Cic. Tusc. 2, 21, 50:

    hic dies pervorsus atque advorsus mihi obtigit,

    Plaut. Men. 5, 5, 1:

    advorsus nemini,

    Ter. And. 1, 1, 37:

    mentes improborum mihi infensae et adversae,

    Cic. Sull. 10:

    acclamatio,

    id. de Or. 2, 83: adversā avi aliquid facere, vet. poët. ap. Cic. Div. 1, 16:

    adversis auspiciis,

    Aur. Vict. Vir. Illustr. 64, 6:

    adversum omen,

    Suet. Vit. 8:

    adversissima auspicia,

    id. Oth. 8: adversae res, misfortune, calamity, adverse fortune:

    ut adversas res, sic secundas immoderate ferre levitatis est,

    Cic. Off. 1, 26; cf.:

    adversi casus,

    Nep. Dat. 5:

    adversae rerum undae,

    a sea of troubles, Hor. Ep. 1, 2, 22: omnia secundissima nobis, adversissima illis accidisse, Caes. ap. Cic. Att. 10, 9 (the sup. is found also in Cæs. B. C. 3, 107):

    quae magistratus ille dicet, secundis auribus, quae ab nostrum quo dicentur, adversis accipietis?

    Liv. 6, 40:

    adversus annus frugibus,

    id. 4, 12:

    valetudo adversa,

    i. e. sickness, id. 10, 32:

    adversum proelium,

    an unsuccessful engagement, id. 7, 29; cf.

    8, 31: adverso rumore esse,

    to be in bad repute, to have a bad reputation, Tac. Ann. 14, 11:

    adversa subsellia,

    on which the opposition sit, Quint. 6, 1, 39.—Sometimes met. of feeling, contrary to, hated, hateful, odious:

    quīs omnia regna advorsa sint,

    Sall. J. 83; cf. Luc. 2, 229 Bentl.— Comp.:

    neque est aliud adversius,

    Plin. 32, 4, 14, § 35.—
    * Adv.: adver-sē, self-contradictorily, Gell. 3, 16.— ad-versum, i, subst., esp. in the plur. adversa, misfortune, calamity, disaster, adversity, evil, mischief:

    advorsa ejus per te tecta sient,

    Ter. Hec. 3, 3, 28:

    nihil adversi,

    Cic. Brut. 1, 4:

    si quid adversi accidisset,

    Nep. Alc. 8; cf. Liv. 22, 40; 35, 13:

    secunda felices, adversa magnos probant,

    Plin. Pan. 31;

    esp. freq. in Tac.: prospera et adversa pop. Rom., Ann. 1, 1: adversa tempestatum et fluctuum,

    id. Agr. 25; so id. A. 3, 24; 45; 2, 69; 4, 13 al.— Subst.: adversus, i, m., an opponent, adversary (rare):

    multosque mortalīs ea causa advorsos habeo,

    Sall. C. 52, 7.—In Quint. also once ad-versa, ae, f., subst., a female opponent or adversary: natura noverca fuerit, si facultatem dicendi sociam scelerum, adversam innocentiae, invenit, 12, 1, 2.—
    C.
    In rhet., opposed to another of the same genus, e. g. sapientia and stultitia: “Haec quae ex eodem genere contraria sunt, appellantur adversa,” Cic. Top. 11.
    3.
    adversus or adversum (archaic advor-) (like rursus and rursum, prorsus and prorsum, quorsus and quorsum), adv. and prep., denoting direction to or toward an object (syn.: contra, in with acc., ad, erga).
    A.
    Adv.: opposite to, against, to, or toward a thing, in a friendly or hostile sense:

    ibo advorsum,

    Plaut. As. 2, 2, 29:

    facito, ut venias advorsum mihi,

    id. Men. 2, 3, 82:

    obsecro te, matri ne quid tuae advorsus fuas, Liv. And. ap. Non. s. v. fuam, 111, 12 (Trag. Rel. p. 3 Rib.): quis hic est, qui advorsus it mihi?

    Plaut. Men. 3, 2, 22:

    adversus resistere,

    Nep. Pelop. 1, 3:

    nemo adversus ibat,

    Liv. 37, 13, 8 al. In Plaut. and Ter. advorsum ire, or venire, to go to meet; also of a slave, to go to meet his master and bring him from a place (hence adversitor, q. v.):

    solus nunc eo advorsum hero ex plurimis servis,

    Plaut. Most. 4, 1, 23:

    ei advorsum venimus,

    id. ib. 4, 2, 32; Ter. Ad. 1, 1, 2 Ruhnk.—
    B.
    Prep. with acc., toward or against, in a friendly or a hostile sense.
    1.
    In a friendly sense.
    (α).
    Of place, turned to or toward, opposite to, before, facing, over against: qui cotidie unguentatus adversum speculum ornetur, before the mirror, Scipio ap. Gell. 7, 12:

    adversus advocatos,

    Liv. 45, 7, 5:

    medicus debet residere illustri loco adversus aegrum,

    opposite to the patient, Cels. 3, 6:

    adversus Scyllam vergens in Italiam,

    Plin. 3, 8, 14, § 87:

    Lerina, adversum Antipolim,

    id. 3, 5, 11, § 79.—
    (β).
    In the presence of any one, before:

    egone ut te advorsum mentiar, mater mea?

    Plaut. Aul. 4, 7, 9: idque gratum fuisse advorsum te habeo gratiam, I am thankful that this is acceptable before ( to) thee, Ter. And. 1, 1, 15: paululum adversus praesentem fortitudinem mollitus, somewhat softened at such firmness (of his wife), Tac. A. 15, 63.—Hence very often with verbs of speaking, answering, complaining, etc., to declare or express one's self to any one, to excuse one's self or apologize, and the like: te oportet hoc proloqui advorsum illam mihi, Enn. ap. Non. 232, 24 (Trag. v. 385 Vahl.):

    immo si audias, quae dicta dixit me advorsum tibi,

    what he told me of you, Plaut. Bacch. 4, 4, 47: de vita ac morte domini fabulavere advorsum fratrem illius, Afran. ap. Non. 232, 25:

    mulier, credo, advorsum illum res suas conqueritur,

    Titin. ib. 232, 21:

    utendum est excusatione etiam adversus eos, quos invitus offendas,

    Cic. Off. 2, 19, 68; Tac. A. 3, 71.— With that to which a reply is made, to (= ad):

    adversus ea consul... respondit,

    Liv. 4, 10, 12; 22, 40, 1; cf. Drak. ad 3, 57, 1.—
    (γ).
    In comparison, as if one thing were held toward, set against, or before another (v. ad, I. D. 4.); against, in comparison with, compared to:

    repente lectus adversus veterem imperatorem comparabitur,

    will be compared with, Liv. 24, 8, 8:

    quid autem esse duo prospera bella Samnitium adversus tot decora populi Rom.,

    id. 7, 32, 8.—
    (δ).
    Of demeanor toward one, to, toward:

    quonam modo me gererem adversus Caesarem,

    Cic. Fam. 11, 27, 11:

    te adversus me omnia audere gratum est,

    i. e. on my account, on my behalf, for my advantage, id. ib. 9, 22, 15:

    lentae adversum imperia aures,

    Tac. A. 1, 65.—Esp. often of friendly feeling, love, esteem, respect toward or for one (cf. Ruhnk. ad Ter. And. 4, 1, 15; Manut. ad Cic. Fam. 9, 22; Heusing. ad Cic. Off. 1, 11, 1;

    Hab. Syn. 49): est enim pietas justitia adversus deos,

    Cic. N. D. 1, 41, 116; id. Off. 3, 6, 28:

    adhibenda est igitur quaedam reverentia adversus homines,

    id. ib. 1, 28, 99 Beier:

    sunt quaedam officia adversus eos servanda, a quibus injuriam acceperis,

    id. ib. 1, 11, 33:

    adversus merita ingratissimus,

    Vell. 2, 69, 5:

    summa adversus alios aequitas erat,

    Liv. 3, 33, 8:

    ob egregiam fidem adversus Romanos,

    id. 29, 8, 2; so id. 45, 8, 4 al.:

    beneficentiā adversus supplices utendum,

    Tac. A. 11, 17.— More rarely
    (ε).
    of the general relation of an object or act to a person or thing (v. ad, I. D. 1.), in relation, in respect, or in regard to a thing:

    epistula, ut adversus magistrum morum, modestior,

    as addressed to a censor of manners, Cic. Fam. 3, 13, 8:

    quasi adversus eos acquieverit sententiae,

    in regard to the same, Dig. 49, 1; 3, 1.—
    2.
    In a hostile sense, against (the most usual class. signif. of this word): “Contra et adversus ita differunt, quod contra, ad locum, ut: contra basilicam; adversus, ad animi motum, ut: adversus illum facio; interdum autem promiscue accipitur,” Charis. p. 207 P.; cf. Cort. ad Sall. J. 101, 8:

    advorsum legem accepisti a plurimis pecuniam,

    Plaut. Truc. 4, 2, 48:

    advorsum te fabulare illud,

    against thy interest, to thy disadvantage, id. Stich. 4, 2, 11:

    stultus est advorsus aetatem et capitis canitudinem, id. ap. Fest. s. v. canitudinem, p. 47: advorsum animi tui libidinem,

    Ter. Hec. 4, 1, 19:

    adversum leges, adversum rem publicam,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 195:

    respondebat, SI PARET, ADVERSUM EDICTUM FECISSE,

    id. ib. 2, 3, 28, §

    69: me adversus populum Romanum possem defendere,

    id. Phil. 1, 13 al. —In the histt., of a hostile attack, approach, etc.:

    gladiis districtis impetum adversus montem in cohortes faciunt,

    Caes. B. C. 1, 46:

    adversus se non esse missos exercitus,

    Liv. 3, 66:

    bellum adversum Xerxem moret,

    Aur. Vict. Caes. 24, 3:

    copiis quibus usi adversus Romanum bellum,

    Liv. 8, 2, 5:

    adversus vim atque injuriam pugnantes,

    id. 26, 25, 10 al.:

    T. Quintius adversus Gallos missus est,

    Eutr. 2, 2: Athenienses adversus tantam tempestatem belli duos duces deligunt, Just. 3, 6, 12 al.—Among physicians, of preventives against sickness, against (v. ad, I. A. 2.):

    adversus profusionem in his auxilium est,

    Cels. 5, 26; 6, 27 al.:

    frigidus jam artus et cluso corpore adversum vim veneni,

    Tac. A. 15, 64.— Trop.:

    egregium adversus tempestates receptaculum,

    Plin. Ep. 2, 17, 4; so id. ib. 2, 15, 36.—Hence: firmus, invictus, fortis adversus aliquid (like contra), protected against a thing, firm, fixed, secure:

    advorsum divitias animum invictum gerebat,

    Sall. J. 43, 5:

    invictus adversum gratiam animus,

    Tac. A. 15, 21:

    adversus convicia malosque rumores firmus ac patiens,

    Suet. Tib. 28:

    Adversus omnes fortis feras canis,

    Phaedr. 5, 10, 1; and in opp. sense: infirmus, inferior adversus aliquid, powerless against, unequal to:

    fama, infirmissimum adversus vivos fortes telum,

    Curt. 4, 14:

    infirmus adversum pecuniam,

    Aur. Vict. Caes. 9, 6:

    inferior adversus laborem,

    id. Epit. 40, 20.
    a.
    Adversus is rarely put after the word which it governs:

    egone ut te advorsum mentiar,

    Plaut. Aul. 4, 7, 9:

    hunc adversus,

    Nep. Con. 2, 2; id. Tim. 4, 3:

    quos advorsum ierat,

    Sall. J. 101, 8.—
    b.
    It sometimes suffers tmesis:

    Labienum ad Oceanum versus proficisci jubet,

    Caes. B. G. 6, 33:

    animadvortit fugam ad se vorsum fieri,

    Sall. J. 58:

    animum advortere ad se vorsum exercitum pergere,

    id. ib. 69: ad Cordubam versus iter facere coepit, Auct. B. Hisp. 10 and 11; cf. in-versus:

    in Galliam vorsus castra movere,

    Sall. C. 56; Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 12; Traj. ap. Plin. Ep. 10, 78; the Eng. to-ward: to us ward, Psa. 40, 5; and the Gr. eis-de: eis halade, Hom. Od. 10, 351.

    Lewis & Short latin dictionary > advorto

  • 19 adhibeo

    ădhĭbĕo, ēre, hĭbŭi, hĭbĭtum [ad + habeo], tr. [st1]1 [-] mettre auprès, approcher, appliquer, offrir, présenter.    - adhibere vincula captis, Ov.: enchaîner des captifs.    - adhibere vultus ad aliquem, Ov.: tourner ses regards vers qqn.    - adhibere se ad rationem, Lucr.: s'appliquer à la raison.    - adhibere motum judici, Cic.: faire passer un sentiment dans le coeur du juge.    - adhibere odores ad deos, Cic.: offrir de l'encens aux dieux.    - adhibere cultus diis immortalibus, Cic. N. D. 1, 2: adresser un culte aux dieux immortels.    - medicinam alicui adhibere: appliquer un remède à qqn.    - judicium aliqua re acrius adhibere, Quint. 12, 10, 76: soumettre qqch au jugement de personnes plus sévères.    - adhibere alicui calcaria, Cic. Brut. 56: appliquer l'éperon à qqn, employer l'éperon avec qqn. [st1]2 [-] ajouter, joindre.    - nihil ad panem adhibere: ne rien ajouter à son pain.    - adhibere ad panem nasturtium, Cic.: manger du cresson avec son pain.    - adhibere heredem fratri, Dig.: donner un cohéritier à son frère. [st1]3 [-] employer, mettre en oeuvre.    - adhibere manus medicas ad vulnera, Virg. G. 3: *employer les mains du médecin pour sa blessure* = avoir recours aux mains du médecin pour sa blessure.    - adhibete aurîs (s.-ent. ad ea) quae ego loquor, Plaut. Ps.: tendez l'oreille à ce que je vous dis.    - in aliqua re curam et diligentiam adhibere: consacrer ses soins attentifs à qqch.    - adhibere numerum iambicum in fabulis, Cic.: faire usage de l'iambe dans ses pièces.    - adhibere machinas ad... Cic.: faire jouer des ressorts pour...    - adhibere patientiam, Liv.: faire preuve de patience.    - sic se adhibere ut... Cic.: se conduire de manière que. [st1]4 [-] faire venir près de soi, mander, consulter, faire appel à, appeler, invoquer, avoir recours à, produire (des témoins).    - oratorem adhibere: faire appel à un orateur, recourir à un orateur.    - adhibere testes: produire des témoins.    - adhibere in auxilium: appeler à son secours.    - adhibere medicum, Cic.: faire venir un médecin.    - adhibere aliquem in partem periculi, Ov. M. 11, 447: associer qqn à ses périls.    - auspicia adhibere: prendre les auspices.    - convivio (cenae) aliquem adhibere: inviter qqn à sa table.    - me Regulus non adhibuerat, Plin. Ep. 1, 5, 4: Régulus ne m'avait pas invité. [st1]5 [-] accueillir, traiter.    - aliquem adhibere + adv. de manière: traiter qqn (de telle ou telle manière).    - bene aliquem adhibere: bien traiter qqn.    - severius aliquem adhibere: traiter qqn assez (trop) sévèrement.    - adhibere aliquem liberaliter, Cic.: traiter qqn dignement.
    * * *
    ădhĭbĕo, ēre, hĭbŭi, hĭbĭtum [ad + habeo], tr. [st1]1 [-] mettre auprès, approcher, appliquer, offrir, présenter.    - adhibere vincula captis, Ov.: enchaîner des captifs.    - adhibere vultus ad aliquem, Ov.: tourner ses regards vers qqn.    - adhibere se ad rationem, Lucr.: s'appliquer à la raison.    - adhibere motum judici, Cic.: faire passer un sentiment dans le coeur du juge.    - adhibere odores ad deos, Cic.: offrir de l'encens aux dieux.    - adhibere cultus diis immortalibus, Cic. N. D. 1, 2: adresser un culte aux dieux immortels.    - medicinam alicui adhibere: appliquer un remède à qqn.    - judicium aliqua re acrius adhibere, Quint. 12, 10, 76: soumettre qqch au jugement de personnes plus sévères.    - adhibere alicui calcaria, Cic. Brut. 56: appliquer l'éperon à qqn, employer l'éperon avec qqn. [st1]2 [-] ajouter, joindre.    - nihil ad panem adhibere: ne rien ajouter à son pain.    - adhibere ad panem nasturtium, Cic.: manger du cresson avec son pain.    - adhibere heredem fratri, Dig.: donner un cohéritier à son frère. [st1]3 [-] employer, mettre en oeuvre.    - adhibere manus medicas ad vulnera, Virg. G. 3: *employer les mains du médecin pour sa blessure* = avoir recours aux mains du médecin pour sa blessure.    - adhibete aurîs (s.-ent. ad ea) quae ego loquor, Plaut. Ps.: tendez l'oreille à ce que je vous dis.    - in aliqua re curam et diligentiam adhibere: consacrer ses soins attentifs à qqch.    - adhibere numerum iambicum in fabulis, Cic.: faire usage de l'iambe dans ses pièces.    - adhibere machinas ad... Cic.: faire jouer des ressorts pour...    - adhibere patientiam, Liv.: faire preuve de patience.    - sic se adhibere ut... Cic.: se conduire de manière que. [st1]4 [-] faire venir près de soi, mander, consulter, faire appel à, appeler, invoquer, avoir recours à, produire (des témoins).    - oratorem adhibere: faire appel à un orateur, recourir à un orateur.    - adhibere testes: produire des témoins.    - adhibere in auxilium: appeler à son secours.    - adhibere medicum, Cic.: faire venir un médecin.    - adhibere aliquem in partem periculi, Ov. M. 11, 447: associer qqn à ses périls.    - auspicia adhibere: prendre les auspices.    - convivio (cenae) aliquem adhibere: inviter qqn à sa table.    - me Regulus non adhibuerat, Plin. Ep. 1, 5, 4: Régulus ne m'avait pas invité. [st1]5 [-] accueillir, traiter.    - aliquem adhibere + adv. de manière: traiter qqn (de telle ou telle manière).    - bene aliquem adhibere: bien traiter qqn.    - severius aliquem adhibere: traiter qqn assez (trop) sévèrement.    - adhibere aliquem liberaliter, Cic.: traiter qqn dignement.
    * * *
        Adhibeo, adhibes, pe. cor. adhibui, adhibitum, pen. corr. adhibere, Ex ad, et habeo. Tenir une chose pres, Joindre une chose à une autre, Appliquer, Approcher quelque chose.
    \
        Ad maiores causas Hortensius adhiberi coeptus est. Cic. On commencea de l'appeler, et de s'en aider, ou servir aux proces de grande importance.
    \
        Ad ornatum corporis adhibetur vestis. Cic. On en use, ou s'en sert pour, etc.
    \
        Ad deliberationes eas, quas habebat domi de Repub. principes ciuitatis adhibebat. Cic. Il appeloit et faisoit venir, ou Amettoit et laissoit venir.
    \
        Ad panem aliquid adhibere. Cic. Adjouster, ou mettre quelque chose avec le pain, Manger avec le pain quelque autre chose.
    \
        Ad partus adhibetur Iuno Lucina. Cic. On l'invoque aux enfantements.
    \
        Adhibere coenae aliquem. Quintil. Recevoir à sa table, Quand un grand personnage fait venir à sa table un homme de moindre estat.
    \
        Adhibere animum. Cic. Estre attentif.
    \
        Arbitrum. Cic. Prendre pour arbitre.
    \
        Artem. Cic. User d'artifice, S'aider de ruse.
    \
        Audaciam. Caes. User de hardiesse, S'enhardir, S'adventurer.
    \
        Aures. Cic. Escouter attentivement, ou diligemment.
    \
        Authoritatem ad monendum. Cic. Oultre la parolle, avoir en soy authorité, ou gravité et bonne majesté, par laquelle celuy que nous admonnestons nous ait en reverence.
    \
        Auxilium. Celsus. User d'aide, ou de remede.
    \
        Blanditias. Ouid. User de flatteries, Flatter.
    \
        Calcaria equo adhibere. Cic. Picquer des esperons, Bailler ou donner des esperons à un cheval.
    \
        Cautionem. Cic. User de prudence, Se donner de garde, Se guetter, Se conduire sagement, Y tenir l'oeil.
    \
        Celeritatem. Cic. Se haster, ou Diligenter, Faire diligence.
    \
        Cibum et potum. Cic. Boire et manger.
    \
        Collegium Praetorum. Cic. Appeler, Faire venir, Faire assembler.
    \
        Conscientiam alicuius. Tacit. Faire quelque chose en sceu d'un autre, Se deceler à quelcun de ce qu'on veult faire, Luy dire son secret.
    \
        Consilium in suffragium. Cic. User de conseil et meure deliberation pour donner les voix en l'election.
    \
        Adhibere sibi aliquem ad vel in consilium. Cic. Consulter avec un autre, Luy demander conseil.
    \
        Te adhibe in consilium. Cic. Conseille toy par toymesme.
    \
        Consolationem alicui. Cic. Consoler, User de consolation envers aucun.
    \
        Consuetudinem. Cic. S'accoustumer, Prendre accoustumance.
    \
        Contentionem. Cic. S'efforcer, Mettre peine.
    \
        Correctionem. Cic. Corriger.
    \
        Crudelitatem in aliquem. Cic. User de cruaulté envers quelcun.
    \
        Adhibere curationem. Cic. Grauioribus morbis periculosas curationes et ancipites adhibere coguntur. User de cures et traictements, Curer.
    \
        Curam. Cic. Prendre soing de quelque chose, En soigner.
    \
        Delectum adhibere. Cic. Discerner entre une chose et autre, Mettre difference.
    \
        Deos. Ouid. Appeler, ou Invoquer à nostre aide.
    \
        Diligentiam. Cic. Mettre, ou Faire diligence, User de diligence.
    \
        Diligentiam in amicitiis comparandis. Cic. Estre diligent à acquerir des amities.
    \
        Diligentiam in se. Cic. Estre soigneux de soy, Estre diligent à penser de soy.
    \
        Doctrinam. Cic. User de doctrine.
    \
        Dolorem animi. Cic. Se trister et ennuyer, Prendre tristesse et ennuy.
    \
        Dolum, fraudem, calumniam. Cic. User de cautelle, de finesse, etc.
    \
        Festinationem. Colum. Se haster, Faire bonne diligence.
    \
        Fidem alicui. Cic. Croire et adjouster foy à aucun.
    \
        Fidem in amicorum periculis. Cic. Se monstrer vray et feal ami au besoing et au danger ou necessité de ses amis.
    \
        Fletum in funeribus. Cic. Plourer à l'enterrement des morts.
    \
        Flores adhibet orator in causis. Cic. Frictionem. Cels. Frotter.
    \
        Genus victus adhibere. Celsus. User de maniere de nourriture, ou de vivre.
    \
        Grauitatem in dolore. Cic. Se monstrer grave et constant en son adversité, User de constance, etc.
    \
        Ignes. Cic. Mettre le feu en quelque lieu.
    \
        Iudicium. Cic. User de jugement.
    \
        Iudicium suum adhibere. Cic. Interposer son jugement.
    \
        Laudatorem. Cic. Exhiber, Alleguer quelcun qui en die bien.
    \
        Lectionem ad aliquid. Cic. Lire quelque chose.
    \
        Ludos. Cic. Apporter et bailler passetemps, comme farces, et autres choses. \ Lumen. Cic. Donner, ou bailler lumiere.
    \
        Machinas omnes adhibere ad tenendum adolescentem. Cic. User de touts moyens pour retenir un adolescent.
    \
        Magnificentiam et despicientiam rerum humanarum. Ci. Estre magnifique, et mespriser les choses humaines.
    \
        Magnitudinem animi. Cic. Estre ferme et constant.
    \
        Manus genibus. Ouid. Mettre les mains aux genouls.
    \
        Manus medicas ad vulnera. Virg. Medeciner les playes.
    \
        Manus pomis. Senec. Mettre les mains sur les pommes.
    \
        Manus vectigalibus. Ci. Mettre les mains dessus le revenu du peuple.
    \
        Medicum. Cic. Faire venir le medecin, User du medecin, Se faire medeciner. \ Medicinam. Cic. User de medecine, Medeciner.
    \
        Memoriam. Cic. His rebus adhibeat tanquam lumen aliquod, memoriam. Adjouster.
    \
        Misericordiam. Cic. User de pitié, Avoir pitié.
    \
        Moderationem. Cic. User de modestie, Estre modeste.
    \
        Modum. Cic. User de mesure, Tenir moyen.
    \
        Sumptibus adhibere modum. Plin. iunior. Despendre par raison, Ne point despendre excessivement.
    \
        Motus iudici. Cic. Esmouvoir le juge.
    \
        Munditiem. Cic. User de netteté, ou d'honnesteté.
    \
        Necessitatem. Cic. Contraindre.
    \
        Neruos. Cic. S'efforcer, S'employer.
    \
        Officium adhibere erga aliquem. Cic. Luy faire plaisir.
    \
        Orationem ad aliquem. Cic. Cum adhibemus ad eos orationem huiusmodi. Quand nous parlons à euls en ceste maniere, Quand nous usons de tels propos.
    \
        Odores ad deos. Cic. User de bonnes senteurs en leurs sacrifices.
    \
        Odorem rebus. Lucret. Bailler, Donner.
    \
        Ornamenta ad rem aliquam. Cic. Bailler.
    \
        Parsimoniam. Plaut. Espargner, Estre de bon gouvernement.
    \
        Patronum. Cic. S'aider d'un advocat, Prendre quelcun pour son advocat.
    \
        Plagas. Celsus. Battre, Frapper.
    \
        Praeparationem in rebus agendis. Cic. Faire ses preparatifs, User de, etc. \ Preces diis. Cic. Prier, User de prieres.
    \
        Prudentiam ad omnes res. Cic. User de prudence et discretion.
    \
        Querelas. Tibul. Se complaindre.
    \
        Rationem. Cic. User de raison.
    \
        Adhibe te ad veram rationem. Lucretius. Sois attentif à entendre la vraye raison.
    \
        Adhibere nobis religionem. Cic. Faire conscience.
    \
        Remedium. Cic. Mettre remede, Appliquer un remede à une playe.
    \
        Reuerentiam aduersus homines. Cic. Avoir crainte, ou honte d'offenser les gents.
    \
        Saeuitiam in aliquem. Cic. User de cruaulté envers aucun, Luy estre cruel. \ Sapientiam. Cic. User de sapience.
    \
        Adhibere se ita, etc. Cic. Se gouverner tellement que, etc.
    \
        Sermonem. Cic. His sermo quum adhibetur. Quand on parle à euls.
    \
        Seueritatem in filio. Cic. Tenir rudesse à son fils, user de rudesse envers son filz.
    \
        Quintum filium seuerius adhibebo. Cic. Je monstreray visage rude et severe à ton filz Quintus.
    \
        Hos castris adhibe socios. Virg. Pren les pour compaignons, Associe les avec toy.
    \
        Solatia. Plin. iunior. Consoler, Donner consolation.
    \
        Solertiam. Caesar. Mettre cueur et peine, L'esprit et diligence.
    \
        Speciem in dicendo. Cic. Donner couleur ou lustre à son parler, Farder son langage.
    \
        Stimulos. Lucret. Poindre, Picquer, Aguillonner, Stimuler.
    \
        Studium ad aliquid. Cic. Mettre son estude à quelque chose.
    \
        Supplicium. Cic. Punir, Affliger, Tormenter.
    \
        Tempus adhibere ad considerandas res. Cic. Mettre et employer du temps.
    \
        Testes. Cic. Amener, ou produire tesmoings, Prendre à tesmoings.
    \
        Deum testem. Cic. Jurer Dieu, Prendre ou Appeler Dieu à tesmoing.
    \
        Titulum humatis. Liuius. Mettre un epitaphe sur les trespassez au lieu où ils sont enterrez.
    \
        Tormentum. Cic. Employer engins, User de, etc.
    \
        Tympanum. Plaut. Jouer du tabourin.
    \
        Vanitatem orationis. Cic. Mentir à son escient.
    \
        Vim. Cic. Faire force, Forcer, Contraindre.
    \
        Adhibere vim veritati. Cic. Forcer verité par faulx tesmoings, ou autrement.
    \
        Vires in re aliqua. Quintil. S'efforcer, S'employer, Mettre son povoir.
    \
        Virtutem. Cic. Se monstrer vertueux, Se porter vertueusement.
    \
        Vsum. Cic. S'accoustumer.
    \
        Vincula alicui. Ouid. Le lier.
    \
        Vinum aegrotis. Cic. Bailler du vin à boire aux malades.
    \
        Huc adhibe vultus. Ouid. Tourne ton visage deca, Regarde nous.

    Dictionarium latinogallicum > adhibeo

  • 20 munus

    mūnŭs (arch. moenŭs), ĕris, n. [st2]1 [-] devoir, office, emploi, fonction, tâche. [st2]2 [-] service public, magistrature, obligation (envers l'Etat), charge. [st2]3 [-] service rendu, bienfait, grâce, faveur. [st2]4 [-] derniers devoirs, honneurs suprêmes, funérailles, sépulture. [st2]5 [-] présent, don, gratification, cadeau, offrande. [st2]6 [-] spectacle public (donné par les magistrats), jeu solennel, combat de gladiateurs. [st2]7 [-] édifice construit par un particulier à l'usage du public. [st2]8 [-] don de la grâce, grâce (divine).    - munus praestare, Cic.: accomplir son devoir, remplir sa tâche.    - munere suo fungi, Cic.: s'acquitter de ses fonctions, bien fonctionner ( → organe).    - munus reipublicae (munus publicum), Cic.: charge confiée par l'Etat.    - munus consulare, Cic.: dignité consulaire, consulat.    - munus vigiliarum obire, Liv.: faire l'office desentinelles, monter la garde.    - munere vacare, Liv.: être exempté du service (militaire).    - munere omni publico liberari, Tac.: être dispensé de tout impôt.    - munerum vacatio, Tac.: exemption des corvées.    - munera ditium, Sall.: les bienfaits des riches.    - hoc muneris tui est, Hor.: je t'en suis redevable.    - id tui muneris habeo, Tac.: je t'en suis redevable.    - munere victor amici, Virg.: vainqueur grâce à son ami.    - munere sortis, Virg.: par une faveur du sort.    - deorum munus est, quod... Sen.: c'est une faveur des dieux que...    - dare aliquid muneri: donner qqch en présent.    - (eum) amplo munere extulit, Nep.: il l'ensevelit en grande pompe.    - munera Liberi, Hor.: les dons de Bacchus (= le vin).    - munera templis ferre, Virg.: porter des offrandes dans les temples.    - munus vigiliarum, Cic.: fruit des veilles ( → un écrit).    - munus dare (praebere, edere): donner des jeux publics, donner un combat de gladiateurs.    - munere fungi: donner des jeux publics, donner un combat de gladiateurs.    - gladiatorum munera, Cic. Off. 2, 55: les combats de gladiateurs.    - Pompeii munera, Vell. 2, 130, 1: théâtre de Pompée.
    * * *
    mūnŭs (arch. moenŭs), ĕris, n. [st2]1 [-] devoir, office, emploi, fonction, tâche. [st2]2 [-] service public, magistrature, obligation (envers l'Etat), charge. [st2]3 [-] service rendu, bienfait, grâce, faveur. [st2]4 [-] derniers devoirs, honneurs suprêmes, funérailles, sépulture. [st2]5 [-] présent, don, gratification, cadeau, offrande. [st2]6 [-] spectacle public (donné par les magistrats), jeu solennel, combat de gladiateurs. [st2]7 [-] édifice construit par un particulier à l'usage du public. [st2]8 [-] don de la grâce, grâce (divine).    - munus praestare, Cic.: accomplir son devoir, remplir sa tâche.    - munere suo fungi, Cic.: s'acquitter de ses fonctions, bien fonctionner ( → organe).    - munus reipublicae (munus publicum), Cic.: charge confiée par l'Etat.    - munus consulare, Cic.: dignité consulaire, consulat.    - munus vigiliarum obire, Liv.: faire l'office desentinelles, monter la garde.    - munere vacare, Liv.: être exempté du service (militaire).    - munere omni publico liberari, Tac.: être dispensé de tout impôt.    - munerum vacatio, Tac.: exemption des corvées.    - munera ditium, Sall.: les bienfaits des riches.    - hoc muneris tui est, Hor.: je t'en suis redevable.    - id tui muneris habeo, Tac.: je t'en suis redevable.    - munere victor amici, Virg.: vainqueur grâce à son ami.    - munere sortis, Virg.: par une faveur du sort.    - deorum munus est, quod... Sen.: c'est une faveur des dieux que...    - dare aliquid muneri: donner qqch en présent.    - (eum) amplo munere extulit, Nep.: il l'ensevelit en grande pompe.    - munera Liberi, Hor.: les dons de Bacchus (= le vin).    - munera templis ferre, Virg.: porter des offrandes dans les temples.    - munus vigiliarum, Cic.: fruit des veilles ( → un écrit).    - munus dare (praebere, edere): donner des jeux publics, donner un combat de gladiateurs.    - munere fungi: donner des jeux publics, donner un combat de gladiateurs.    - gladiatorum munera, Cic. Off. 2, 55: les combats de gladiateurs.    - Pompeii munera, Vell. 2, 130, 1: théâtre de Pompée.
    * * *
        Munus, muneris, pen. corr. Terent. Don, ou present.
    \
        Acceptissima munera. Ouid. Tresaggreables.
    \
        Quod munus Reipub. afferre maius meliusve possumus, quam si, etc. Cic. Donner don.
    \
        Dare aliquid muneri. Quintil. Donner.
    \
        Mittere aliquid muneri alicui. Catullus. Envoyer un don ou present.
    \
        Offerre aliquid muneri. Quintil. Presenter.
    \
        Pensare munus munere. Ouid. Rendre la pareille.
    \
        Munus. Cic. La charge qu'on ha de faire quelque chose.
    \
        Tuum est munus, tuae partes. Cic. C'est ton affaire, C'est à toy à faire, C'est ton office et ta charge.
    \
        Ad omne officii munus instruere. Cic. Instruire à faire son debvoir en toutes choses.
    \
        Vitae munus. Cic. Omni in munere vitae. En touts affaires dont l'homme en ceste vie se mesle.
    \
        Munus promissi conficere. Cic. S'acquicter de sa promesse.
    \
        Deferre munus alicui. Caelius ad Ciceronem. Luy donner quelque charge.
    \
        Susceptum Reip. munus explere. Cic. Faire et accomplir sa charge.
    \
        Ne sui muneris Rempublicam faceret. Tacit. De paour qu'il n'en eust la grace et bon gré tout seul, De paour qu'il n'en eust la charge et gouvernement luy seul. Bud.
    \
        Fungi munere. Cic. Faire quelque charge.
    \
        Fungi munere amici. Horat. Faire office d'ami, Se monstrer ami.
    \
        Inire munus alicuius. Virgil. Faire l'office et charge d'autruy.
    \
        Perfungi munere. Cic. Faire quelque charge.
    \
        Tenere suum munus. Cic. Continuer tousjours à faire sa charge.
    \
        Munus. Suet. Exhibition publique de gladiateurs, ou de bestes farouches.

    Dictionarium latinogallicum > munus

См. также в других словарях:

  • charge — Charge, ou fardeau, Onus. Une charge et charté, Vehes, vehis. La charge qu on baille à aucun pour faire quelque chose, Actus, Mandatum, Ministerium, Negotium, Onus. Toute charge qu on prend, ou qu on baille à faire, Prouincia. Une charge… …   Thresor de la langue françoyse

  • faire — Faire, act. acut. Vient de l infinitif Latin Facere, ostant la lettre c. Facere, agere. L Italien syncope, et dit Fare. Faire de l argent à son creancier, Pecunias conquirere ad nomen eradendum ex tabulis creditoris. Faire argent, Conficere… …   Thresor de la langue françoyse

  • ANGLIA — Insulae Britanniae pars, olim Albion, seu Albania, ab albis rupibus (ur quidam volunt) quae primum illuc navigantibus apparent, sic dicta. Hodie in duaspartes dividitur, Angliam proprie sic dictam, veteribus Lhoegriam, et Cambriam, seu Walliam.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • SALES — auctore Plinio l. 31. c. 7. omnis vitae lepos et summa hilaritas, laborumque requies non aliô magis vocabulô constat: transeunte intellectu a sale, tam necessario vitae element. ad animi quoque voluptates. Inprimis dicteria sevioci, quos in… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • LILIUM — I. LILIUM Ordo militaris Navarrae, a Garcia IV. institutus. A. C. 1048. Constabat ex Equitibus 38. sub Rege, Mag. magistro, horum officium, contra Mauros, regni hostes, fortitsr se gerere. Favin. Hist. Navarr. et theatr. hon. et Eq. II. LILIUM… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • affaire — Affaire, n. p. Negotium, Commercium. J ay affaire avec un homme riche. Cum opulento rem habeo ac negotium. Plaut. Affaire hasté et avancé, Maturatum negotium. Affaire meslé et broüillé, Negotium turbulentum. Affaires nets, et point toüillez, ne… …   Thresor de la langue françoyse

  • asseurer — Asseurer, actiu. acut. Est prins des Latins, et composé ores de Ad, et seur, qui est fait de Securus, (par syncope et apocope) et signifie rendre seur, et stable ce qui crolle, ainsi on dit asseurer une muraille, un plancher, une poutre qui s en… …   Thresor de la langue françoyse

  • loisir — Loisir, Semble qu il vienne de Otium, Le oisir, l oisir, Spatium. Loisir quand on cesse de la besongne, Otium. Le loisir et relasche qu on a des affaires de ce monde, lequel on employe aux estudes, Literarum otium. Le fruict de son loisir,… …   Thresor de la langue françoyse

  • soing — Soing, Cura, Accuratio, Diligentia, Negotium. Soing et diligence de faire quelque chose, Attentio, Intentio. Soing et grande diligence, Sedulitas. Soing trop affeté, Sedulitas arguta. Le soing qu on a tous les jours, Cura quotidiana, vel insidens …   Thresor de la langue françoyse

  • Myrops, S. — S. Myrops (13. Juli al. 3. Dec.). Die hl. Myrops (nicht Myrope). – »die Myrrhenspenderin« – hatte diesen Namen, »weil sie die aus den Leibern der hhl. Apostel und Martyrer fließende Feuchtigkeit sammelte und mittelst derselben die Kranken… …   Vollständiges Heiligen-Lexikon

  • ATHEOS — cognom. Diagorae et Theodori, apud ciceronem de Nat. Deor. l. 1. c. 1. Quid Diagoras, Atheos qui dictus est, posteaque Theodorus; nonne aperte Deorum naturam sustulerunt? De Diagora enim Athenagoras, aperte promulgatam eius hanc sententiam esse,… …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»